Hôm Thứ Hai đầu tuần trước, trong ngày cuối cùng tại nhiệm, Thị Trưởng Michael Bloomberg đã ký thông qua luật cấm thuốc lá điện tử nơi công cộng tại thành phố New York. Trước đó, Hội Đồng Thành Phố cũng đã chấp thuận quy định mới với tỉ lệ áp đảo 43 phiếu thuận và 8 phiếu chống. Người vi phạm lần đầu có thể bị phạt $200, lần thứ hai $500 và lên đến $2,000 nếu tiếp tục tái phạm. Luật cấm thuốc lá điện tử của New York phản chiếu xu hướng quốc gia, và cả thế giới, nhắm đến thiết lập luật lệ kiểm soát kỹ nghệ này, vốn còn mới mẻ và xa lạ với không ít người.
Việc tiếp thị thuốc lá điện tử không bị ràng buộc bởi luật quy định quảng cáo thuốc lá – nguồn nytime.com
Thuốc lá điện tử xuất hiện ngày càng nhiều những năm gần đây, trong Anh Ngữ gọi là “electronic cigarette” hoặc “e-cigarette”. Chiếc “ống tẩu” làm bằng nhựa hoặc kim loại, là một thiết bị điện tử chạy bằng pin, làm bốc hơi một hóa chất lỏng gọi là “e-juice” hay “e-liquid”, có tẩm nhiều mùi vị khác nhau nhưng khá tương tự như thuốc lá thông thường khi hít hơi vào. Hóa chất thường được bán trong chai lọ hoặc trong các ống nhỏ vừa vặn cho “ống tẩu”. Đến nay, “E-cigarette” chánh yếu thu hút nhiều người đang tìm cách bỏ thuốc lá cổ điển và nhất là thế hệ trẻ.
Theo cơ quan liên bang về kiểm soát và phòng chống dịch bịnh (Centers for Disease Control and Prevention), từ 2011 đến 2012, mức tiêu thụ thuốc lá điện tử tăng gần gấp đôi trong số các học trò từ lớp 6 đến lớp 12. Nhiều trường học và giới giáo dục phải ra nhiều quy định nhằm giảm thiểu, thậm chí cấm tiệt, việc hút thuốc lá điện tử. Trên bậc đại học cũng vậy. Mặc dù chưa có luật liên bang về kiểm soát “E-cigarette”, và quy định đại học cũng còn nhiều thiếu sót, đến nay trên 1,000 viện đại học lớn nhỏ đã ra quy định hạn chế hoặc cấm cửa hẳn sản phẩm này, bao gồm Đại Học University of Texas – Austin, Đại Học Idaho State University, Đại Học Missouri State University, và hệ thống Đại Học University of California. Trong các năm tới, dự báo sẽ có thêm nhiều đại học nhập cuộc.
“E-cigarette” được chuộng vì rẻ tiền mà vẫn… đã.
Tuy nhiên, như mọi điều khác, thuốc lá điện tử cũng có vô số người binh kẻ chống. Các lợi thế và rủi ro của “E-cigarette” còn đang trong vòng tranh cãi, kết luận chưa rõ ràng. Người ủng hộ nói hút thuốc lá điện tử tiết kiệm tiền, không thả nhiều mùi hôi và độc hại như thuốc lá thông thường. “E-cigarette” có thể an toàn tương tự như các sản phẩm giúp cai nghiện thuốc lá như “nicotine patche” hay “nicotine gum”… Đến nay chưa có bằng cớ y khoa chắc chắn về phương hại của thuốc lá điện tử trong khi hút thuốc lá cổ điển mỗi năm giết hại 6 triệu người trên khắp thế giới. Vì điều này, “E-cigarette” lâu nay được chú trọng quảng bá như phương thức an toàn và hiệu quả để bỏ hút thuốc.
Những người chống đối thì nói “E-cigarette” có thể nguy hiểm chẳng những cho người hút mà cả người xung quanh vì hóa chất có thể gây các tác hại sức khỏe trong trường kỳ. Một quan ngại sâu xa khác là một khi thuốc lá điện tử được xã hội chấp thuận rộng rãi, nó có thể khiến người ta ghiền chất nicotine hơn, nhất là trong giới trẻ. Vì “ống tẩu” là một thiết bị điện tử, cũng có rủi ro hỏa hoạn. Nhiều sở cứu hỏa đã cảnh cáo dân chúng về nguy hiểm chiếc “ống tẩu” phát nổ và phát hỏa khi đang nạp điện. Đã có nhiều trường hợp hỏa hoạn khi người sử dụng nạp điện thông qua đầu USB của chiếc máy tính “laptop”. Tháng Mười 2013, tại West Yorkshire, Anh Quốc, một nạn nhân đã tử vong khi nạp điện “ống tẩu” không đúng cách.
Một tiệm bán thuốc lá điện tử.
