Thiên đường nhiệt đới – Kỳ 2: Chiếc mặt nạ Boruca

Tôi thức giấc giữa réo gọi bình minh. Căn phòng trọ của khu Tilajari Hotel Resort nhìn ra khoảng sông lặng- ở đấy, tôi đã nhìn thấy một con cá sấu to lớn nằm lặng lờ tựa thân gỗ sần sùi và bụi tre già trăm tuổi khẽ đưa những thanh âm phiêu bồng giữa khuya vắng.

Buổi sớm, chúng tôi điểm tâm buffet với những món breakfast phổ biến; ẩm thực đặc sản của Costa Rica thường không thể thiếu món Gallo pinto- gạo nấu với đậu đen khá mặn bùi. Tôi dùng thử một thìa Gallo pinto với món trứng Scramble eggs-  cảm giác  mình như một “Tí Cồ” (tico) thực thụ. Một bữa điểm tâm với nhiều món ăn nặng calories. Và để luôn tự chủ trước những cám dỗ, tôi cần nạp năng lượng bằng đủ loại trái cây nhiệt đới ngon miệng: đu đủ, dứa, xoài, cam… Đồ uống, loại sữa Leche, ô ngon quá, uống lạnh, uống nóng vẫn đậm đà mùi sữa tươi nguyên chất tinh khiết. Những ngày ở đấy, chúng tôi uống “Café con leche” (café với leche) theo phong cách của dân Tí Cồ:½ café +½sữa tươi leche và thưởng thức một cách hài lòng. 

Costa Rica nổi tiếng café, được xếp hạng thứ chín trên thị trường sản xuất café trên thế giới; thế nhưng, café giống Arabica của Costa Rica đã bị café giống Robusca của VN cạnh tranh gay gắt. Vị đắng quyến rũ này có lẽ là đồ uống phổ biến nhất tại Costa Rica, và ở mọi nơi bạn đến đều được mời một tách café nguyên chất. Nhận thức được tác dụng của café, năm 1840, chính phủ Costa Rica ban hành một sắc lệnh rằng mọi công nhân phu đường trên khắp đất nước đều được uống một cốc café miễn phí mỗi ngày. Thật tiếc, chúng tôi đã không được dịp ghé qua Santa Maria và Valle de Dota để có cái nhìn đầy đủ hơn về kỹ nghệ café của xứ sở Trung Mỹ này.

Chúng tôi khởi đầu một ngày mới bằng cuộc viếng thăm núi lửa Arenal- một địa danh nổi tiếng đã trở thành miền khu “phải thưởng thức” của viễn khách khắp thế giới. Lộ trình đến Arenal không mấy khó khăn; nếu bạn khởi hành từ thủ phủ San José chỉ mất khoảng 3 giờ đồng hồ. “Leader” Andy Nguyễn đã chọn lộ trình đánh vòng bằng con đường đèo hiểm trở chỉ để thưởng ngoạn những cảnh đẹp thiên nhiên vùng thung lũng miền Trung Bắc tuyệt đẹp. Bởi lẽ, chúng tôi, những lãng tử “nghiệp sĩ” luôn cá cược với rủi may hòng thỏa mãn cái đam mê, mạo hiểm trong hành trình sáng tạo những mảng ảnh qua khám phá thiên thiên.

Toàn thân tôi chòng chành cảm giác như đang trên một boong tàu khi xe dần tiến vào khu đất gồ ghề đá sỏi. Tôi lạ mắt, quan sát những cái tổ chim dài đến cả mét hình thù khác thường tựa những túi mây rủ vắt vẻo trên những nhánh đại thụ. Andy bảo rằng đây là tổ của một loài chim có cái tên khoa học không dễ nhớ: Montezuma Oropendola; thoạt nhìn tựa giống quạ đen nhưng đẹp sặc sỡ. Chúng có bộ lông màu hạt dẻ, đầu hơi đen và đuôi lông vàng chóe, gò má xanh dương, mỏ đỏ và hai cái yếm thịt dưới cằm hồng tươi. Giống chim này sống ở các nước Trung Mỹ từ đông nam Mễ Tây Cơ đến Panama; môi sinh là những khu rừng rậm hoang dã và tổ thường trên những ngọn cây chót vót.

Âm thanh của loài chim này vô cùng kỳ lạ khác với tiếng kêu của những loài cầm điểu. Mới đầu nghe ngỡ như tiếng tia laser trong bộ phim cổ điển “Star Wars”, bắt đầu bằng tiếng bọt sôi và rồi tựa tiếng “súc miệng”, ngày càng cao âm độ và dần lớn hơn. Những âm thanh lạ lùng này kéo dài khoảng vài giây và tiếp nối với loạt tiếng kêu tựa tràng pháo nổ hoặc tiếng xé bao giấy; điều lạ, loài chim này chỉ “hót” lên những chuỗi âm thanh kỳ cục này trong lúc đang đậu cùng với điệu bộ cúi đầu chào rất điệu nghệ. Tôi đặt tên loài chim này với nickname “Star Wars bird” để đơn giản cái tên khoa học lượm thượm kia.

