Sự phát triển rộng rãi của internet chỉ mới khởi sự từ đầu thập niên 1990, nhưng đã mang lại các thay đổi lớn lao. Ngày nay internet ảnh hưởng hầu hết mọi phương diện trong đời sống. Mời bạn cùng điểm lại vài cột mốc đáng nhớ trong hành trình không gian ảo hai thập niên qua.
Yahoo!
Ra đời tháng Hai 1994. Buổi ban đầu chỉ là một văn bản mini, để ghi lại địa chỉ các trang web ưa chuộng của hai anh chàng trẻ tuổi, lúc đó đang là sinh viên tiến sĩ tại Đại học Stanford, Jerry Yang và David Filo. Họ đặt tên trang này là “Jerry and David’s Guide to the World Wide Web.” Sau đó lại đổi thành “Yet Another Hierarchical Officious Oracle” — trở nên cái tên ngắn Yahoo! lừng danh về sau này.
Trang Yahoo! có thể kể là một trong những nỗ lực sớm sủa nhất, nhằm sắp xếp mớ thông tin hỗn độn trên internet vào thời điểm đó. Yang và Filo chọn lọc, phân loại, rồi đặt tên phân mục cho các loại trang web khác nhau như: tin tức, vui lạ, của bạn bè… Dần dần yahoo! phát triển thêm các tiện ích truy tìm “search engine”, giật tít tin tức “news headlines”, nhắn tin nhanh “instant messaging”, điện thư “e-mail”, lưu trữ hình ảnh… và nhiều dịch vụ linh tinh khác…
Sau khi yahoo! đã nổi tiếng, vào những năm cuối thập niên 1990, có nhiều hãng khác bắt chước ý tưởng của họ, lần lượt ra lò các trang như Lycos hay Excite. Tuy nhiên, hết thảy đều vắn số. Riêng yahoo! của hai chàng vui tánh Jerry Yang và David Filo vẫn… trơ gan cùng tuế nguyệt. Ngày nay, mặc dù bị Google qua mặt về dịch vụ tìm kiếm thông tin, yahoo! vẫn bám trụ trong dòng thác thông tin, chưa bị đào thải.
Amazon.com
Ra đời tháng Bảy 1995. Sáng lập viên Jeff Bezos mở hàng, bán được cuốn sách cũ đầu tiên. Đến tháng Giêng 2011, doanh số của Amazone.com đã lên đến $12.95 tỉ Mỹ kim.
Thành công của Amazon.com gắn liền với một triết lý đơn giản: quan tâm đến nhu cầu của khách hàng và chú trọng đưa thông tin thiết thực về một món hàng. Amazon.com trở nên nhà bán lẻ lớn nhất trên thế giới ảo còn nhờ có nhiều mặt hàng, giá cả phải chăng, dịch vụ tốt, uy tín. Thậm chí họ còn gởi hàng miễn cước phí nếu khách hàng mua trên $25.
Tại trang Amazon.com, bạn có thể mua đủ loại hàng hoá khác nhau, từ sách vở, DVDs, CDs, đến quần áo giầy dép, bàn tủ, máy móc, v.v… Nhiều chuyên gia mua sắm trên internet còn đoan chắc rằng, nếu bạn chịu khó tìm tòi, biết… rình cơ hội, thì luôn mua được những món hàng tốt với giá hạ rất rẻ–thậm chí các dịp sale nhân Thanksgiving hay Christmas hằng năm cũng chưa bì.
Nối gót Amazon.com có vô số trang bán lẻ hàng hoá khác, nhưng không đâu có thể sánh với nó về lượng khách hàng.
eBay
Ra đời tháng Chín 1995. Cuộc đấu giá đầu tiên là một cây viết chiếu tia laser “laser pointer” đã bị hư. Nhiều người ví von eBay như một loại “garage sale” online, nơi mọi người tụ họp mua bán trao đổi nhiều vật dụng cũ xưa, không còn có thể tìm thấy ở bất cứ cửa tiệm nào.
Ngày nay, có hàng chục ngàn cơ sở thương mại nhỏ và vừa đều dùng Ebay như phương cách bán hàng chánh yếu. eBay cũng là nơi… họp chợ, với quanh cảnh mua bán trao đổi tấp nập của trên 60 triệu thành viên. Doanh số vượt ngưỡng nhiều tỉ Mỹ kim.
Thành công lớn của eBay là tạo ra một khuôn khổ thanh toán rõ ràng, sòng phẳng, uy tín cao. Dù cho người mua kẻ bán hoàn toàn xa lạ, ở cách nhau hai đầu thế giới, vẫn có thể giao dịch mua bán một cách an toàn, bảo mật.
