Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên.
Chiều cuối năm ở xứ tuyết lạnh buồn và dài thê thảm. Nắng chiều nhưng gay gắt. Những mảnh tuyết như hàng vạn tấm gương phản chiếu ánh trời chiều. Nhà tù liên bang Lost River nằm đìu hiu, trơ trọi gần sát biên giới Canada. Một khối bê tông hình lục giác vô tri, qua nắng, đổ bóng chỉ còn năm cạnh. Chẳng có tù nhân nào có thể thoát khỏi nhà tù này. Tiến sĩ Đức nằm bải hoải chờ cơm chiều, thở dài nhớ lại quãng đời cay nghiệt.
Thắm Nguyễn
Nữ giám thị Alyssa đẩy nhẹ tiến sĩ Đức vào phòng giam 5501, không quên kèm lời chúc mừng đến nhà mới. Nhìn từ phía sau chả thấy Đức, họa chăng thấp thoáng chiếc áo sọc đen trắng qua cái eo gợi cảm cùng vòng ba quyến rũ của nàng. Bọn tù nhân thường bàn tán. Trái banh mà lăn từ lưng nàng chắc sẽ mắc kẹt mãi mãi giữa lưng chừng trời. Khỉ gió, đẹp thế làm giám thị uổng phí cả đời. Không hiểu sao tất cả nữ giám thị nơi đây đều đẹp. Hay họ muốn dùng sắc đẹp để nhấn chìm những linh hồn quỷ dữ. Alyssa vừa đi khuất, một cú đánh lén làm Đức hoa cả mắt, chúi nhủi. Cái thằng nhọ này bố láo thật. Bằng thế võ Vovinam “đòn chân kẹp cổ”, bất ngờ, Đức tung người quật đối phương sóng soài. Tiện thể, Đức đấm một cái thật mạnh vào đường phân giác giữa hai háng. Hực. Thằng nhọ la oăng oẳng, hai mắt trợn ngược, trắng dã, tưởng như hai vật thể truyền giống đã chạy ngược về hai hốc mắt.
– Thằng nhọ kia, mày là thằng đếch nào? Liệu hồn đấy.
– Chắc mày không biết tao ông trùm tiến sĩ à. Tao chính là người đi giao hàng cho tụi mày. Thế mà khi tao vào đây, chẳng có ai lo. Bần cùng mới sinh đạo tặc. Còn mày, đường đường tiến sĩ, sao lại sa chân làm ông trùm cần sa Bắc Mỹ. Tao không hiểu nổi.
Đức còn chưa hiểu nổi cuộc đời mình. Chữ tài liền với chữ tai một vần, vận vào đời gã thật chua cay. Tính đến giờ phút này, Đức đã có hai vợ. Vợ Cũ và Vợ Mới. Thực ra cả hai đều đã cũ, người ta bỏ Đức thật rồi. Đức sống theo một triết lý khác thường. Chẳng thà để vợ phụ ta, chứ ta không bao giờ phụ vợ. Đức chưa bao giờ bỏ vợ, đơn giản, trước sau gì vợ cũng bỏ gã thôi. Thà như vậy, mà được tiếng thơm. Đức quen Vợ Cũ từ độ tuổi trăng tròn. Lúc còn giâm dây rau khoai lang tím ngoài đồng. Vợ Cũ tuy ít học, nhưng nói câu nào thâm câu đó. Hết lớp mười hai, Đức mộng làm bác sĩ, lại thi rớt. Vợ Cũ khuyên Đức thi Nông Lâm cho gần gũi ruộng đồng. Thế mà hay. Rớt y, gã lại đậu bảng vàng ngành trồng trọt. Hết bốn năm đại học, rồi được giữ lại trường. Nghèo, hiển nhiên lý lịch tốt (ở xứ Việt là vậy), đường hoạn lộ của gã cứ thế mà thênh thang. Chẳng mấy chốc, Đức túm lấy cái thạc sĩ ở Philippines. Rồi giựt món nghiên cứu sinh ở Hoa Kỳ qua học bổng Fulbright. Đời trớ trêu, càng cao danh vọng, vợ chồng càng lao đao. Vợ Cũ có bệnh dị ứng mà thói đời thường gọi đùa dị ứng toàn tập. Dị ứng cả tiền bạc, xe hơi, nhà lầu, mỹ phẩm. Nói chung tất tần tật. Thậm chí dị ứng cả thời cuộc. Thấy chính khách trên tivi, nàng liền ói ra mật xanh mật vàng. Lúc mới cưới, cả hai họ đều mừng hụt tưởng nàng ốm nghén. Chứ đâu hay, ói vì dị ứng. Thế rồi, điều gì đến đã đến. Nàng đơn phương ly dị Đức gần ngày gã đi Mỹ. Nàng thích sống ở quê hơn. May trời còn thương gã, cả hai vẫn chưa có con. Ngồi sau xe, trở về từ tòa án, nàng buông một câu cho đến giờ Đức vẫn còn đau. “Anh có bao giờ thương em đâu, chỉ toàn em mơ thôi.”