Ngọn núi lửa danh tiếng của đất nước Costa Rica dần mở trong tầm mắt chúng tôi; nơi đây, những dòng dung nham nóng dường như chỉ để lại dấu tích của thời quá vãng. Vẻ đẹp gồ ghề đầy bí hiểm của ngọn núi lửa này đã thu hút lượng du khách đáng kể hằng năm.

Volcan Arenal, ẩn mình trong khu vực phía Tây Bắc của Costa Rica; nằm phía Đông của thị trấn La Fortuna và bao quanh bởi những rừng cây tươi tốt và những ngọn đồi. Arenal nằm dọc dãy núi Tilarán Mountains. Sau giấc ngủ 400 năm, vào tháng 7 năm 1968, Arenal đã phun trào và tiêu hủy làng Tabacón; hàng trăm gia súc và 87 người thiệt mạng. Du khách đến thăm viếng nơi này luôn được cảnh báo rằng: núi lửa Arenal vẫn đang hoạt động, rất nguy hiểm.Về địa dư, phía Bắc của Costa Rica giáp nước Nicaragua, phía Nam giáp nước Panama; mặt Đông và Tây giáp biển Thái Bình Dương và biển Caribeans. Đây là một đất nước có sinh thái rất đặc biệt; do sự dồn ép của hai khối địa chất thềm lục địa tạo thành nhiều núi lửa vẫn còn đang hoạt động âm ỉ, và rất nhiều Công viên thiên nhiên Quốc Gia đặc trưng của xứ nhiệt đới mưa nhiều.

Xe tấp vào bãi đậu. Một không gian sống động bao bọc bởi muôn vàn tiếng chim của cõi núi rừng. Tôi bị cuốn hút với vẻ đẹp của loài chim núi White-throated Magpie Jay; loài chim có cái nhìn mơ mộng với chuôi mắt lơ thơ những sợi lông cong vút tựa cặp mi giả của một phụ nữ đỏm dáng.

Người quản lý khu vực này cung cấp cho chúng tôi thông tin khá thú vị về bầy khỉ Howler Monkey vẫn sớm mai lai vãng ở bìa rừng. Máu phiêu lưu trỗi dậy, tôi hăm hở nối gót tiên phong Andy. Những tay săn ảnh lần theo con đường mòn dưới chân núi. Khứu giác tôi chợt thính nhạy với một mùi hương ổi của vùng đất lava; những gốc ổi vương vãi trái chín vàng, thứ ổi xá lị ruột đỏ ngọt, thức ăn của nhiều loài chim vùng núi lửa Arenal, tôi hăng hái tích trữ mấy trái ổi trong balô làm mồi nhử lũ khỉ rừng.

Địa thế của vùng núi lửa tuyệt đẹp này đã để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm tưởng tôi; vẻ đẹp của cánh rừng hoang dã đến độ cao chênh vênh của núi đồi hiểm trở. Vài giờ đồng hồ leo núi, chúng tôi đã có mặt ở độ cao hơn 2000 ft; Andy trông cồng kềnh với đống trang bị dụng cụ khá trọng lượng nhưng luôn hăng hái dẫn đầu; tôi hì hục trèo bám ở những đoạn dốc núi hiểm trở, cảm giác kiệt lực. Vẻ đẹp hoang dã vùng núi lửa gợi mở trong tâm tư tôi sự vui thú khó diễn đạt; mặc những câu thúc của cuộc sống để hòa mình cảm xúc với thiên nhiên;những khoảnh khắc thú vị khi khám phá về loài kiến núi khổng lồ khác thường về hình dạng, sắc màu hay lặng ngắm những bụi hoa dại tuyệt đẹp giữa triền núi.

Khi chúng tôi trở xuống, vừa chạm đến chân núi, Andy vẫn thừa năng lượng để rượt đuổi theo những cánh chim “Star Wars bird” và White-throated Magpie Jay; tôi ngồi nghỉ mệt dưới gốc cây ổi dại xum xuê trái và thưởng thức vị ngọt của những trái ổi xá lị- “đặc sản thiên nhiên” của vùng núi Arenal; ống kính bất chợt ghi nhận những hình ảnh thú vị của loài White-nosed Coati, một loài raccoon sinh sống ở vùng này.

