Năm Tỵ nói chuyện rượu rắn

Y học cổ truyền cho rằng, thịt rắn có vị ngọt, mặn, tính ôn, có tác dụng trừ phong thấp, giảm đau, tiêu độc. Trong dân gian người ta dùng rắn ngâm rượu vì cho rằng rắn là con vật hấp thụ đủ khí âm dương do cơ thể rắn sát đất (âm), đầu luôn ngóc lên (dương) khi di chuyển. Thịt rắn lại rắn chắc nên ăn vào rất tốt, ngâm rượu lại còn tốt hơn, tuy nhiên rượu rắn chỉ có tác dụng với bệnh đau xương khớp thuộc phong tê thấp chứ không có tác dụng bổ thận tráng dương như nhiều người lầm tưởng. Trên thực tế, những người còn trong độ tuổi sinh đẻ không nên uống rượu rắn, nếu lạm dụng rượu rắn lại còn làm cho “cái ấy” yếu đi, thậm chí không còn khả năng sinh con nữa.

Mùa Thu Đông là mùa bắt rắn làm thuốc vì mùa đó rắn béo khỏe. Người ta rủ nhau ăn các món nấu từ rắn cũng vào mùa này. Hơn thế nữa đó là mùa chuyển lạnh nên xương khớp người cũng đau nhức hơn. Đó cũng là mùa rượu rắn phát huy tác dụng chữa bệnh tương đối đặc hiệu của mình, trên phần đốc mạch nhất là phần dưới của xương sống.

Vậy chế biến rượu rắn như thế nào cho hiệu quả?

Nhiều người cho rằng, rắn càng độc càng tốt nhưng thực tế, rắn cực độc như cạp nia ít được dùng ngâm rượu. Để ngâm rượu rắn, người ta thường dùng 3 loại rắn (tam xà) hoặc 5 loại rắn (ngũ xà). Có hai cách ngâm rượu là ngâm tươi hoặc chặt khúc sấy khô, nhưng ngâm tươi cả con tốt hơn vì còn cả hệ thống vân mạch, trường hợp dùng khô là bất đắc dĩ.

Tùy theo nguồn rắn ở từng vùng mà cách ghép bộ để ngâm rượu rắn có khác nhau. Ở các tỉnh phía Bắc và miền Trung thường có cách ghép như sau:

Bộ 3: 1 con hổ mang, 1 con cạp nong, mỗi con nặng khoảng 500g, 1 con  rắn ráo, nặng khoảng 300g.

Bộ 5: Thêm vào bộ 3 hai con rắn khác, 1 con cạp nia, 1 con hổ trâu hoặc 1 con dọc dưa, mỗi con nặng khoảng 500g.

Ở miền Nam thường dùng bộ 3 (tam xà tửu): 1 con hổ lửa, 1 con mai gầm, 1 con hổ đất. Bộ 5 (ngũ xà tửu): thêm vào bộ 3 trên 1 con hổ bành (hổ mang) và 1 con hổ hèo (hổ trâu). Bộ 10 (thập xà tửu): từ bộ 5, thêm 5 con rắn khác là 1 con rắn lục, 1 con rắn bông súng, 1 con rắn ri cá, 1 con ri voi, 1 con rắn bồng.

Trước khi chế biến rắn, nên cẩn thận với nọc rắn gây nguy hiểm đến tính mạng của người làm rắn, và không để mất mật rắn. 

Trước hết, chọn 3 con của các loại rắn khỏe mạnh, còn mật vì mật rắn rất quan trọng trong rượu. Nhiều khi người ta đã cắt lấy túi mật trước. Rắn được mổ bỏ hết phủ tạng, mật rắn lấy riêng ngâm vào một lọ chứa ít rượu 35 – 40%. Dùng rượu rửa sạch máu rắn, sau đó ngâm rắn vào hỗn dịch gừng tươi và rượu để khử mùi tanh (500g gừng tươi, rửa sạch, giã nát, thêm 0,5 lít rượu 35 – 40%), ngâm trong 30 phút. Lấy rắn ra, để khô se là có thể ngâm rượu được.

Ngâm rắn tươi

Cho rắn đã làm vào một lọ thủy tinh, đổ ngập rượu 60-70%. Đậy kín lọ. Ngâm trong 3 tháng. Có thể hạ thổ để giữ cho nhiệt độ ngâm ổn định. Sau khi chiết rượu ngâm lần 1, có thể tiếp tục ngâm lần 2-3. Những lần sau chỉ cần rượu có nồng độ 35 – 40o, và thời gian ngâm cũng ít hơn, thường là 30 – 20 ngày. Có nơi tiến hành ngâm rượu rắn tới hàng năm. Gộp dịch ngâm của 3 lần lại để pha rượu.

