Bạn hiền,
BTL tôi bảo đảm là sau khi đọc xong lá thư này là bạn hiền sẽ muốn dọn lên vùng Tây Nguyên ở Lâm Đồng sinh sống. Lý do đơn giản là ở cái vùng miền núi xa xôi hẻo lánh này có một dân tộc Chu Ru với tục lệ “bắt chồng”.
Hàng năm vào khoảng tháng 2, tháng 3 là ở đây lại diễn ra cái tục lệ có một không hai trên thế giới, khi khắp các bản làng của đồng bào Chu Ru rộn ràng bước vào mùa cưới, hay nói chính xác hơn là mùa bắt chồng của các thiếu nữ. Chỉ vì theo chế độ mẫu hệ cho nên thiếu nữ đến tuổi lấy chồng phải mang lễ vật với chi phí rất tốn kém đến nhà trai để làm tiệc và chiêu đãi khách khứa của hai họ. Nhiều khi cái đám cưới đòi hỏi chi phí lên đến cả cây vàng, đó là một tài sản không hề nhỏ đối với dân tộc thiểu số.
Bởi vì chi phí quá lớn nên các cô gái nhà nghèo đâu có điều kiện làm lễ cưới truyền thống, vì thế cho nên nó mới sinh ra cái tục lệ “bắt chồng”. Theo thông lệ thì khi đã ưng ý một chàng trai nào đó, cô gái sẽ về cho gia đình biết. Vào ban đêm khi mọi người đang ngủ say, thiếu nữ cùng 10 người thân trong gia đình sẽ đến nhà trai, vì nhà nghèo cho nên chỉ cần dệt 3 chiếc khăn thổ cẩm và mang theo hũ rượu để làm lễ vật là tạm đủ.
Mặc dù có sự thăm viếng đột ngột nhưng nhà trai thường vẫn niềm nở đón khách. Sau đó, cô gái dâng 3 tấm khăn được gấp gọn ghẽ dâng lên phía trước. Ông trưởng đoàn (thường là cậu ruột) sẽ xin thưa với nhà trai, rằng cháu gái họ đã để ý và đem lòng yêu thương chàng trai, mong gia đình chấp nhận. Sau cuộc trò chuyện giữa hai bên, nếu cha mẹ chàng trai đồng ý, sẽ vào gọi con trai ra và hỏi ý kiến con trước khi trả lời nhà gái.
Nhà gái đến nhà trai hỏi cưới
Nếu được sự đồng ý, cô gái sẽ dâng khăn cho chàng trai và kể từ giây phút đó, họ đã được chấp nhận là con cái trong nhà. Hai bên tiến hành lễ hợp hôn cho đôi trai gái. Cô dâu (sơ đíu) và chú rể (pơ sang) sẽ trùm chung một tấm khăn trong khi nghe lời răn dạy của các bậc cao niên hai dòng họ về cuộc sống gia đình. Đến khoảng 1-2 giờ sáng, đôi trai gái sẽ được đưa về nhà gái, chính thức nên vợ thành chồng.
Cô dâu và chú rể trùm chung một tấm khăn
Ngược lại, nếu chàng trai không chịu thì nhà trai cũng có thể từ chối một cách tế nhị để nhà gái ra về không bẽ mặt. Nếu cô gái vẫn nghĩ là chàng trai này “tình trong như đã mặt ngoài còn e” thì khoảng 7 hôm sau, cô và phái đoàn nhà gái lại chọn một đêm khuya vắng lặng để đến bắt chồng cho đến khi chàng trai xuôi lòng thì mới thôi.
Tuy nhiên ngày nay các đôi nam nữ có dịp tìm hiểu nhau trước cho nên các đám bắt chồng đều diễn ra thành công, và tục lệ bắt chồng chỉ là cái cớ để cho các cô gái nhà nghèo khỏi bị ế chồng. Sau khi được đồng ý, cô dâu sẽ phải ở nhà chồng một tuần. Ngoài việc trổ tài làm nội trợ và làm các công việc nặng nhọc khác, cô dâu mới còn phải tự bỏ tiền túi ra sắm sửa một số đồ dùng cần thiết cho chồng. Đến ngày thứ 8 hoặc thứ 10 thì nhà gái mới đem lễ vật, có thể là một con heo hoặc lương thực, thực phẩm đủ làm 5-7 mâm cỗ cho nhà trai, gái thết đãi họ hàng, bà con. Tàn cuộc vui, nhà gái đưa các con về ở bên nhà mình.
Những thông tin ở trên là BTL tôi trích ra từ một bài báo ở trong nước. Bạn hiền đọc xong rồi, sẵn sàng dọn lên cao nguyên gia nhập dân tộc Chu Ru không? Tuy nhiên, BTL tôi thấy có gì không ổn trong tục lệ này. Các ông có ý định khăn gói lên vùng cao hãy suy nghĩ kỹ càng, coi chừng tính lỡ một bước là tiêu đời trai!
BTL tôi thấy là nhà gái khôn quá, bắt chồng vào lúc nửa đêm khi thiên hạ đang say giấc nồng. Chàng trai còn đang ngái ngủ, lại phải nốc thêm rượu cần thì chắc chắn sẽ say túy lúy. Mắt nhắm mắt mở, xỉn và buồn ngủ thôi thì gật đại cho xong. Đang ngủ ngon lại bị dựng đầu dậy, thôi thì chui đại vô cái tấm khăn cho xong việc. Nhưng một khi trùm chung tấm khăn với cô gái nọ thì không khác nào lãnh cái bản án chung thân.
Còn nếu bạn hiền quan niệm là thà một phút huy hoàng rồi chợt tắt thì bạn hiền lời to, vì không phải một phút mà là cả một tuần. Theo phong tục thì cô dâu sẽ ở nhà chồng một tuần trổ tài nội trợ, làm các công việc nặng nhọc, và bỏ tiền túi ra sắm đồ cho nhà chồng. Xong xuôi, tàn cuộc vui, chàng trai phải về nhà vợ để ở rể, theo đúng phong tục mẫu hệ.
Bài báo không nói rõ là cuộc đời của chú rể sẽ đi về đâu cho nên BTL tôi chỉ có thể đoán non đoán già. Chắc có lẽ chàng sẽ bị đì cho te tua, sẽ sáng sớm cơm đùm, cơm nắm lên rẫy trồng bắp trồng khoai, tối về giặt giũ, tắm rửa con cái, nấu nướng, quét nhà, dọn bếp, trong khi đó vợ hiền nằm trên võng đong đưa, phè cánh nhạn.
Nhà gái giết trâu bò làm tiệc mâm cỗ linh đình để ăn lễ bắt chồng, bắt được rồi thì lại có kẻ làm việc thay cho con trâu con bò, thế thì không biết ai sướng hơn ai. Chúc bạn hiền một cuộc sống làm rể xứ Lâm Đồng vui vẻ và hạnh phúc!
Bảo Huân
BTL – Rockledge, FL
Mùa “bắt chồng”, 2014