Những tranh cãi nảy lửa tại Hoa Kỳ quanh đề tài di dân và an ninh biên giới hai tuần qua nhân chuyến công du của Tổng Thống Barack Obama đến Texas một lần nữa gợi lại đề tài cải tổ luật di trú liên bang. Trên thực tế, Thượng Viện Hoa Kỳ đã thông qua một dự luật rất qui mô sau thời gian dài soạn thảo.
Cảnh người vượt biên Trung Mỹ leo hỏa xa tìm cách sang Hoa Kỳ hôm 20-6-2014. Ảnh AP Photo/Rebecca Blackwell
Dự luật này mang tên chánh thức là “Border Security, Economic Opportunity, and Immigration Modernization Act” (tạm dịch là Luật An Ninh Biên Giới, Cơ Hội Kinh Tế và Hiện Đại Hóa Di Trú) – hay còn được gọi qua tên tắt “S.744” (Senate 744). Dự luật được Thượng Nghị Sĩ Charles Schumer (Dân Chủ-tiểu bang New York) và 7 vị TNS khác, vừa Dân Chủ lẫn Cộng Hòa, đồng soạn thảo và giới thiệu ra sàn Thượng Viện. Nhóm này còn được mệnh danh là “Gang of Eight”. Dự luật S.744 được Thượng Viện chấp thuận cuối tháng 6-2013 với 68 phiếu thuận 32 chống. Tuy nhiên, đến nay dự luật S.744 vẫn còn bị… ngâm tôm tại Hạ Viện (một dự luật chỉ trở thành đạo luật, có hiệu lực trên thực tế khi được CẢ lưỡng viện Quốc Hội thông qua VÀ Tổng Thống phê chuẩn).
Thượng Nghị Sĩ Marco Rubio, (Cộng Hòa-tiểu bang Florida, giữa) có tên trong nhóm “Gang of Eight” soạn thảo dự luật di trú S.744.
Dự luật S.744 là bộ luật rất lớn (dài gần 800 trang) và đề xướng nhiều thay đổi rộng rãi cho chánh sách di trú của Hoa Kỳ. Các điểm cải cách chánh yếu gồm: hợp pháp hóa nhiều người di dân bất hợp pháp lâu nay và có thể đưa đến việc nhập quốc tịch; xây tường thành 2 lớp tại nhiều nơi dọc biên giới Mexico–Hoa Kỳ nhằm giảm 90% lượng người vượt biên vào Hoa Kỳ; thuê mướn thêm 40,000 nhân viên canh phòng biên giới, v.v… Dự luật có ngân khoản $1.5 tỉ dành cho việc huấn nghệ giới trẻ. Văn Phòng Ngân Sách Quốc Hội (CBO-Congressional Budget Office) ước tính luật cải cách di trú của Thượng Viện sẽ cắt giảm thâm thủng ngân sách liên bang $197 tỉ trong 10 năm và giảm thâm thủng đến $700 tỉ vào năm 2033. Nhờ tình trạng di trú của hằng triệu người được hợp thức hóa, sở thuế liên bang IRS cũng sẽ thu thêm thuế thu nhập cá nhân đến $276 tỉ trong vòng một thập niên.
Một trong những đề tài chánh yếu của dự luật Thượng Viện là việc thiết lập chánh sách di trú mới cho Hoa Kỳ dùng một hệ thống tính điểm tương tự của Anh Quốc hay Canada đã áp dụng lâu nay. Với hệ thống này, liên bang sẽ ban hành quy chế di trú hợp pháp cho di dân dựa theo cách tính điểm phức tạp đặt trên kỹ năng đặc biệt của đương sự, quan hệ gia đình, và tiến trình làm việc tại Hoa Kỳ lâu nay.
Những người hậu thuẫn hợp pháp hóa di dân bất hợp pháp.