Luận văn tốt nghiệp tiến sĩ của Đức làm giới y khoa Hoa Kỳ choáng váng. Đức lại tạo thành công giống cây cần sa mới chỉ năm tuần tuổi đủ thu hoạch lá và hoa, giảm phân nửa thời gian. Các băng đảng ma túy càng choáng hơn và sốt sắng săn lùng gã. Đối với Đức, trồng cây cần sa dễ như giâm dây khoai lang ở bên nhà. Và từ đây đời gã mới bắt đầu gập ghềnh.
Lâu lắm rồi Đức mới ghé thăm cộng đồng người Việt ở Toronto. Nghe mấy tay làm nail bên đó kháo nhau, giờ, ai giũa nail làm gì, trồng cỏ đi, Đức chỉ cười thầm: thiên hạ không hề biết bậc thầy cần sa đang ngồi trước mặt. Nhưng có người biết mới tài. Chính Vợ Mới sau này của Đức. Mỗi lần nhìn nàng, một thằng từng có vợ như gã đành phải cụp mặt. Cái nhìn sắc lẻm của nàng như muốn thiêu đốt đối phương. Nàng, một phụ nữ nhan sắc bình thường (cũng như Vợ Cũ, đi ngoài phố chẳng anh trai nào ngoái nhìn), ngoại trừ trí thông minh sắc sảo. Đức không phải tuýp đàn ông yêu bằng mắt sờ bằng tay. Đức yêu bằng bộ não.
Trai độc thân, gái chưa chồng, nên quyến luyến nhau. Một tuần sau, nàng dẫn gã ra mắt cha nàng. Đức chưa hề biết đó là ông trùm cần sa Bắc Mỹ. Vì chiều con gái rượu, hay vì Đức có giống cần sa ngắn ngày, ông trùm liền cho mời người lạ. Chưa hết một tuần trà, ông trùm đã cảm phục tài của gã. Tiến sĩ Mỹ không tài sao được. Nè, chú mày ăn thịt cầy không? Ông trùm đột ngột hỏi. OK, Thứ Sáu này bay. Gã ngơ ngác. Bay đi đâu. Thì Việt Nam, chứ đâu nữa. Sau này, gã vẫn giữ thói quen về Sài Gòn nhậu mộc tồn cùng bạn hữu. Sáng Thứ Sáu bay từ Minnesota. Khuya Thứ Bảy hạ cánh Sài Gòn. Chín giờ tối Chủ Nhật ngừng cuộc lai rai. Gã phải ra sân bay về Mỹ. Lần nào cũng vậy. Trước khi chào anh em, gã quẹt miệng, thả một câu tếu táo. Thuý Kiều ngày xưa biết bán thịt cầy thế này, chắc đâu đến nỗi bán mình chuộc cha. Ông trùm cũng từng chết vì câu đó. Cả gã và ông trùm đều thả câu. Không biết mèo nào cắn mỉu nào. Ông trùm cần gã vì gã thông minh cùng giống cần sa ngắn ngày. Còn gã, chẳng lẽ, vì tấm thẻ xanh và gia tài đồ sộ.