Rời vùng núi Arenal về hướng Tây, chiếc Tucson  vẫn còn phải hì hục trên một địa hình đèo dốc hiểm trở.  Khúc rẽ ở cuối đoạn dốc hiện ra phong cảnh hồ nước lớn nhất ở Costa Rica, nó trải dài 32 dặm vuông- địa điểm lý tưởng của những hoạt động giải trí chèo thuyền, câu cá. Một người dân địa phương đã chia sẻ với tôi vài chi tiết thú vị; vùng hồ này rất nhiều giống cá guapote, tên gọi tiếng Anh “rainbow bass”, cân nặng 5-6 pounds; đặc biệt hồ có gió thổi mạnh (60 mph) vào những tháng mùa Đông nên được xem là một trong những địa điểm trượt gió (windsurfing) tốt nhất trên thế giới; vào những tháng khác, gió vẫn còn khá mạnh với tốc độ 15 tới 25 mph.

Dừng xe ở một góc xa lộ căng thẳng dòng xe cộ; sự hiện hữu một “quầy hàng” mang vẻ đặc trưng nghệ thuật thổ dân chợt níu kéo những bước trần lãng tử. Những chiếc mặt nạ Boruca cầu kỳ, tiết họa tinh xảo, giàu ngôn ngữ sắc màu được chạm khắc và sơn vẽ bởi thổ dân của bộ lạc bản địa Costa Rica Boruca. Những chiếc mặt nạ xinh đẹp này là nét độc đáo của lịch sử dân tộc Costa Rica, và được thăng hoa trong những lễ hội tưởng niệm chống Tây Ban Nha của dân tộc Boruca. Những trận chiến đấu  giữa 2 phe Thiện và Ác qua biểu tượng bằng mặt nạ do những thổ dân dựng lại trong một số lễ hội khác.

Chủ nhân của những chiếc mặt nạ Boruca mà tôi đang trò chuyện là một nghệ sĩ thổ dân sống bằng nghề chạm khắc Boruca Masks. Ông tên Nash, có lối phát âm Anh ngữ khá chuẩn mực; ông ái ngại cho rằng thể loại nghệ thuật thổ dân đang dần lụi bại và thường được xem như một mảng nghệ thuật dân gian thú vị thuộc về quá khứ hay đơn giản chỉ là một chủ đề cho nghiên cứu văn hóa chủng tộc;  địa phương, qua đó nó phản ảnh những miền đất, con người, truyền thống và những sự huyền bí. Ông chia sẻ với tôi rằng: dẫu đang sống trong trào lưu hậu hiện đại ông vẫn không hề đoạn tuyệt với truyền thống văn hóa, phong tục, giá trị và lối sống truyền thống; dù rằng, dưới mọi góc độ, nghệ thuật thổ dân chỉ được thế giới nhìn nhận như một sự kết hợp phức tạp (và đầy giới hạn).

Tôi cầm trên tay chiếc mặt nạ Boruca bằng chất liệu gỗ cây; với cảm nhận của riêng tôi -nghệ thuật thổ dân đối thoại trực tiếp với người thưởng ngoạn bằng vẻ đẹp trực giác – những kỹ xảo trong từng mảng chạm khắc, sơn chấm cũng che giấu những điều bí ẩn không diễn giải. Mặt sau bức mặt nạ là những thông tin thú vị về nghệ thuật nguyên thủy của thổ dân da đỏ Borguga; thời xưa, họ đã chế biến “sơn” vẽ đầy sắc mầu từ những chất liệu thiên nhiên của các loại cây,vỏ thân cây, trái cây, củ hành tây, bùn đen v.v…

Tôi trả giá mua chiếc mặt nạ hình mặt người với cánh bướm vàng rực rỡ, butterfly biểu tượng vẻ đẹp của người phụ nữ; những chiếc mặt nạ xinh đẹp này giá bán từ vài chục  đến vài trăm đô.

Sau hàng giờ trên những đồi dốc núi rừng; chúng tôi dừng ở quán ăn El Novillo de Arenal. Lữ quán không vách tứ bề gió lộng, thực khách có thể ngắm cảnh của núi lửa Arenal mọi hướng. Năng lượng hoạt động tiêu hao khá đủ để những tay săn ảnh có thể tự thưởng cho mình một bữa ăn ngon miệng. Đói, nóng, Andy giải quyết cơn khát thật chớp nhoáng, uống sinh tố như uống… nước lã, chỉ vài hớp đã cạn ly; tôi thì thong dong nhấm nháp ly sinh tố dứa pha sữa tươi thơm ngon dẫu cơ nhiệt vẫn đang hừng hực nóng.

Thực đơn với món Steak đi kèm cơm và khoai mì chiên; Steak theo tiêu chuẩn của Costa Rica chỉ đủ thỏa mãn cơn đói và không rẻ. Một đĩa steak: ¢8000; ly sinh tố: ¢1000.

Cuối ngày, những tấm thân “bầm dập” sau một ngày dài năng động được tận hưởng cảm giác phiêu bồng, thư giãn trong buồng spa nước nóng ở Tilajari Hotel Resort.

Và đêm. Tôi lả người trong giấc ngủ đầy mộng mị; tâm thức ám ảnh bởi sự biến ảo dị thường của những chiếc mặt nạ Boruca huyền bí.