Dự luật của Thượng Viện cũng tháo gỡ con số hạn chế cấp phát thẻ xanh (green card) Thường Trú Nhân dành cho mỗi quốc gia vào mỗi năm để giảm số hồ sơ tồn đọng. Vì số “quota” hạn chế này, một số quốc gia và nhiều di dân tay nghề cao (kể cả những người tốt nghiệp trường lớp Hoa Kỳ), lâu nay phải chờ đợi hằng chục năm mới được nhập cảnh Hoa Kỳ. “S.744” cũng đề nghị cấp thêm 25,000 visa/green-card cho sinh viên ngoại quốc nào đã lấy được bằng Thạc Sĩ hoặc cao hơn tại Đại Học Hoa Kỳ trong các ngành về khoa học, kỹ thuật, kỹ sư, hoặc toán học. Sở dĩ có điều khoản này vì khảo sát cho thấy, trung bình cứ 100 sinh viên ngoại quốc được lưu dụng, ở lại Hoa Kỳ sau khi có bằng Thạc Sĩ (hoặc cao hơn) về khoa học, kỹ thuật, kỹ sư, hoặc toán học, sẽ giúp tạo thêm 262 công ăn việc làm.
Dự luật di trú Thượng Viện đặt ra hạn chế di dân theo diện đoàn tụ anh chị em. Mối quan hệ gia đình trực hệ sẽ chỉ gồm: vợ chồng/cha mẹ/con cái của công dân Hoa Kỳ–là những người hội đủ điều kiện được bảo lãnh. S.744 chuyển ưu tiên tiếp đón di dân trên cơ sở làm việc, là các cá nhân có thành tựu về giáo dục, có thời gian làm việc lâu dài với các công ty Hoa Kỳ, và có nhiều đóng góp cho xã hội Hoa Kỳ. Dự luật S.744 biệt đãi những tài năng được xác nhận như các giáo sư đại học, các chuyên viên điều hành (executive/manager); các cá nhân có văn bằng tiến sĩ, các y sĩ đã hoàn tất chương trình nội trú, v.v…
Biểu tình đòi chấm dứt nạn di dân bất hợp pháp.
Một nét khác biệt nữa là chương trình cấp visa mới tinh mang tên INVEST (Investing in New Venture, Entrepreneurial Startups, and Technologies) dành cho giới doanh gia, được nhập cảnh Hoa Kỳ, mở cơ sở làm ăn thương mại, tạo công ăn việc làm, với những điều kiện dễ dàng hơn luật hiện hành. Cũng có thêm 1 loại visa mới khác gọi là “W” chỉ dành riêng cho các nhân công thời vụ tay nghề thấp, thí dụ như các công việc đồng áng vào mùa thu hoạch.
Việc ân xá cho di dân bất hợp pháp, dù chỉ là một phần nhỏ trong nỗ lực cải cách của dự luật S.744, lại là một trong những điều luật gai góc, gây tranh cãi nhiều nhất. Dự luật Thượng Viện đề nghị hợp pháp hóa nhiều di dân bất hợp pháp đã sanh sống tại Hoa Kỳ từ 31-12-2011 trở về trước (một cách công nhận chuyện đã rồi), thậm chí mở rộng cửa cho họ xin nhập quốc tịch Hoa Kỳ. Ước tính khoảng 11 triệu người nằm trong diện này. Theo đề xuất của S.744, họ sẽ phải chờ đợi một thời gian, phải học Anh ngữ, phải trả các khoản tiền phạt, phải nộp đủ thuế thu nhập cá nhân trong suốt thời gian cư ngụ bất hợp pháp, và phải qua được vòng khảo hạch tư cách cá nhân không phải là tội phạm.
Đây là điểm then chốt trong nỗ lực cải cách chánh sách di trú liên bang. Phe Dân Chủ tại Quốc Hội đã thẳng thừng tuyên bố họ sẽ không chấp nhận bất cứ cải tổ di trú nào nếu không có điều khoản hứa hẹn trao ban quyền công dân cho di dân bất hợp pháp ở Hoa Kỳ lâu năm. Các chánh trị gia bảo thủ lại nói dự luật S.744 sẽ tạo tiền lệ xấu vì tưởng thưởng quyền công dân cho những người làm điều phi pháp (nhập cảnh… lậu vào Hoa Kỳ). Nhiều chánh khách Cộng Hòa khác lại quan ngại một cuộc bàn thảo rộng rãi về cải cách di trú sẽ chia rẽ nội bộ đảng Cộng Hòa trước thềm kỳ bầu cử hệ trọng 2016 (giới CH thủ cựu mang thái độ bài di dân mạnh mẽ, trong khi một số chánh khách CH trung dung hơn có thể thỏa hiệp ít nhiều với bên Dân Chủ). Trong số những chánh trị gia Cộng Hòa cấp tiến đã lên tiếng kêu gọi phe CH tại Hạ Viện thông qua dự luật S.744 của Thượng Viện có cựu Thống Đốc tiểu bang Florida Jeb Bush (bào đệ của Tổng Thống Bush “con” và thứ nam của Tổng Thống Bush “cha”).
