“Giấc mơ” di trú của hàng triệu người lớn là chủ đề nóng của chính trị quốc gia trong nhiều năm. Nhưng sự chú ý gia tăng gần đây lại khác. Bây giờ là về hàng chục ngàn trẻ em các nước Trung Mỹ đang đến Mỹ một mình. Chúng đang được tạm giữ ở khắp nơi trong lúc tình trạng pháp lý chưa được giải quyết một cách thỏa đáng. Theo luật Hoa Kỳ, họ không thể bị trục xuất mà không qua một phiên tòa, nhưng với hàng chục ngàn trường hợp phải giải quyết ở tòa thì hệ thống đã bị quá tải. Và đây là cuộc khủng hoảng mà muốn giải quyết không thể có giải pháp tức thời.
Trong cuộc trò chuyện với chúng tôi, luật sư Henvez Hermandez đưa ra nhận xét: “Những cha mẹ người Trung Mỹ cho con cái thực hiện hành trình lên phương Bắc một cách nguy hiểm. Có thể họ lầm tưởng rằng trẻ con nghiễm nhiên có quyền ở lại Mỹ theo luật và chính sách hiện hành của Tổng Thống Obama. Thời kỳ gia đình chúng tôi tìm đường đến nước Mỹ lại khác hoàn toàn. Đói nghèo ở đất nước Guatemala, trong khi đó kinh tế nước Mỹ phát triển rực rỡ. Nhu cầu thuê mướn lao động từ nước ngoài tăng cao. Chúng tôi đến Mỹ, đi làm chui một cách dễ dàng và rồi những sắc luật hợp pháp hóa di dân của chính quyền Mỹ đã giúp những người di dân quá hạn visa hoặc không có giấy tờ được định cư. Còn hiện nay, kinh tế Mỹ vừa trải qua cuộc khủng hoảng, kinh tế đang dần hồi phục, trong khi đó hoàn cảnh kinh tế ở các nước Trung Mỹ càng tồi tệ hơn, đặc biệt ở các nước Guatemala, Honduras hay El Salvador.Cuộc đấu tranh nghèo đói trở thành cuộc chiến bạo lực đã khiến cuộc sống của dân nghèo càng thêm tuyệt vọng mà nguyên nhân cuộc khủng hoảng bắt nguồn từ những định chế và sự quản trị yếu kém của chính phủ”.
Người lớn và cả trẻ em đi bằng xe lửa trên đường lên phương Bắc đến biên giới Mỹ được cư dân ủng hộ bằng thức ăn thảy lên toa tàu hàng hóa.
Luật sư Henvez Hermandez không giấu giếm: “Chúng tôi có một số khách yêu cầu đệ đơn thỉnh nguyện cho họ bảo lãnh con cháu có thể sum họp với gia đình trong thời gian chờ tòa án xét xử. Thực tế có một số ít thân nhân của trẻ em vượt biên được nhận bảo lãnh con cháu của họ tạm thời trong thời gian chờ quyết định của tòa án. Với cách giải quyết linh động này, các trại tạm giữ trẻ em được giảm tải một phần. Tuy nhiên con số trẻ em được thân nhân bảo lãnh “tại ngoại” không nhiều. Hầu hết trẻ em các nước Trung Mỹ không có thân nhân sống tại Mỹ, đi theo con đường “chăn dắt” của các tổ chức vượt biên với chi phí vài ngàn đô. Chúng phải vượt qua chặng hành trình ba ngàn dặm từ Honduras, El Salvador lên phương Bắc hoặc gần hơn một chút từ Guatemala bằng xe lửa hoặc xe tải hàng đã được “mua” chuộc quan chức địa phương khi đến biên giới. Hành trình cam go qua nhiều chặng dừng, chúng được cung cấp chỗ tắm nghỉ cho đến biên giới Mexico và Mỹ. Tại biên giới, bọn trẻ được “ém” chờ vài ngày chờ khi có thời cơ vượt biên bằng đường bộ hoặc qua sông”.
Di dân trẻ em bất hợp pháp có cha mẹ đi kèm được đưa về tạm cư ở Arizona chờ tòa án quyết định
Một khách hàng của luật sư Henvez nói: “Nghe đứa cháu gọi điện từ một trại tạm giữ của quân đội ở Waco tôi giật mình. Nhưng sau đó nghe nó kể, được cung cấp thức ăn chỗ ngủ đầy đủ tôi thật sự yên tâm. Chuyến hành trình được cha mẹ nó báo cho tôi biết trước. Ở Honduras, công ty môi giới quảng cáo trên đài phát thanh bảo đảm trẻ em sẽ được vào Mỹ dễ dàng và được hợp thức hóa định cư. Tôi bán tín bán nghi về chuyện này nhưng cha mẹ nó muốn cho con cái ra đi, tôi không có ý kiến. Bởi chính tôi trước kia cũng là di dân trái phép”.
Theo ghi nhận của Hải quan và Biên phòng, năm ngoái có 445 người nhập cư tử nạn dọc theo biên giới Mỹ-Mexico. Số lượng trẻ em di cư tìm cách vượt biên bất hợp pháp vào Hoa Kỳ ngày càng tăng vọt trong chín tháng qua. Đa số các em ra đi một mình được cho biết đã chạy trốn bạo lực băng đảng ở Trung Mỹ và người ta có ấn tượng rằng trẻ em đi một mình hay cha mẹ mang theo trẻ nhỏ sẽ được nhà chức trách biên phòng cho phép đi qua biên giới.