Đứng trước thác nước Niagara hùng vĩ, ít người để ý thác thuộc về đất Mỹ, nhưng chỉ nhìn thấy từ Canada. Hình như thượng đế trêu ngươi nước Mỹ. Có tài nguyên mà không hưởng được. Chỉ Canada mới kiếm được tiền du lịch từ con thác này. Gã chợt phì cười, so sánh, như gã thông minh mà sao cứ nghèo hoài. Chả lẽ, nhân định mà không thắng thiên sao. Người đời thường nói nghèo là cái tội, đối với gã đôi khi là cái họa. Giờ gã đâu còn nghèo (chí ít đã thoát nghèo), nhưng khao khát ngồi trên đống vàng và quyền lực vẫn còn cháy bỏng. Hơn một lần Vợ Cũ từng chán ngấy thói ham giàu ham quyền của gã. Quyền và tiền giống như miếng thịt mỡ trong nồi thịt kho ba ngày Tết. Ngán, ngán tận đỉnh đầu, nhưng không thể bỏ, dăm ba bữa sau lại thèm nhỏ dãi.
Đã khuya rồi, gã vẫn chưa thể nhắm mắt. Thời gian như đóng băng. Nhìn đăm đăm lên trần nhà, gã cứ tự hỏi sao lại bị lộ. Gã thường tự phụ điều hành đường dây trồng cần sa trong nhà như gã, cảnh sát cũng bó tay. Ngay chính cha vợ cũng gật gù. Ừ, mày thông minh thật. Công bằng mà nói, gã có nhiều sáng kiến, ít ai trồng cần sa biết. Nào là câu trộm điện, không dùng điện nhà. Nào là đào basement tầng hai, bảo đảm vô hiệu hóa máy tầm nhiệt của cảnh sát. Rồi điều hành đế chế cần sa theo mô hình thắt cổ chai. Không một ai trong đế chế biết gã ngoại trừ một tay giám đốc điều hành. Lương của gã giờ phải tính bằng chục triệu đô. Gã cười nhạt cho chức phụ giảng trong trường đại học chỉ trăm ngàn một năm. Gã vẫn chưa muốn dừng. Đích đến của gã, ghế ông trùm.
Lồng lộn, tức tối, gã cứ thế đi vòng vòng trong căn phòng 6 feet, 8 feet. Phải chừa chiếc giường tầng cho hai tù nhân, bồn rửa mặt, toilet, phòng giam chỉ còn cỡ ba mươi feet vuông. Gã cười nhạo cái vòng ma thuật, vòng kim cô. Gã hiểu tự do không chỉ thoát khỏi nhà giam nhỏ, mà cần thoát khỏi những hành vi, tư tưởng lầm lạc. Đi vòng riết thành thói quen. Tối nào không đi không ngủ ngon. Đi cho quên mùi xú uế nhà tù, cho quên cảnh cô đơn không người thăm hỏi. Mới vào tù một tháng Vợ Mới đã đơn phương ly dị. Người thân không còn, quyền lực cũng vỗ cánh bay đi. Tiền (còn chăng) có ý nghĩa gì với gã. Thực ra, khi chấp nhận làm giám đốc kỹ thuật cho ông trùm, gã biết rằng đã đặt một chân vào tù. Một tay ngạo đời như gã, đâu sợ ai. Gã lập phương án hai. Giữ tiền riêng phòng sa cơ thất thế. Đột ngột ông-trùm-cha-vợ qua đời sau cuộc săn thú ở South Dakota. Gã thành vua của đế chế cần sa Bắc Mỹ. Tiền của gã nhiều như quân Nguyên. Sau này, báo chí hay ví von cái giàu mạnh của đế chế với nước hoa Burberry. Khi đế chế sụp đổ, Đức vô tù, doanh số nước hoa Burberry ở Hoa Kỳ tụt thê thảm, gần 40 phần trăm. Chẳng qua, khi giao chuyển cần sa, phải xịt dầu thơm để áp chế mùi hăng của hoa cần sa. Chỉ duy nhất Burberry hữu dụng.
