Làng mai Phước Định

Đã 55 năm nay, ấp Phước Định thuộc xã Bình Hòa Phước, huyện Long Hồ tỉnh Vĩnh Long từng là vườn mai nổi tiếng. Hầu hết tất cả các gia đình ở ấp có cuộc sống đủ đầy nhờ những cội mai vàng 5 cánh.

 

So với tuổi đời thì làng hoa Phước Định ở Vĩnh Long không sao bằng làng hoa Sa Đéc. Nhưng với sự đa dạng các chủng loại hoa thì có thể phân loại: Sa Đéc mạnh về hồng, xương rồng; Phước Định thiên về mai rừng nguyên thủy, Chợ Lách (Bến Tre) có ưu thế về tắc, phật thủ, thần tài; còn làng hoa Mỹ Tho phát triển nghề cây bông ngắn ngày như cúc mâm sôi, vạn thọ, huệ trắng. Trong các loại hoa, thì cây mai vẫn là loài cây ưu ái nhất không chỉ vào dịp tết để mọi nhà có cây mai chưng lấy hên (may mắn) mà còn là loại cây có giá trị kinh tế cao.

 

Duyên nghiệp với mai

Anh Chín Thìn ở Phước Định nhớ lại chuyện ba năm trước đi vay 60 triệu của Ngân hàng Nông nghiệp huyện để nuôi bò. “Thủ tục sao mà khó khăn, đi lên đi xuống năm bảy lần vẫn không sao mượn được. Rồi tự dưng có người mang tiền đến cho tôi. Không phải tiền của ngân hàng mà là của một lái buôn. Số là 8 năm trước tôi trồng 12 cây mai từ lúc còn bằng ngón tay. Trồng chơi thôi, để tết nhất cũng có mai vàng trước cửa. Chẳng để ý gì vì nghĩ bán chẳng được bao nhiêu. Ấy vậy mà anh ta nài nỉ bứng đi với giá 60 triệu đồng. Trồng chơi hóa ra ăn thiệt. Từ đó, tôi theo nghề trồng mai”.

 

 
   Chuyện bán mai được tiền làm vốn ở ấp Phước Định không chỉ có mình anh Chín. Nhà chú Tư Hoành trồng mai gần hai chục năm nay. Vườn chú có cả trăm cây trồng san sát, nên cây cứ thẳng đuột, cành tán đan chằng chịt. Mỗi năm bán cành trong dịp tết cũng kiếm được bộn, dư xài trong vài tháng. Mấy tháng còn lại thì đắp đỗi qua ngày. Trước đây, người ta thích chơi mai ghép cho hoa nhiều cánh, ít có người mua mai năm cánh, do vậy loài mai nguyên thủy không có giá trị cao. Tuy thế xu hướng những năm gần đây, người ta trở lại chơi mai 5 cánh nên nhiều thương lái tìm đến những vườn mai như của chú Tư Hoành đặt chuyện mua bán.

 

 
   Bên cạnh đó, một vài gia đình đất ít, vốn còn ít hơn, nên chọn cách ươm hạt mai, bán cây con cho các nhà vườn. Anh Hồng, một trong số người chuyên bán cây con cho biết: “Cứ sau mỗi cái tết vào tháng 3 tôi đi xin hạt mai ở các nhà bạn vườn. Ươm hai tuần thì có mai con, nuôi thêm từ một tháng đến hai tháng, bỏ vào bao nylon đem đi bán. Thường thì mỗi nhà vườn hay người trồng mai mua một lần vài trăm cây. Nhiều khi tôi phải đi mấy chục cây số để giao hàng”.

   Bán mai con cho người ta trồng kiếm tiền xoay sở cuộc sống nhưng anh vẫn “bỏ ống” bằng cách nuôi sẵn ở vườn nhà vài chục cây mai kiểng do anh tự uốn nắn, theo kiểu bonsai. Loại mai bonsai có tuổi trên 10 năm, dáng đẹp, gặp vận may, có người mua chơi thì kiếm chục triệu là chuyện thường.