Đến thời điểm này, đã hơn một năm trôi qua từ khi dự luật S.744 được Thượng Viện thông qua, Chủ Tịch Hạ Viện Speaker John Boehner vẫn từ chối đưa ra sàn Hạ Viện thảo luận, với lý do các Dân Biểu Cộng Hòa bảo thủ cương quyết chống và sẽ không thể có đủ phiếu để được thông qua (nghĩa là có mang S.744 ra thảo luận thì cũng mất giờ vô ích). Thay vì cứu xét cả bộ dự luật đồ sộ, áp dụng một lần, như phiên bản của Thượng Viện, phe Cộng Hòa ở Hạ Viện tỏ vẻ muốn cải cách di trú dần dần, nghĩa là thông qua nhiều luật nhỏ, riêng lẻ, thay vì cả bộ luật quá lớn. Mặc dù ít được truyền thông chú ý, trên thực tế, đến nay Ủy Ban Tư Pháp Hạ Viện (House Judiciary Committee) đã âm thầm bỏ phiếu chấp thuận ít nhất 4 dự luật về di trú, sẽ đưa ra thảo luận và bỏ phiếu trên sàn Hạ Viện trong thời gian tới. Các dự luật này gồm:
Bên trong một trại tạm cư di dân vượt biên của Hải Quan Hoa Kỳ.
1. Dự luật “Skills Visa Act”- do Dân Biểu Darrell Issa (Cộng Hòa-tiểu bang California) bảo trợ, tham vọng tăng số visa dành cho giới nhân công tay nghề cao lên 155,000, cấp quy chế Thường Trú Nhân cho 55,000 sinh viên ngoại quốc bậc cao học trở lên, và 10,000 “green card” cho giới thương gia muốn vào Hoa Kỳ mở cơ hội đầu tư tạo việc làm.
2. Dự luật “Legal Workforce Act” – bắt buộc các công ty hãng xưởng Hoa Kỳ phải sử dụng hệ thống “E-Verify” của liên bang, để xác minh nhân thân của nhân công ngoại quốc TRƯỚC KHI thuê mướn họ. Với hệ thống “E-Verify”, hằng triệu người sẽ bị phát giác không có “work permit” (vì là di dân… lậu) và sẽ không được thuê mướn. Hiện nay việc dùng “E-Verify” không bị bắt buộc.
3. Dự luật “Agricultural Guestworker Act” – cấp 500,000 visa mỗi năm cho nhân công làm nông nghiệp – cho phép họ sanh sống hợp pháp tại Hoa Kỳ trong 18 tháng. Dự luật S.744 của Thượng Viện rộng rãi hơn: cho các nhân công này cơ hội nhập tịch Hoa Kỳ sau 5 năm.
4. Dự luật “Strengthen and Fortify Enforcement Act” – cho phép các tiểu bang và địa phương được bắt giữ và giam cầm di dân bất hợp pháp, một quyền hạn đến nay thuộc thẩm quyền liên bang. Theo dự luật này, chánh quyền tiểu bang và địa phương cũng có thể tự soạn thảo các luật về di trú áp dụng cho riêng tiểu bang và địa phương mình, và cách ứng xử khác nhau đối với tình trạng di dân bất hợp pháp. Đây là các biện pháp mạnh tay hơn nhiều lần so với giải pháp xây thêm hàng rào và cắt đặt thêm nhân viên tuần tra biên giới của dự luật Thượng Viện.
Người vượt biên nằm ngủ bên trong một trại tạm cư di dân vượt biên của Hải Quan Hoa Kỳ. Ảnh Ross D. Franklin-Pool/Getty Images
TD