Hai tuần trước, nhà sản xuất xe Nhật hàng đầu thế giới Toyota tuyên bố rời bỏ California, sau nửa thế kỷ gắn bó với tiểu bang vàng “Golden State”. Toyota sẽ dọn tổng hành dinh Bắc Mỹ từ thành phố Torrance, miền nam California sang Plano, miền bắc Texas.
Tổng hành dinh của Toyota tại Torrance, California.
Cơ sở Torrance lâu nay bao gồm ít nhất 6 khu văn phòng và nhà xưởng khổng lồ chiếm trên 100 mẫu đất trong vùng South Bay nằm bên bờ Thái Bình Dương thơ mộng, thuộc hạt Los Angeles County. Để thay thế, Toyota vừa chọn khu đất Legacy West rộng 240 mẫu ngay góc giao lộ Dallas North Tollway và State Highway 121. Gần đó cũng có tổng hành dinh tương lai của FedEx. Và cách không xa là khu đất JCPenney đã mua năm 1987 trước khi dọn tổng hành dinh từ New York City về bắc Texas cho đến ngày nay.
Việc khởi công xây cất tổng hành dinh Toyota tại Plano dự trù khởi sự mùa thu 2014 và sẽ hoàn tất cuối 2016 hoặc đầu 2017. Toyota sắp xếp lại nhân sự, sẽ đưa về cơ sở mới tại Plano khoảng 4,000 chuyên viên từ các bộ phận rải rác khắp nước như hiện nay: buôn bán, quảng cáo, kỹ sư, sản xuất, tài chánh, v.v… Trong đó có 2,000 người hiện làm việc tại Torrance; 1,000 người tại trung tâm kỹ sư và sản xuất của Toyota tại Erlanger, tiểu bang Kentucky; 1,000 nhân viên dịch vụ tài chánh hiện đóng đô tại New York City. Trong khi chờ xây tổng hành dinh mới, Toyota tạm thuê một khu văn phòng tên gọi “The Campus at Legacy” rộng 120,000 square feet. Mùa hè này, giai đoạn chuyển tiếp bắt đầu với một nhóm nhỏ các chuyên viên dọn nhà về từ California.
Các xếp lớn của Toyota và Thống Đốc Texas Rick Perry (giữa) chuẩn bị khởi công xây dựng cơ sở lắp ráp xe Toyota tại San Antonio tháng 10-2013.
Trong những lý do Toyota chọn về Texas, rời bỏ California là vì thuế khóa nhẹ hơn và ít luật lệ ràng buộc hơn. Nếu nán lại California, các sắc thuế Toyota phải gánh vượt mức 43%, tổng cộng phải trả chánh phủ $8 tỉ. Trong khi đó, dọn về Texas, Toyota không phải trả thuế thương mại tiểu bang, sẽ dư ra tài chánh để phát triển mở rộng nhiều hoạt động khác. Chưa kể tiểu bang Texas mời chào Toyota với tài trợ hậu hĩnh $40 triệu.
Toyota là một đại công ty đa quốc gia, với tổng hành dinh toàn cầu đặt tại Nhật. Nửa thế kỷ trước, Toyota và các hiệu xe Nhật tìm cách chen chân vào thị trường nam California trước nhất, sau đó mới bắt đầu cuộc chinh phục thị trường Hoa Kỳ. Lúc đó, California là cơ hội tốt nhất vì sát bờ biển, gần Nhật nhất, và cư dân đa dạng, cởi mở, sẵn lòng thử chạy xe mới.
Từ những bước dọ dẫm ban đầu, nay Toyota thu lợi nhuận $18.3 tỉ. Năm ngoái, có 2.2 triệu chiếc xe hiệu Toyota được tiêu thụ. Riêng tại California, 22% số xe cộ trên đường mang hiệu Toyota. Cũng tại California, có đến 3 trong danh sách 5 hiệu xe bán chạy nhất thuộc về Toyota: chiếc Prius Hybrid, Camry và Corolla.