Có thể nói, eBay là địa chỉ đáng tin cậy nhất nếu có lúc nào đó bạn nổi hứng, muốn đi tìm lại những món đồ xưa cũ, bất ngờ nhất, những vật gắn với nhiều kỷ niệm cũ thuở ấu thời như dĩa nhạc, cây viết máy, v.v… Có lẽ không thiếu món gì dưới gầm trời này chưa từng được rao bán trên eBay. Đã từng có các vụ tai tiếng “bán vợ đợ con”. Thỉnh thoảng bạn vẫn có thể tham dự đấu giá để mua… một thị trấn heo hút nào đó…
Craigslist
Ra đời tháng Mười 1995. Một chuyên viên điện toán tên Craig Newmark thiết lập một cái list bằng phương pháp “mailing list” (là cách gửi e-mail đến nhiều địa chỉ cùng lúc để tác giả… nhắn nhe một điều gì đó). Craigslist dần hình thành như mốt nơi san sẻ thông tin về các sự kiện quanh vùng: cơ hội việc làm, có xe muốn bán, cần bán rẻ máy hát không dùng nữa, nhà có phòng dư cho share, v.v… Thế rồi, không mấy chốc, Craigslist bắt đầu… mở văn phòng và thuê mướn nhân viên.
Ngày nay, có khoảng gần 700 phiên bản địa phương của Craigslist trên 50 quốc gia. Khoảng 50 triệu người ghé thăm, và số lần mở trang này có thể lên đến con số 20 tỉ mỗi tháng. Chỉ với một trang web thiết kế đơn giản, cập nhật liên tục, nhưng trên thực tế, Craigslist dần lấy hết thị trường “rao vặt” khỏi các trang báo in trên giấy vốn tồn tại trong nhiều thập niên.
AOL unlimited internet
Ra đời tháng Mười 1996. Có lẽ nhiều bạn đọc vẫn còn nhớ cái thời người ta phải trả tiền cho mỗi phút dùng internet. Computer thì phải sử dụng đường dây điện thoại thông qua các modem chạy rù rù buồn ngủ… Lúc đó, mỗi khi muốn online người ta phải chờ modem kêu những tiếng o–oo–ooo nối mạng. Chưa kể chuyện rớt mạng, té lên té xuống. Rồi còn vụ không nhận được điện thoại mỗi khi online. Thế là thị trường xuất hiện loại modem có thể vừa online vừa nói chuyện phone được.
Mọi sự thay đổi khi America Online tung ra chương trình… dùng internet vô hạn định với giá cố định $19.95 / tháng. Có thể nói đây là con số ma thuật, vì nhiều năm sau đó, có vô số hãng internet nhỏ hơn ra đời, đua nhau hạ giá, cạnh tranh với giá $19.95 cho đến khi chính AOL cũng… theo hết nổi.
Cũng từ sự thúc đẩy của AOL, sau này, xuất hiện broadbrand internet. Số người dùng broadband tăng từ 9% năm 2001 đến 64% năm 2009. Sử dụng broadband vừa nhanh lại vừa online liên tục. Cũng nhờ có broadband internet mà tờ Trẻ trên tay bạn mới có hình hài hôm nay. Tất cả công việc chuẩn bị, tra khảo, liên lạc, chuyển nhận thông tin, hình ảnh, đưa báo đi nhà in, phát hành… nếu còn với tốc độ rùa bò của mấy chiếc modem lẩm cẩm nọ, có lẽ mất cả năm chúng tôi vẫn chưa làm xong một số báo.
Ra đời tháng Giêng 1996, từ một bài tập của hai chàng sinh viên cũng của Đại học Stanford là Sergey Brin và Lawrence Page: tạo ra một máy dò tìm “search engine” nhanh và hiệu quả nhất trên internet.
Ngày nay Google trở thành search engine được sử dụng nhiều nhất thế giớ (ước lượng chiếm 90% các cuộc tìm kiếm online), và còn thêm các dịch vụ liên hệ như Google Docs, Gmail, Google Calendar, Google Earth, Google News…
Với trữ lượng thông tin ngày càng lớn và phong phú trên không gian ảo, và sự trợ giúp của google, có lẽ không còn bao điều bạn không thể tìm ra trên internet–nếu bạn thật sự muốn tìm và nắm các mẹo cần thiết. Đến nỗi có câu nói ngày càng phổ biến “google it up!”, nghĩa là cứ gõ vô google mà tìm tức khắc sẽ ra! Nếu chưa từng, xin mời bạn thử: trời hôm nay mưa hay nắng, giá chứng khoán thấp hay cao, vua Gia Long nhất thống sơn hà ra sao, liên quân đã… bắt được Đại tá Gaddafi chưa, v.v…
Blog
Ra đời tháng Mười Hai 1997 không ai rõ do ai khởi xướng. Nhưng đến 1999 vẫn chỉ có vài chục trang blog trên thế giới ảo.
