Quỹ Dự trữ Liên bang lần đầu tiên do một phụ nữ cầm đầu.
Đầu Tháng Giêng năm nay Thượng Viện Hoa Kỳ bỏ phiếu chấp thuận việc Tổng thống Obama tiến cử bà Janet L. Yellen, 67 tuổi, vào chức vụ chủ tịch Quỹ Dự trữ Liên bang (Federal Reserve System). Yellen là người phụ nữ đầu tiên được tiến cử vào chức vụ cao nhất của cơ quan trách nhiệm làm ra chính sách kinh tế quốc gia, có ảnh hưởng sâu rộng tới kinh tế toàn cầu, đúng lúc quỹ này lên 100 tuổi.
Tạp chí Time trong số ra ngày 20 tháng 1 năm nay đã gọi bà là “Người Phụ nữ Trị giá 16 ngàn tỉ” (The Sixteen Trillon Dollar Woman) – đó là tổng sản lượng của nền kinh tế Hoa Kỳ và cũng là lớn nhất thế giới. “Nền kinh tế Mỹ giờ đây nằm trong tay bà. Liệu Janet Yellen sẽ làm gì với nó,” Time chạy một hàng tít nhỏ trên bìa.
TổngThống Obama đề cử bà Janet L. Yellen vào chức chủ tịch The Fed cuối năm qua – Ảnh Time
Quỹ Dự trữ Liên bang, gọi tắt là “The Fed”, được thành lập năm 1913, là Ngân hàng Trung ương của Hoa Kỳ. Cơ quan này đóng vai trò là một thứ ngân hàng của các ngân hàng tư, và trực thuộc chính phủ liên bang, nhằm cung cấp cho quốc gia một hệ thống tài chính và tiền tệ an toàn, uyển chuyển và vững vàng hơn. Trải qua nhiều năm, vai trò của The Fed cũng trải rộng hơn, điển hình gần đây là việc can thiệp trực tiếp của chính phủ qua việc bơm hàng trăm tỉ Mỹ kim để vực nền kinh tế lên sau khi xảy ra hiện tượng bong bóng địa ốc bị “bục” trong mấy năm vừa qua, kéo theo việc nhiều ngân hàng và công ty tài chính phải khai phá sản. Hệ thống của The Fed gồm 12 ngân hàng dự trữ liên bang đặt tổng hành dinh khắp nước Mỹ, và một số các chi nhánh nằm dưới sự điều động của một Ban Thống đốc (Board of Governors) dưới quyền lãnh đạo của Chủ tịch Yellen, nguyên phó chủ tịch của Ban Thống đốc được tiến cử kế thừa nguyên Chủ tịch Ben S. Bernanke về hưu, kể từ ngày 1 tháng 2 vừa rồi. Bà Yellen là vị chủ tịch thứ 15 của The Fed.
Bà Yellen, gốc Do Thái, tốt nghiệp tiến sĩ kinh tế tại Đại học Yale sau khi tốt nghiệp Đại học Brown. Tại Yale, bà có dịp thụ huấn với Kinh tế gia Giáo sư James Tobin, cũng là người được trao giải Nobel và là người chủ trương kinh tế học cần đặt trọng tâm vào việc giúp đỡ người dân và chính quyền có thể giúp làm giảm ảnh hưởng tai hại trong dân chúng khi nền kinh tế bị suy trầm, thay vì để thị trường tự chấn chỉnh lấy như nhiều chuyên viên kinh tế bảo thủ tin tưởng.
Từ năm 1971 bà Yellen làm giảng viên tại Đại học Havard. Sau sáu năm, khi không được nhận vào làm giáo sư chính thức, bà bỏ đi làm việc với tư cách một kinh tế gia cho Ban Thống đốc của Quỹ Dự trữ Liên bang. Như thể định mệnh đã an bài, trong thời gian làm việc tại đây, vào năm 1977, bà gặp kinh tế gia đồng nghiệp George A. Akerlof, khi hai người tình cờ được sắp xếp ngồi cùng bàn ăn trưa trong một cuộc hội nghị. Họ kết hôn một năm sau đó và có với nhau một người con trai, Robert, 32 tuổi, hiện là giáo sư giảng dạy kinh tế tại Đại học Warwick, Anh Quốc.
Janet L. Yellen, chủ bút, với ban biên tập của tờ The Pilot tại trường trung học vào năm 1963.