Trẻ em đơn thân được tạm giữ chờ xét xử.
Ủng hộ hay trục xuất?
Trong tháng qua, dự luật cải cách toàn diện di trú tạm thời bị Quốc hội gác lại chờ các cơ quan có thẩm quyền sàn lọc tính pháp lý của những di dân quá hạn visa, phần còn lại vẫn sẽ tiếp tục bị trục xuất với các di dân đang bị giam vì tội hình sự. Nhiều cuộc biểu tình đòi quyền định cư của sắc dân các nước Trung Mỹ vẫn tiếp diễn ở các tiểu bang vì quyền lợi di dân người lớn chứ không phải chuyện khủng hoảng di dân trẻ em hằng ngày kéo qua biên giới.
Thật ra chuyện trẻ em Trung Mỹ di dân bất hợp pháp vào Mỹ đã xảy ra từ lâu nhưng không nhiều như hiện nay khiến chính quyền đang phải đối mặt với nguy cơ khủng hoảng biên giới. Các giới chức chính phủ cho biết rằng một đạo luật H. R. 7311 từng được nguyên Tổng Thống George W. Bush ký ban hành đã tạo ra khó khăn rất lớn cho việc trục xuất các trẻ em không có người lớn đi kèm trở về nguyên quán tại Trung Mỹ trừ khi các em đã được toà án di trú xét xử. Sự chậm trễ trong các vụ án tại toà di trú khiến chính phủ Mỹ phải gởi các em về sống với các thân nhân tại Hoa Kỳ trong khi chờ đợi hồ sơ được toà án thẩm định. Tuy nhiên, trong thời gian qua, Bộ Nội an đã thực hiện lệnh trục xuất di dân trẻ em đi cùng cha mẹ trở về quê nhà. Trước đây, qua nhiều chuyến bay dân dụng đi chung với hành khách hoặc thuê bao riêng biệt. Phu nhân Tổng Thống nước Honduras, Ana Garcia de Hernandez tuyên bố với các ký giả: “Họ quay về nhà với cõi lòng tan nát và một ước mơ không bao giờ đạt được, vì thế chúng tôi phải đón tiếp họ thật thân thiện”.
Đội tuần tra biên giới Mỹ bắt giữ một nhóm người nhập cư trái phép gần biên giới Mỹ-Mexico tại Havana, Texas – photo John Moore / Getty Images
Trong khi đó, tại hội nghị do Vatican tổ chức ở Mexico City, Đức giáo hoàng nói những trẻ em này cần được đón nhận. Ngài nói thêm rằng các em là những nạn nhân khi tới biên giới Mỹ sau khi phải rời bỏ gia đình và chạy trốn bạo lực và đói nghèo. Bộ Trưởng Bộ Nội an Jeh Johnson phát biểu trên chương trình Meet the Press của đài truyền hình NBC rằng, “Dù Hoa Kỳ cần đối xử tử tế với các trẻ em đang bị giam giữ, xét cho cùng thì biên giới của chúng ta không thể mở cửa cho chuyện di dân bất hợp pháp, chúng ta sẽ chặn đứng làn sóng này”.
Các tiểu bang vùng biên giới đang cạn kiệt tiền, khi phải tìm cách cung cấp nơi ăn chốn ở an toàn cho các trẻ em di dân lậu, trong thời gian chờ đợi một sự giải quyết hợp pháp cho các trẻ em này. Đồng thời, các trại tạm cư của người di dân cũng gặp phải sự chống đối mạnh mẽ của cư dân địa phương, do các cư dân này lo ngại việc người di dân tập trung quá đông tại đây sẽ làm mất an ninh trong cộng đồng. Một cư dân trong nhóm biểu tình “Trục xuất không ủng hộ” ở Spring, Texas cho biết: “Nhân đạo với trẻ em di dân bất hợp pháp là điều chúng ta cần phải làm. Nhưng phải có biện pháp, không thể dung túng trong khi bọn trẻ cứ ung dung bước qua biên giới”.
Thượng nghị sĩ Tom Carper của đảng Dân chủ, nói giải quyết cuộc khủng hoảng di dân chỉ bằng việc thực thi luật pháp không thôi sẽ thất bại. “Có những vấn đề lớn và cố hữu ở Trung Mỹ đang khiến rất nhiều người mạo hiểm tìm đường lên phương Bắc. Trừ phi chúng ta xem xét tường tận những vấn đề gốc rễ, không thì chúng ta sẽ cứ vung tiền chữa trị những triệu chứng đau lòng ở tại biên giới chúng ta”.
Bộ trưởng Nội an Jeh Johnson dự báo đến hết tháng 9 năm nay, số trẻ em các nước nhập cư vào Mỹ không đủ giấy tờ có thể lên tới con số 90,000 em, chủ yếu từ ba nước Honduras, El Salvador và Guatemala. Chính quyền chủ trương sẽ trục xuất số trẻ em nhập cư trái phép này về nước. Hiện quy trình toà án xét xử người di dân bất hợp pháp chỉ trong vòng 4 ngày sau khi bị bắt thay vì trước đây phải mất tới 33 ngày.
Bộ trưởng Nội an Jeh Johnson với bức ảnh biếm người di dân bất hợp pháp từ Mexico tràn vào qua biên giới.
TN