Những bụi gai trên lối về – Kỳ 1

Tâm trạng lạc lõng giữa lòng quê hương tỉ lệ theo sự thay đổi  cảnh cũ người xưa của những người ly hương. “Những bụi gai trên lối về” là ba bài viết ghi lại những hoài niệm một thời đã xa cũng như nỗi thất vọng trước những mất mát  từ những nơi chốn tác giả đã từng sinh sống, từng đi qua.

Sài Gòn hôm nay

Tôi và HH chuẩn bị hành trang về thăm lại quê hương lần nầy đã không còn háo hức như trước. Háo hức như những cháu bé mẫu giáo chờ đợi được gặp cha mẹ sau giờ tan trường, hay được ôm chầm người thân trong giây phút trùng phùng!  Lần nầy, từ khi đặt chân lên máy bay dường như đã thấm đẫm nỗi đau buồn!  Vì nỗi đau buồn nên đi mà không muốn đến!  Trạng thái dùng dằng thật sự không lạ, vì chúng tôi biết chuyến về chỉ là hành trình tìm lại kỷ niệm!  Vì nơi chúng tôi đến đã vắng bóng hai người mẹ hiền!  Lại thêm một người cha vừa mới qua đời tháng trước!  Má tôi, ở Sài Gòn, sẽ không còn đứng đợi sẵn nơi cửa khi taxi trờ tới.  Ba tôi, mù không ra đón, cũng vắng câu nói vói từ trên ‘divan’ trong nhà vọng ra: “Tụi con về đó hả?”.  

Mới đó, chỉ hơn một năm rưỡi thôi mà bốn cụ chỉ còn lại một!  Người còn, đang ở tuổi 95!  

Lần về trước, khi ngồi trên máy bay chúng tôi bàn tính nhiều chuyện lỉnh kỉnh, sắp xếp như thế nào để dành được thời gian tối đa bên các cụ vì hai gia đình cách nhau cả 300 cây số, được bên nầy mất bên kia.  Chưa bao giờ chúng tôi có ý nghĩ là về VN du lịch (cho dù chỉ cưỡi ngựa xem hoa) vì lòng dạ nào trong khi có hàng triệu đồng bào đang oằn mình gánh chịu nỗi đọa đày cùng cực dưới một chế độ bất nhân!  Nên lần nầy, mỗi đứa cứ thừ người theo đuổi suy nghĩ riêng:  Đi mà không muốn đến!   

Phi trường Tân Sơn Nhứt, cửa vào

Khu vực nhập cảnh như rộng thênh thang, có lẽ vì chỉ duy nhất chuyến bay của chúng tôi đến vào giờ nầy?  Điều đập ngay vào mắt là tấm biển chữ đỏ khá lớn “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh” được treo trang trọng tại cổng trình giấy tờ!  Đây là nơi đã từng xảy ra đủ kiểu hoạnh họe vòi tiền, với cách hành xử thô lỗ của nhân viên hải quan đã làm xấu bộ mặt đất nước!  Bây giờ trưng ra tấm biển nầy hẳn là để quảng cáo về sự đổi thay, đang do đoàn viên đảm trách, họ sẽ là những đảng viên lãnh đạo đất nước trong tương lai của đảng CSVN!  

Trong khi chờ đợi đến lượt mình, có cơ hội quan sát, khung cảnh chung nơi cửa vào đã có tiến bộ!  Những thanh niên ngồi trong các quầy kiếng trong suốt đón nhận visa, passport như rất minh bạch!  Chỉ có một điều lạ là tất cả họ đều cùng một kiểu cách:  Lạnh lùng!  Không thấy một cử chỉ thân mật, tự nhiên hay một nụ cười!  Họ giống nhau, cứng nhắc như những hình nộm!  Cỗ máy chế độ thoạt nhìn thì có vẻ đang thay da đổi thịt nhưng cốt lõi vẫn còn nguyên. Chính cái cốt lõi đó đang tiếp tục khuôn đúc ra mặt mũi cán bộ mới. Loại mặt mũi rất tiêu biểu của cán bộ cộng sản và chỉ có trong chế độ cộng sản!

Tôi đã lang thang bằng xe ôm khắp Sài-Gòn-hôm-nay. Dùng chữ ‘Sài-Gòn-hôm-nay’ chỉ để nói đến sự khác biệt với Sài Gòn thanh lịch ngày trước, thay vì dùng tên hành chánh là Tp HCM.  Một cái tên mà khi tiếp xúc không nghe bất cứ một ai nhắc đến và, đặc biệt là người miền Nam, thì không muốn nghe!  Việc áp đặt đổi tên thành phố tự nó đã nói lên sự xa lạ giữa người dân với người cai trị. Sống trong một thành phố mà cư dân ngại ngùng khi gọi tên thành phố mình đang ở thì làm sao họ có tình cảm gắn bó? Như cuộc hôn nhân bị cưỡng bức thì làm sao có hạnh phúc?  Nên, một ngày nào đó khi người dân được làm chủ, cái tên Sài Gòn thân thương nhứt định sẽ được phục hồi!