Ngâm  rắn khô

Rắn đã được chế như trên, bỏ phần đầu, nơi có hai túi nọc độc, chặt thành từng khúc dài 5-7cm, có thể tẩm thêm dịch gừng tươi, để cho se, rồi nướng trên bếp than qua một vỉ sắt cho tới màu vàng và mùi thơm. Cũng có thể sấy ở nhiệt độ khoảng trên 70oC tới khô. Cho rắn đã khô vào bình thủy tinh có dung tích thích hợp, đổ rượu 35 – 40o ngập rắn. Ngâm lần đầu 30 ngày, sau đó tiếp tục ngâm lần 2-3. Những lần sau thời gian ngâm ngắn hơn, thường là  20 – 15 ngày. Cũng có thể sau khi có rắn khô, đem giã thành bột thô, cho vào túi  vải, rồi ngâm như trên.

Để tăng thêm hiệu quả của rượu rắn, tốt nhất là ngâm rắn với các vị thuốc tùy theo mục đích: hà thủ ô đỏ, ngũ gia bì hương, thiên niên kiện, mỗi vị 80g; cẩu tích 50g, kê huyết đằng 120g, tiểu hồi, trần bì, mỗi vị 30g. Dùng rượu 35 – 40% với tỷ lệ một phần thuốc, 5 – 8 phần rượu. Số ngày ngâm có thể ít hơn ngâm  rắn. Lần 1 ngâm 30 ngày, lần 2-3 ngâm từ 20 – 15 ngày. Gộp rượu thuốc của các lần ngâm lại để pha chế với rượu rắn.

Sau khi đã chuẩn bị rượu của hai phần như trên, pha chế theo tỷ lệ 1/1 (một phần rượu rắn, một phần rượu thuốc), hoặc 1/2. Đem rượu  rắn rót từ từ vào rượu thuốc, vừa rót vừa dùng đũa thủy tinh quấy đều để tránh rượu bị kết tủa. Cùng lúc, đem rượu các mật rắn đã được ngâm riêng từ khi chế biến trộn đều với rượu thành phẩm. Thêm 500g đường trắng, quấy đều cho tan. Thêm rượu có nồng độ 35 – 40o cho đủ 10 lít rượu thành phẩm. Rượu rắn có màu nâu thẫm, mùi thơm vị đậm hơi ngọt. Ngày dùng 2-3 lần, mỗi lần 30-50ml, uống trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ. Không dùng rượu rắn cho phụ nữ có thai. Tuy nhiên, không nên lạm dụng uống rượu rắn như một thứ rượu thực phẩm khác.

Các chuyên gia đều khuyên, tuyệt đối không nên coi rượu rắn là rượu bổ và không phải ai cũng dùng được loại rượu này. Đây là rượu thuốc nên chỉ được dùng không quá 60ml. Dùng sau khi ăn no. Không dùng trước khi đi ngủ vì gây mất ngủ. Phụ nữ có thai và trẻ em không được dùng rượu rắn.

Đặc biệt, với những người bệnh suy thận, tăng huyết áp, bệnh gan, tim mạch không nên dùng rượu và thịt rắn vì trong đó còn một hàm lượng độc tố nhỏ. Nếu ngâm rắn toàn tính thì phần nọc rắn nằm ở hai bên bành rắn (phần sát với cổ) vẫn còn nguyên. Nọc rắn nếu uống dù chỉ một lượng nhỏ cũng rất độc, có thể dẫn tới tử vong.

Ở Việt Nam do không còn nhiều rắn và giá cả quá đắt nên dạo này xuất hiện nhiều rắn Hổ giả. Nhiều người cho biết kẻ gian dùng rắn nước, rắn ráo dùng chỉ căng cho mang phình ra thì trông giống hệt rắn hổ mang rồi ngâm trong rượu. Để tạo được hình dáng con rắn trong tư thế phình mang nằm trong bình rượu, người ta thường dùng chất formol để tẩm ướp. Do đó, nếu những người bán rượu rắn cũng dùng cách này để biến rắn “dỏm” thành rắn “xịn” thì người uống phải loại rượu này sẽ rất nguy hiểm.