Đa số những nghiên cứu chung giữa hai ông bà cho thấy các nhược điểm của lý thuyết kinh tế cho rằng các thị trường có khuynh hướng hoạt động hữu hiệu và sẽ tự điều chỉnh lấy, một lý thuyết tin là sự can thiệp của chính quyền chỉ gây tốn kém thêm. Công trình khảo cứu của họ cho thấy chính quyền, trong đó có các ngân hàng trung ương, có thể đề ra những chính sách kinh tế nhằm cải thiện đời sống của người dân. Trên căn bản đó, ông Akerlof đã tiếp tục công cuộc nghiên cứu trong chiều hướng đó và vào năm 2001, ông được chung giải Nobel về kinh tế với hai đồng nghiệp nữa. Trong khi đó bà Yellen được Tổng thống Bill Clinton đề cử làm chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế vào năm 1997.
Bà Janet L. Yellen thời Tổng Thống Bill Clinton
Trả lời phóng viên của báo Time, bà Yellen cho biết chồng bà, kinh tế gia Akerlof, và giáo sư Tobin tại Yale là hai nguồn ảnh hưởng trí thức lớn nhất. Bà nói thêm là Akerlof là người hỗ trợ và là “fan” số 1 của bà, đã giúp bà quân bình hoá vai trò làm mẹ với nghề nghiệp. Họ cùng đi với nhau khắp nơi – Anh Quốc; Berkeley, Calif; San Francisco; và Washington, với ông Akerlof xin chân dạy học tại những nơi mà công việc làm chính sách kinh tế của bà Yellen đòi hỏi, nghĩa là nàng đi theo nghề, và chàng đi theo nàng. Sở dĩ họ có thể làm được như vậy vì, theo bà Yellen, “Giới khoa bảng chúng tôi rất linh động, song tôi có một ông chồng rất tận tụy trong việc làm; một người đồng hành trọn vẹn trong cuộc hôn nhân của chúng tôi.” Phóng viên Time Rana Foroohar đùa hỏi, như vậy có nghĩa là ông nhà cũng thay tã cho con và rửa chén đĩa nữa chứ? “Đã hẳn là thế rồi. Tôi nghĩ nếu chị hỏi vậy thì anh ấy bỏ vô việc nhà bao nhiêu phần trăm thì chắc chắn là phần của anh ấy chiếm trên 50% đấy,” bà Yellen trả lời.
Vào cuối năm 2005, vào lúc giá cả địa ốc tăng vút trời cao, trong cương vị giám đốc của cơ quan The Fed tại San Francisco, bà Yellen đã lên tiếng cảnh báo việc cái bong bóng địa ốc có thể sẽ bị bục, gây ảnh hưởng kinh tế tai hại, trong một bài diễn văn đọc tại Đại hội thường niên của trường Thương mại Haas thuộc Đại học Berkeley. Cũng nội dung này bà đã trình bày một tháng trước đó ở London trong cuộc hội thảo về chính sách tiền tệ của Hoa Kỳ do Trung tâm Kinh tế và Tài chính Âu Châu tổ chức. Cũng như một số nhà làm chính sách trong hệ thống The Fed, bà Yellen không ngờ ảnh hưởng của cái bong bóng địa ốc bục lại có thể gây ảnh hưởng sâu rộng thay vì trong vòng kỹ nghệ địa ốc và xây cất, khiến The Fed phải trực tiếp can thiệp bằng việc bơm vào nền kinh tế hàng trăm tỉ Mỹ kim “stimulus” để vực nền kinh tế dậy.
Năm 2010, bà Yellen được đề cử vào chức phó chủ tịch bên cạnh ông Bernanke. Bà đã giúp soạn thảo các chính sách kinh tế của The Fed, trong đó có việc duy trì lạm phát ở mức 2 phần trăm mỗi năm, giữ phân lời thấp, tiếp tục chương trình “stimulus” ở mức độ nhẹ hơn để giúp cải thiện các ngành nghề và tạo công ăn việc làm, bên cạnh những biện pháp khác.
Bà Yellen được nhiều người đã từng làm việc với bà nhận xét là có cái trầm tĩnh của một học giả. “Bà ta vững vàng và công bằng. Đó chính là thái độ của một nhà lãnh đạo liên bang cần phải có,” giám đốc Quỹ Dự trữ Liên bang tại Dallas, Richard Fisher, nhận xét. Ông Fisher thường có nhiều bất đồng chính sách với bà Yellen nhưng lại hỗ trợ việc bà được tiến cử vào chức chủ tịch của The Fed.
Trong bốn năm tới, tức nhiệm kỳ của một chủ tịch The Fed, thái độ trầm tĩnh, sự vững vàng và công bằng của bà Yellen vô cùng cần thiết để lèo lái con thuyền kinh tế Hoa Kỳ ra khỏi hẳn tình trạng suy trầm và vững tiến trên đường phát triển.
Yellen: ‘Hy vọng’ Kinh tế sẽ phát triển nhanh hơn trong năm nay
TD