Khắp nơi, từ Chợ Lớn, Nhà Bè, Bình Chánh, Thủ Thiêm đến cầu Rạch Sỏi và các vùng ngoại ô, những vùng trước kia toàn ruộng nước, hiện đã là thành phố. Nhà cửa ken kín 100%, không còn bất cứ dấu vết cũ nào!  Đi bất cứ đâu cũng thấy xe và người nhung nhúc. Khi băng ngang qua đường, hồi hộp nhìn dòng xe chạy nhanh vun vút đang lao thẳng đến mình như tai nạn sắp xảy ra, nhưng khi đến gần sát thì lạng lách vòng quanh rất uyển chuyển, nhịp nhàng, cho cảm tưởng một đàn cá ào đến, tản ra, rồi cuộn lại!   

Nhà Bè

Xuống Nhà Bè thì dòng chữ Hoàng Anh Gia Lai đỏ khổng lồ trên mái các chung cư, nổi bật trên nền trời, đập ngay vào mắt!  Hình như cả khu vực đều thuộc về tay đại gia nầy, một đại gia mà mới đây đã bị một tập đoàn tài chánh lớn của Anh Quốc lên án là có ‘thành tích’ về hủy hoại môi trường và bóc lột đồng bào thiểu số ở Tây nguyên. Trầm trọng hơn là hoành hành ở trên đất Lào!

Nhà  Bè có rất nhiều chung cư xây cất đang dở dang, bị bỏ phế!  Đường đi cũng như đất trống chung quanh chung cư (dù là ‘đất vàng’ theo cách nói của người trong nước!) thì lồi lõm, ổ gà ổ voi, cây cỏ um tùm! Chỉ thoáng qua cũng có thể biết ngay là tình trạng bất động sản đang trong thời kỳ giẫy chết!

Thủ Thiêm

Chui qua hầm cầu Thủ Thiêm do Nhật trực tiếp xây cất, mà báo chí VN ca ngợi là ‘hoành tráng’ nhất Đông Nam Á, cũng không cho cảm tưởng gì đặc biệt! Chỉ có đường phía bên Thủ Thiêm rộng thênh thang nhưng rất vắng xe. Gần cổng trả lệ phí (pay toll) trước khi vào đường hầm vô thành phố, đất hai bên còn bỏ hoang, rộng mênh mông!  Đứng ở đây nhìn về Sài Gòn, lố nhố nhà cao và mù đục bụi khói. Chắc chắn nơi đây sẽ mọc lên một thành phố có tên là Khu đô thị mới Thủ Thiêm, còn đất trống trước mắt là do cưỡng chế và người dân đã bị đuổi đi tứ tán!

Bình Chánh

Quận ngoại thành này thì đầy ắp các hãng xưởng mang tên rất Tàu, đường sá còn mới, khá rộng, thông thoáng nhưng vắng người mà theo lẽ phải rất nhộn nhịp công nhân!  Dù đang gần giữa trưa nhưng các bãi đỗ xe vẫn trống trơn, im ắng!  Chỉ khi qua khỏi khu hãng xưởng, đường hẹp trở lại, với cỏ dại hai bên mới thấy hơi hướm chút vùng quê êm ả ngày trước của miền Nam còn sót lại!

Mấy ngày làm quen với nắng, nóng, gió bụi và ngột ngạt ở Sài Gòn nhưng tôi vẫn chưa thể đội nón bảo hiểm bình thường, bịt kín mũi miệng khi ngồi sau xe ôm! Cứ lâu lâu lại phải gỡ mạng che mặt mũi và mũ ra để thở… Không hiểu tại sao cứ có cảm giác mình như một chú heo đang bị rọ mõm, và xe thì đang chở đến… lò mổ (?)

Hành trình Đà Lạt

Kẹt công việc phải ở lại Sài Gòn thêm vài bữa nên tôi đưa HH ra bến xe đi Đà Lạt trước, vì cô nàng nóng lòng gặp ông cụ.  “Chị đi xe giường nằm hay ngồi” đứa em hỏi. “Ngồi, để nhìn quang cảnh” tôi trả lời thay. Em tôi lo HH bị mệt nên gợi ý: “Nằm cho khỏe, sợ chị chưa quen”  Quả tình chúng tôi cũng chưa biết xe giường nằm 2 tầng nó ra sao! Đang ngồi chờ đến giờ khởi hành thì chiếc loại giường nằm đến tài. Khách sắp hàng tại cửa để lên xe, mỗi người đều khom người… cởi giày dép! Thấy lạ, tôi đến gần quan sát. Mỗi người đều lấy một bọc plastic nhà xe để cạnh đó, bỏ giày dép cá nhân vào, xách lên theo vì trên xe đã có dép riêng, để giữ vệ sinh! Không hiểu khi đến trạm nghỉ khách có phải mang lại giày dép của riêng mình xuống xe, rồi lại cởi ra bỏ vô bọc khi lên đi tiếp? Nếu thế thì quả là phiền phức!