Rồi gã cũng tập tành viết nhật ký hòng giảm stress. Ôi thôi, ba chuyện tầm phào trong tù. Chứ thâm cung bí sử trong truyện ngắn này, ông tổ gã sống lại cũng không dám. Đã hai giờ sáng rồi. Thằng nhọ, bạn tù cùng phòng, ngủ say. Chợt ổ khóa cửa lay nhẹ. Một bóng người đổ dài ngoài hành lang. Ra hiệu gã im lặng. Cửa mở. Gã âm thầm đi theo… nữ giám thị Allysa. Đã mang án tù chung thân, gã còn ngán gì mà không dám đi. Huống gì đây một nữ giám thị xinh đẹp. Thực ra từ lúc vô tù, gã chẳng hề nghĩ gì đến phụ nữ, Ngay cả ngoài đời gã cũng thế. Đến cuối hành lang, Allysa đưa gã vào căn phòng khang trang.
Lúc này, gã mới biết phòng nghỉ của giám thị. Allysa nồng nhiệt tấn công gã. Sững sờ, gã chưa bao giờ rơi vào cảnh tiến thế lưỡng nan như vầy. Mặc nhiên gã nghĩ gì, Allysa cứ im lặng trườn lên gã như cắn xé con mồi. Con rắn trong người gã vẫn trơ ra cùng sắc đẹp lồ lộ. Gã ê chề như đang bị hiếp. Gã nằm yên. Nhưng tài đánh lưỡi điệu nghệ của Allysa đã đánh thức con rắn ngủ quên tưởng chừng năm năm hơn. Con rắn phùng mang, bò, mơn trớn lên đồi Vệ Nữ. Qua cơn mây mưa. Gã không có cảm giác thỏa mãn như từng có. Thay vào đó, cảm giác hụt hẫng, tự chửi rủa mình. Đức à, mày chỉ là con đực bản năng không hơn không kém. Không chút tình, mày vẫn ngủ với Alyssa sao.
Bọn đàn ông các anh, tay nào cũng giống nhau. Chỉ giỏi ngọt ngào tán tỉnh, rồi đè đàn bà xuống giường thôi. Thế mà khối em vẫn nghĩ đó là tình yêu. Gã chống chế. Oan cho tụi anh quá. Hay em sống giữa bầy quỷ dữ này nên nghĩ xấu thôi. Năm phút đầu anh còn thánh thiện, hai mươi lăm phút sau anh chỉ cá mè một lứa. Hai mươi chín phút rồi, anh phải về thôi, không nên ở lâu. Đêm đó, Đức trằn trọc đến sáng. Nam nhi đại trượng phu mà bị đàn bà dắt mũi, thật nhục không gì bằng. Gã chợt thở dài, nhớ đến chuyện ông nội. Dòng họ gã đã 13 đời sống bằng nghề trồng khoai lang tím. Lúc tuổi xế chiều, ông nội thường ao ước có đứa cháu tinh thông học giỏi, mang vẻ vang cho dòng họ, thoát khỏi kiếp nghèo. Có người nghe được, phán rằng chữ nghĩa có giàu không. Phi thương bất phú mà. Chữ nghĩa nó bội bạc lắm…Ừ bội bạc thật. Vì ba cái chữ mà gã đang nằm chèo queo trong khám.