Sân banh của đội banh rổ nhà nghề Houston Rockets thuộc NBA mang tên Toyota Center như một cách quảng bá.
Quyết định dọn tổng hành dinh về Texas của Toyota cũng còn nhiều khía cạnh ý nghĩa hơn là chỉ chuyện thiệt-hơn tài chánh. Ngày nay, đến 75% xe Toyota tiêu thụ trên thị trường Hoa Kỳ được làm tại chỗ. Nhu cầu phải bám trụ bờ biển Thái Bình Dương vì vậy thêm kém phần quan trọng.
Một thúc đẩy nội tại là sự thiếu hiệu quả khi rao bán xe truck Toyota cho các bác tài nam giới. Toyota muốn khám phá một nguồn nhân lực mới, tìm kiếm những sáng kiến mới để cải thiện số xe tiêu thụ. Tiểu bang Texas là tác nhân lý tưởng vì lâu nay đã nổi tiếng là tiểu bang có nhiều ý tưởng táo bạo.
Tại Texas – cũng như trên toàn quốc – những hiệu xe tiêu thụ nhiều nhất trong năm qua là xe truck F-Series của hãng Ford và Silverado của Chevrolet, chiếc Ram của hiệu Dodge cũng cách khoảng không bao xa. Trong khi đó, chỉ có Toyota Camry và Nissan Altima lọt vào danh sách 5 hiệu xe bán chạy nhất tại Texas thời gian qua. Trong số 1.4 triệu xe mới ra lò, tại Texas chỉ có chưa đầy 15% là xe hiệu Toyota. Tại tiểu bang này, hiệu xe thành công nhất là General Motors chiếm 20% thị phần.
Về với Texas, các nhà hoạch định chiến lược cho Toyota hẳn hy vọng có thể hiểu tâm lý các bác tài thích lái xe truck rõ hơn, quảng cáo hiệu quả hơn, và kết quả sau cùng là nhiều xe tiêu thụ hơn. Vụ dọn nhà này cũng là sự thay đổi lớn nhất trong nội bộ Toyota Bắc Mỹ trong 50 năm qua. Về phần tiểu bang Texas, đây có thể là vụ dời nhà cơ sở thương mại lớn nhất kể từ công ty “Electronic Data Systems” ra mắt tiểu bang đầu thập niên 1980. Sự hiện diện của một tên tuổi dẫn đầu kỹ nghệ xe hơi như Toyota cũng mang lại nhiều khả quan: tăng mức thu nhập gia đình, tăng thêm sổ thuế cho Plano và các vùng phụ cận. Một trong những điều kiện để Toyota nhận lãnh tài trợ $40 triệu từ Texas Enterprise Fund là các công việc mới phải được trả lương trên mức trung bình trong vùng. Thị trường địa ốc địa phương cũng nhộn nhịp hơn vì có thêm người săn lùng mua nhà, v.v…
Với quyết định dời tổng hành dinh về Plano của Toyota, sự hiện diện của kỹ nghệ xe hơi tại Texas càng thêm rõ nét. Lâu nay vùng bắc Texas đã có cơ sở sản xuất xe GM đặt tại Arlington với hằng ngàn công ăn việc làm. Năm trước, Toyota cũng đầu tư xây một cơ sở lắp ráp xe truck tại San Antonio tốn kém $2.2 tỉ, tạo 2,900 việc làm. Kết hợp với trên 20 công ty phụ trợ khác, Toyota mang lại 6,000 công ăn việc làm cho vùng này.
Bên trong cơ sở lắp ráp xe Toyota Tundra tại San Antonio, Texas. Ảnh Toyota Texas.