Các vận động binh và chống bắt đầu có kết quả tại pháp đình. Đầu Tháng Mười Hai 2013, tòa Toulouse, Pháp Quốc, ra án lịnh là kỹ nghệ thuốc lá cổ điển được độc quyền bán “E-cigarette”. Tòa cũng phán thuốc lá điện tử phải chịu sự kiểm soát và đánh thuế tương tự như thuốc lá thường. Án lịnh này chẳng những thất lợi cho các nhà sản xuất nhỏ, mà còn chạm đến một vấn đề pháp lý then chốt: liệu “E-cigarette” có nên xem như các sản phẩm thuốc lá lâu nay. Tại Hoa Kỳ, thẩm quyền liên bang về thực phẩm và dược phẩm FDA (Food and Drug Administration) đến nay chưa có quyết định chung cuộc. Nếu kể “E-cigarette” như thuốc lá thông thường, sẽ ảnh hưởng đủ mặt kiểm soát, quảng cáo, v.v… (Thí dụ tại Hoa Kỳ có luật cấm quảng cáo các sản phẩm thuốc lá trên TV hay radio).
Dự báo sẽ có nhiều luật lệ kiểm soát thuốc lá điện tử trong tương lai.
Hiện tại, nhiều thành phố đã có quy định cấm các nhà sản xuất “E-cigarette” quảng cáo sản phẩm của họ ít nguy hiểm hơn thuốc lá thường. Không chỉ riêng ngành giáo dục, mà nhiều thành phố trên khắp Hoa Kỳ đã ra quy định cấm sử dụng thuốc lá điện tử tại nơi công cộng. Bán “E-cigarette” cho trẻ vị thành niên tại California là phi pháp. Thượng Viện tiểu bang này trong năm nay có thể thông qua luật cấm thuốc lá điện tử trên toàn California.
Trên thế giới, tại Anh Quốc, việc sử dụng, mua bán, và quảng cáo “E-cigarette” là hoàn toàn hợp pháp, không bị ràng buộc gì bởi các luật lâu nay cấm thuốc lá. Thuốc lá điện tử cũng hợp pháp nhưng có thể bị hạn chế hoặc đánh thuế mạnh như: Canada, Ấn Độ, Hoa Lục, Nam Hàn, và nhiều nơi ở Âu Châu. Có vài nước xem thuốc lá điện tử là một loại y cụ hợp pháp nhưng quảng cáo bị kiểm soát và việc mua bán bị giới hạn như Áo Quốc hay Đan Mạch. Nhiều quốc gia khác lại cấm cửa “E-cigarette” hoàn toàn hoặc không cho trẻ vị thành niên mua: Brazil, Ý, Ai Cập, v.v…
Đồ nghề thuốc lá điện tử.
Tại những nơi mà việc mua bán thuốc lá điện tử không bị đặt ra ngoài vòng pháp luật, đây là một kỹ nghệ đang phát thịnh, với doanh số gia tăng nhanh chóng. Một lý do chánh là khách hàng ưa thích vì nó rẻ tiền hơn hút thuốc và vẫn không kém… phê (giá một “ống tẩu” trung bình khoảng $30 đến $50). Thống kê đến 2011, tại Hoa Kỳ cứ mỗi 5 người lớn có 1 người từng thử qua “E-cigarette”. Mặc dù doanh số còn khiêm tốn trên thị trường thuốc lá thế giới, sức tiêu thụ thuốc lá điện tử lại tăng không ngừng. Năm 2008, chỉ có 50,000 “ống tẩu” được tiêu thụ. Sang năm 2012 lên tới 3.5 triệu. Đến cuối năm 2013, ước tính kỹ nghệ thuốc lá điện tử tại Hoa Kỳ doanh số đạt $1.7 tỉ, tính cả thế giới $2.5 tỉ. Con số có thể lên đến $10 tỉ trong vòng 3 năm nữa. Và trong vòng một thập niên, thuốc lá điện tử có thể qua mặt thu nhập của kỹ nghệ thuốc lá cổ điển là $700 tỉ. Trên toàn thế giới, đến giữa thế kỷ này, dự báo mức tiêu thụ “E-cigarette” sẽ nhiều hơn thuốc lá cũ.
Bơm thêm hóa chất vào “ống tẩu E-cigarette”.
Những con số thơm tho này, kết hợp với thực tế việc hút thuốc lá suy giảm mạnh vì nhiều lý do: ý thức sức khỏe, áp lực xã hội, luật lệ khắt khe, thuế khóa cao, v.v… khiến hầu hết các anh khổng lồ của kỹ nghệ thuốc lá nay chuyển sang thị trường thuốc lá điện tử, nhắm đến lợi nhuận cho tương lai. Năm 2012, hãng thuốc lá khổng lồ Lorillard Inc. đã mua lại nhà sản xuất “E-cigarette” lớn nhất tại Hoa Kỳ và thời điểm đó là Blu. Hãng British American Tobacco mua lại Vype. Công ty Altria Group Inc. (hiệu thuốc Marlboro) vừa tung ra thuốc lá điện tử “MarkTen”. Hãng Phillip Morris International tuyên bố thúc đẩy đầu tư mạnh trong năm 2014, trong đó có dự án $100 triệu xây một cơ sở sản xuất thuốc lá điện tử trong vòng 3 năm tới. Cuộc khai khẩn (và cuộc chiến chống lại như nỗ lực của thành phố New York) kỹ nghệ thuốc lá điện tử vẫn còn ở bước ban đầu mới mẻ.
Trong ngày cuối cùng tại nhiệm, Thị Trưởng Michael Bloomberg hạ bút thiết lập 22 quy định mới cho thành phố New York, trong đó có luật cấm thuốc lá điện tử. Ảnh JEFFERSON SIEGEL/NEW YORK DAILY NEWS
TD