Ngày nay không ai đếm cho xuể có bao nhiêu blog trên không gian ảo, và đề tài cũng thiên hình vạn trạng: nhật ký online, làm thơ tặng bồ, triết lý vặt, bày tỏ chính kiến. Hầu như không có đề tài nào không đi vào thế giới của blogger. Nhưng nếu bạn còn sống trong các chế độ độc tài, tự kỷ, chẳng hạn như Việt Nam, thì nhớ cẩn thận. Các nhà cầm quyền sắp mạt vận đó đêm ngày cứ nơm nớp lo các blogger… dẻo miệng đem họ… nhúng dấm trước toà án công luận. Nên mới có chuyện tung công an mật vụ khủng bố tinh thần mấy bạn viết blog. Về chuyện này, quý bạn có thể hỏi cây viết Tạ Phong Tần của Trẻ là sẽ rõ.
Wikipedia
Ra đời tháng Giêng 2001 với bản đầu tiên nhờ sáng lập viên Jimmy Wales gõ vu vơ “Hello world” vào máy tính. Wikipedia là một loại bách khoa toàn thư mở, nơi mà bất cứ ai cũng đều có thể đóng góp, thay đổi, sữa chữa–ai cũng có thể trở thành… chuyên gia về một đề tài nào đó.
Đến nay Wikipedia có hằng triệu bài tiếng Anh và ít nhất 7 triệu tài liệu bằng các ngoại ngữ khác.
Yếu tố “mở”, để bất cứ ai có internet cũng vào được, là thế mạnh và cũng là hạn chế của Wikipedia. Về sau này, Wikipedia chú trọng nâng phẩm chất, tăng độ chính xác, khả tín của các trang tài liệu. Với nhiều người thường dùng Wikipedia, có thể thấy sự tiến triển từng ngày, thông tin đúng hơn, nhiều hơn, sâu hơn. Từ chỗ là trạm dừng chân đầu tiên khi người ta có nhu chầu đi tìm một thông tin phổ thông nào đó, không mấy quan trọng, càng ngày Wikipedia càng thêm uy tín, với nhiều trang tài liệu chuyên sâu, phức tạp, thậm chí đậm nét hàn lâm.
Skype
Ra đời tháng Tư 2003. Kỹ thuật chit chat online đã có từ lâu, nổi tiếng nhất với America Online từ thập niên 1990. Nhưng với sự xuất hiện của Skype bắt đầu có tiếng nói, hình ảnh, và cả kết nối với điện thoại thông thường.
Ngày nay, người thân, bạn bè, thậm chí nhiều sở làm, cũng sử dụng Skype như một phương cách liên lạc tiện lợi, nhanh chóng, tự nhiên. Hằng tháng có 124 triệu lượt người sử dụng Skype. Chỉ trong vòng nửa năm đầu 2010, có 95 tỉ phút cuộc gặp gỡ hàn huyên qua mạng Skype.
Ra đời tháng Hai 2004 trong phòng trọ ký túc xác Đại học Harvard với Mark Zuckerberg và các đồng sáng lập là bạn học. Ý tưởng ban đầu chỉ tạo một không gian ảo để sinh viên Harvard có thể đăng những bản “tự bạch” nhằm… tìm bạn bốn phương! Đến cuối 2004, thật bất ngờ, Facebook đã có 1 triệu thành viên, khuếch trương ngoài khuôn viên đại học, thu hút đủ mọi ngươi mọi giới.
Ngày nay, Facebook là nơi người ta ghé thăm nhiều lần trong ngày để tán gẫu với bạn bè, san sẻ hình ảnh gia đình, hoặc chỉ để rủ nhau đi ăn chè, xem xi nê…
Facebook có hơn 500 triệu thành viên khắp thế giới. Thành công của Facebook khiến Mark Zuckerberg được tạp chí Time chọn nhân vật của năm 2010.
Youtube
Ra đời tháng Tư 2005 với một đoạn video ngắn của sáng lập viên Jawed Karim ở Sở thú San Diego. Youtube là nơi chia sẻ video lớn nhất thế giới, với hơn 13 triệu giờ video được đưa lên chỉ riêng trong năm ngoái. Bạn muốn gặp lại Thái Hiền năm 16 tuổi ở Sài Gòn, bạn muốn xem lại các màn làm xiếc với trái banh của Maradona–xin mời mở trang Youtube!
Ra đời tháng Ba 2006. Tin nhắn đầu tiên, của sáng lập viên Jack Dorsey vỏn vẹn mấy chữ “just setting up my twttr.” (21-3-2006) Thế là bắt đầu một phong trào tweeting không ngừng nghỉ.
Ngày nay, Twitter là cách để san sẻ thông tin mau lẹ, ngắn gọn. Trên thực tế, nhiều người đã dùng tweeter để tìm người thân sau trận động đất, lan truyền tin tức cho các cuộc phải kháng trong lòng thế giới Ả Rập hiện tại.
TD