Ăn tiền nhờ dáng

Như nói ở trên, mai nguyên thủy là mai 5 cánh, tức mai rừng trước đây ít người ta quan tâm. Thị hiếu đó đang thay đổi. Mai nguyên thủy thường có tuổi đời lâu hơn các loại mai ghép, mai tháp và dễ chăm sóc hơn. Với những loại lão mai vài chục năm hay trăm năm thì giá thay đổi từ vài chục triệu đến trăm triệu. Do đó, nhiều nhà vườn ở Phước Định chịu khó lặn lội đi khắp các tỉnh Nam bộ kiếm mua mai lão ở các nhà dân. Mai lão cao năm sáu mét, tán rộng bốn năm mét, bề hoành gốc đường kính từ 20 cm, giá chừng ba bốn chục triệu. Đào bứng, mang về dưỡng vài năm, bẻ uốn thì bán ra giá gấp hai, ba lần giá mua.

   Cây mai đắt rẻ được căn cứ vào các yếu tố: rễ, thân, cành, tán, bông. Cây đẹp, để càng lâu càng có giá trị. Ông Sáu Tý, chủ hơn 500 gốc mai lớn nhỏ cho biết: “Trước đây, hầu hết bà con trồng mai san sát. Cây nọ cách cây kia hơn một mét với mục đích dùng cành tán che bóng mát cho gốc. Trồng như vậy, được cái giữ cho đất ở gốc ẩm, đỡ nước tưới. Nhưng không gió, dáng cây không ẻo lả, mất duyên. Mai không dáng thì rẻ tiền do bà con chưa biết cách uốn bẻ để làm tăng giá trị. Mặt khác trồng sít khó sửa chữa thế dáng. Thà trồng ít mà hiệu quả cao. Cây mai cần có chỗ rộng cho cành tán bung xòe, dễ cắt tỉa và uốn lượn. Cái đẹp của cây mai nguyên thủy là ở bộ rễ mạnh gân guốc nổi trên mặt đất, tháp tán cân đối.

 

 

   Mai vàng có ít nhất 6 loại: loại lá dài, lá ngắn, lá bầu tròn, lá rất dài… Mỗi loại cho hoa khác nhau. Lá dài bông thưa nhưng lớn. Lá bầu thì bông nhiều. Tùy theo thị hiếu của người chơi mai mà thích bông nhiều hay ít nhưng cây mai vẫn chủ yếu là có dáng mai đẹp, lạ”.

   Cũng như những loại bonsai, mai càng có dáng đẹp, ý nghĩa và cằn cỗi phong trần càng được dân sành điệu ưa thích và có những cội mai bán với giá không ngờ. Tuy nhiên, khó có thể tạo dáng mai như ý hay tìm một gốc mai cổ thụ sần sùi. Nhiều nhà trồng mai ghép những loại gốc cùng họ để đáp ứng nhu cầu người mua. Giải pháp này cũng hiệu quả và tiện lợi đôi bề. Người mua thích thú với cây mai đặc biệt. Người bán chỉ cần ghép vài năm là có cây mai bonsai tuổi thọ hàng trăm tuổi.

 

 
  Một vài kiểu thế khá phổ biến và thường được nhắc tới như:

  Trong năm cọp, thế Thế lưỡng long tranh châu hay Sư tử hí cầu được ưa chuộng:  Uốn đối xứng thành hai con rồng uốn khúc, giao đầu tranh hạt minh châu ở giữa. Thế này có thể nhân ra thành “Sư tử hí cầu”  hoặc “Loan phụng hòa minh”…
 

Long mã hồi đầu: Thế này gồm hai cây,  một cao một thấp. Cây cao uốn thân long, lựa những cây mềm dẻo như mai, có nhiều rễ để uốn chân thú nằm xòe ra như chân ngựa.

Thế long đàn phượng vũ: Chim phượng hoàng múa trên mình rồng. Đây là thế có thể uốn với một cây, hoặc hai cây trồng chung một chậu, Gốc ngẩng lên làm đầu rồng. Cây thứ hai có hai rễ chẻ ra làm chân phượng, thân ngã ngang qua ôm lấy mình rồng, cành tả hữu xòe ra làm hai cánh chim đang múa. Biểu tượng cho quyền uy của vua chúa, ngày xưa chỉ có ở trong cung đình.

 

 

Thế long giáng: Ngược lại với thế long thăng. Đầu chúi xuống, ngực nằm trên mặt chậu, cành nhánh làm mây bao lấy chân uốn khúc trong tư thế đáp xuống, tượng trưng cho tính ôn hoà mềm mỏng nhưng không kém phần oai phong quyền lực.

Thế huyền chi lạc địa: Thế này ít thấy. Diễn tả trong cái hỗn độn vô trật tự, có một sức sống vươn lên mãnh liệt.