Texas cũng rất có thể đang dần trở thành một trung tâm điều hợp mới trong kỹ nghệ xe hơi. Có khuynh hướng chuyển các cơ sở sản xuất về phía Nam ngày càng nhiều trong các thập niên gần đây: Kentucky, Tennessee, South Carolina, Mississippi… Một trong những lý do là chi phí thấp và không có hoạt động nghiệp đoàn nếu so sánh với các vùng phía bắc. Gần đây kỹ nghệ xe hơi tiếp tục di chuyển sâu hơn xuống Mexico, nơi nhân công rẻ hơn — khoảng $3 mỗi giờ. Chẳng hạn như hãng Ford ở Mexico đang đóng xe Fiesta, hay hãng GM có cơ sở sản xuất xe Silverado bên Mexico. Các cơ sở sản xuất xe tại Mexico hiện cho ra lò khoảng 3 triệu trong số 15 triệu xe tiêu thụ hằng năm trên thị trường Hoa Kỳ. Dự báo đến 2016, khoảng 40% tổng số xe sản xuất bên kia biên giới.
Thời điểm Toyota tuyên bố chia tay California, ngay chính các viên chức chánh quyền thành phố Torrance cũng thừa nhận họ không có cách gì níu giữ nổi hãng này, vì cần thiết có các cải cách sâu rộng về chánh sách thuế khoá và ưu đãi cho hoạt động thương mại ở cấp tiểu bang mới hy vọng có thể cầm chân và thu hút các công ty hãng xưởng.
Ngoài vấn đề chánh sách California nhiều thất lợi, còn những toan tính làm ăn riêng của Toyota. Hãng có 14 cơ sở sản xuất và lắp ráp xe tại 8 tiểu bang khác nhau, trong đó có Texas, Kentucky, Indiana, Mississippi… Những cơ sở này cho ra lò trên 70% lượng xe Toyota tiêu thụ tại Hoa Kỳ. Cơ sở lâu đời nhất tại Georgetown, tiểu bang Kentucky. Toyota cũng đóng Corolla tại Mississippi; các hiệu khác từ Indiana đến Alabama. Phần lớn công việc kỹ sư thiết kế làm tại Michigan. Nhìn trên bản đồ thì California khoảng cách quá xa những nơi này, trong khi đó Plano lại gần hơn rất nhiều.
Trong thời gian chọn lựa địa điểm thay thế cho Torrance, danh sách sơ khởi có gần 100 cái tên. Trong 4 nơi vào chung kết, Kentucky bị loại vì cơ sở tại Erlanger quá nhỏ. Ann Arbor rơi đài vì quá gần Detroit nơi đóng đô của các đối thủ General Motors và Ford. Vùng Dallas Metro thắng thế hầu như tuyệt đối. Các thương thảo thuê mướn, mua đất diễn ra rất mau lẹ trong vòng 3 tháng sau cùng trước khi Toyota công khai quyết định. Công ty địa ốc Legacy tại Plano không hề hay biết chính Toyota đứng đằng sau nỗ lực tìm địa chỉ mới. Nhóm luật sư đại diện Toyota thương thảo chỉ tiết lộ thân chủ là một công ty đa quốc gia khổng lồ mà thành phố Plano sẽ rất vui lòng đón nhận.
Giờ đây, quyết định đã an bài, người ta có thể chuẩn bị các bước kế tiếp. Khi hãng Nissan dời tổng hành dinh từ California về Nashville, tiểu bang Tennessee năm 2008, gần 7/10 cựu nhân viên từ chối đi theo công việc, không chịu dọn nhà khỏi California. Các nhà hoạch định kế hoạch của Toyota hẳn nắm rõ con số này. Có lẽ họ hoàn toàn tự tin có thể thuê mướn nhân lực đủ khả năng đảm đương công việc từ các trường đại học Texas cũng như từ các kỹ nghệ liên hệ (dầu hỏa, không gian…)
Tổng hành dinh mới của Nissan tại Nashville sau khi rời bỏ cơ sở cũ kỹ bên California.
TD