Đến lượt tôi đi, vì muốn quan sát sinh hoạt dọc đường, tôi dặn đứa em mua vé hàng ghế đầu. Em tôi đưa lên xe, chỉ chỗ. “Anh ngồi đây, khi xe chạy được một lúc thì có người đến thu tiền”. Chỗ ngồi thật vừa ý, ở gần ngay cửa lên xuống, rất tiện. Phía trước đã thoáng lại không bị cản tầm nhìn!  Khách vừa lên ngồi bên cạnh là một cháu gái khá xinh, tuổi cỡ 25 – 27, trên vai là cái túi loại đựng sách vở học trò, trĩu nặng, thêm một xách tay nhỏ coi bộ cũng rất nặng. Tôi phụ sắp xếp cho gọn rồi bắt chuyện khá dễ dàng. Cô gái tốt nghiệp Đại học Bách Khoa, đang có việc làm tốt! Cô giải thích với tôi, Đại học Bách Khoa bây giờ là Đại học Phú Thọ cũ!  Tôi khen Đại học Phú Thọ là nơi đào tạo thành phần ưu tú của miền Nam trước kia. Cho dù biến cố 1975 cô chưa ra đời nhưng qua trao đổi tôi có cảm tưởng như trong cô vẫn hoài niệm xã hội thời đó, một xã hội mà cô hoàn toàn không hề biết, điều nầy khá lạ! “Nghe nói vô được đại học rất khó nhưng khi tốt nghiệp tìm việc cũng không dễ chút nào nên mới xảy ra chuyện đa số đều không làm đúng với ngành nghề chuyên môn đã học. Riêng cháu tìm việc có dễ không” “Cháu thấy cũng dễ. Còn thất nghiệp hay làm không đúng chuyên môn thì rất nhiều!” “Như vậy liệu đây có phải là sự phí phạm tài năng hay có lý do nào khác” “Cháu nghĩ tốt nghiệp là một chuyện nhưng thực sự có khả năng để làm việc hay không là chuyện khác!  Người thực sự có khả năng thì tìm việc cũng dễ” “Vậy, theo cháu lỗi là do phương pháp đào tạo không đạt tiêu chuẩn” “Vì thế bây giờ báo chí đang sôi nổi nói về cải tổ giáo dục nhưng cứ nghe hoài…” “Cháu mất niềm tin…” “Đâu phải chỉ mình cháu…” “Cháu có nghĩ đấy là sự lãng phí tiền của trầm trọng không.  Nước đã nghèo mà tốn kém đầu tư cho một học sinh từ lúc mới bắt đầu cho đến khi tốt nghiệp đại học đâu phải là ít, mà tốt nghiệp xong lại chẳng biết làm gì” “Cháu chưa nghĩ đến, vì chuyện quá lớn” Tôi xoay qua đề tài khác. “Cháu có nghĩ là người dân đang bất mãn với chế độ nhiều lắm không” Có chút phân vân “Cháu không biết” “Cháu ngại nói về chính trị” “Cháu không biết chính trị”  Cười.  Tôi cũng cười, “Ừ, thôi thì đến chuyện văn hóa, xã hội!  Cháu thích ca sĩ nào nhất” “Mỹ Tâm” rồi tiếp “nhưng Mỹ Tâm trước kia, chứ Mỹ Tâm bây giờ thì quá chuyên nghiệp nên mức độ thể hiện sự truyền cảm không còn là những xúc động chân thực nữa” “Còn cái anh chàng đầu xanh đầu đỏ ưa tạo scandal” (vì không nhớ kịp tên Đàm Vĩnh Hưng) “Ô… ông đó… cháu không thích!” “Còn nhiều nữa, Trịnh… Khánh Ly, Ánh Tuyết…” “Cháu thích nhạc Trịnh” “Còn tác giả nào nữa, về thơ, văn, blogs, bloggers…” “Cháu cũng ít biết” “Thôi thì chuyện khác” tôi cười.  Cô gái cũng cười, nụ cười rất dễ thương.  Chúng tôi ‘high-five’!  

Gần đến trạm của hãng xe ở thành phố Bảo Lộc, cô gái xuống. Tôi vói bắt tay “Chúc cháu hạnh phúc!”  Hôm đó là Thứ Năm mà Thứ Bảy thì cô lên xe hoa nên 2 túi hành lý mới nặng trĩu.  Gia đình chú rể từ Nha Trang đã lên trước, đang đón đợi.

Xe đến trạm, tôi xuống. Hành trình tiếp là vào Tân Rai, Lộc Thắng, Lộc Ngãi, nơi gia đình đứa em họ đã đi kinh tế mới hơn 35 năm trước, hiện vẫn đang bám trụ, cũng là nơi mà báo chí thường nói về boxit. Tôi chỉ có mấy tiếng đồng hồ vào thăm chớp nhoáng, rồi quay ra đi tiếp lên Đà Lạt.