Thế rồi, ngày qua ngày. Thức đến khuya, chờ xem Alyssa ban ơn mưa móc. Bỗng một hôm, Alyssa hỏi một câu xưa như trái đất, như bao cặp trên thế gian này từng hỏi. Anh có yêu em không? Gã đổ mồ hôi hột như đang thi vấn đáp. Khỉ thật, cứ thế là yêu. Chứ gã có khi nào thắc mắc sao nàng yêu mình. Thằng tù làm gì có lựa chọn mà thắc mắc cho mệt thân. Nàng hỏi thêm câu nữa. Quần Đức muốn ướt luôn. Anh muốn thoát khỏi nhà tù này không? Muốn chứ. Tù chung thân, không thoát cũng mục rỗng trong tù. Thà chết ngoài đời vẫn sướng hơn. Phải đến lần thứ mười ba, kế hoạch đào thoát của Đức mới thành công. Đêm ấy, đêm trực của Alyssa. Nàng khống chế tất cả camera quay hình trong nhà tù, bằng cách chiếu lại cuốn băng ghi hình đêm qua. Với bộ áo quần giám thị, Đức ung dung đi qua hết các hành lang. Rồi qua cửa chính. Hít một hơi. Làn khí lạnh buốt ùa vào phổi như bóp nghẹt trái tim. Tự do đây rồi. Đức đào thoát trong một đêm khắc nghiệt mùa Đông. Tuyết không rơi. Nhiệt độ rớt xuống âm độ F. Chiếc giày boost không đủ ấm. Đức phải quàng thêm chiếc áo thun quanh giầy. Cần phải đi bộ hai tiếng nữa, ra khỏi bìa rừng sẽ có xe hơi chờ sẵn rước về Minneapolis. Đã hai giờ sáng. Trời tối đen. Dò từng bước về hướng Nam cùng chiếc la bàn mà Alyssa đưa. Nhìn đâu cũng thấy cây. Thông, sồi, tầng tầng lớp lớp. Đi hoài, chẳng thấy lối ra rừng. Mỗi khi quẩn trí, Đức phải đi vòng tròn. Đôi giày boost cày mặt tuyết thành vòng tròn ma thuật. Nhanh lên. Bỗng một tia chớp xé ngang bầu trời. Lửa chớp. Đức ngã gục xuống tuyết. Máu đỏ chảy thành dòng trên hoa tuyết như bức tranh trừu tượng. Trán Đức nhíu lại, hình như không phải dấu than mà dấu hỏi. Khi chết, Đức vẫn chưa trả lời được hai câu hỏi. Vì ai, mà gã phải vào tù. Tại sao gã phải chết tức tưởi không nhắm mắt. Sau này, cảnh sát kết luận Đức bị bắn chết nơi khác, ba tiếng sau mới bị quăng vào rừng sát nhà tù. Hai đoạn kết tuy khác nhau, nhưng cùng một sự thật, Đức đã lìa xa dương thế. Tiếng quạ đen kêu quang quác vang cả một góc rừng.
Vợ Mới hờ hững cầm tờ nhật báo StarTribune Minnesota có đăng hình tiến sĩ Đức nằm chết vùi trong tuyết ở bìa rừng. Sắc mặt nàng vẫn không thay đổi, xoèn xoẹt, chỉ bốn nhát dao sắc lẹm Gillett, tấm hình từ nhật báo rơi gọn vào bàn tay ngọc ngà. Phù. Cái búng tay điệu nghệ. Tấm hình lượn một vòng đậu ngay ngắn lên bàn thờ người cha già xấu số. Với tay tắt chuông báo động lửa khói. Nàng đốt cả một bó hương trầm và khấn thì thầm. Hình như nàng nhắc đến mấy từ rửa hận cho cha, chín suối, mỉm cười. Làn khói trầm mặc bay vút lên trần nhà suốt cả đêm.
Khi làn sương sớm mai vừa tan, chừng một tiểu đội bài trừ ma túy liên bang DEA ập vào căn biệt thự trắng muốt sát bờ biển Miami. Vài tiếng súng nổ thưa thớt. Nữ giám thị Alyssa đã bị bắt cùng những thùng giấy đầy ắp bọc tiền. Vài thùng còn lẫn những cánh hoa khô cần sa. Người ta ngạc nhiên thấy cả tấm hình tiến sĩ Đức và cuốn nhật ký mà gã đã ghi chép trong chốn lao tù.
Chiều miền quê nghèo. Làn khói rơm bốc lên sau căn nhà ọp ẹp. Hai cụ già móm mém, tay run run lật từng trang nhật ký úa vàng, lẫn vết khô đen sậm của máu. Cuốn nhật ký của người con trai mà họ từng hy vọng làm rạng danh gia tộc. Nắng đã tàn. Chiều nghiêng , sắp nhường thời gian cho bóng đêm. Khói vẫn vươn dài, gập ghềnh, lẩy bẩy, đổ kềnh ra tận miếng ruộng trơ gốc rạ sau nhà.
Xong. Một kiếp người sóng gió, ngả nghiêng như vũ điệu của khói rơm chiều.