Hà Lan, Hòa Lan,
Netherlands, Dutch
World Cup vừa qua chúng ta được nghe nói nhiều về đội banh Hà Lan, nhất là khi được vào bán kết, đấu với Argentina. Các cơ quan truyền thông gọi tên nước này với nhiều danh xưng khác nhau: Hà Lan, Netherlands, Dutch… Vậy tên nào mới đúng? Trường hợp tên gọi nước này cũng có đôi chút kỳ cục.
Giả dụ Việt Nam được người ngoại quốc gọi bằng nước Trung Phần hoặc nước Nam Bộ chắc người Việt chúng ta sẽ buồn lòng. Trường hợp Hà Lan cũng thế. Đây đúng ra là tên gọi phần đất gồm hai tỉnh nằm ở phía tây, vì đông dân và trù phú nên theo thói quen được dùng để gọi tên cả nước. Cách gọi này là metonym, lấy bộ phận thay cho toàn thể.
Tên gọi chính thức của vương quốc này là The Netherlands theo tiếng Anh và Nederland theo tiếng Đức. Người Trung Hoa phiên âm Nederland thành Ni Đức Lan – Holland thành Hà Lan () hoặc Hòa Lan () và chúng ta dựa theo đó để gọi tên quốc gia này. Người Hà Lan không thích cách gọi đó, nhưng đành chấp nhận. Báo chí Anh Mỹ cũng cho cách gọi đó là sai, nhưng khi dùng để gọi tên đội bóng quốc gia của nước này thì được. Một từ khác cũng dễ bị lẫn lộn, đó là “Dutch”.
Dutch là một tính từ, thường dùng để chỉ:
– Dân tộc: người nước Hà Lan
– Ngôn ngữ: thứ tiếng được nói tại Hà Lan, Aruba, Bỉ (Belgium), Saint Maarten, and Suriname
– Những gì phát xuất từ hoặc liên hệ với Hà Lan.
Triều Tiên, Cao Ly, Hàn Quốc
Một tên nước rất quen thuộc nhưng cũng khá rắc rối là Triều Tiên. Triều Tiên được thành lập năm 2333 trước Công Nguyên, có thời được gọi là Cao Ly. Sau thế chiến II, nước này bị chia thành hai khu vực theo vĩ tuyến 38, phía bắc do Liên Sô, phía nam do Hoa Kỳ chiếm đóng, và sau đó thành hai thực thể chính trị khác nhau với tên gọi:
– Phía nam là một nước dân chủ tự do theo kiểu phương Tây có danh xưng Đại Hàn Dân Quốc, gọi tắt là Hàn Quốc; còn gọi là Nam Hàn, Nam Triều Tiên, Đại Hàn, Cộng hòa Triều Tiên, hay Hàn xẻng.
– Phía bắc là một nước chuyên chính cộng sản (dân chủ nhân dân) mang tên Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên; còn gọi là Triều Tiên, Bắc Triều Tiên, Bắc Hàn.
– Trong giao dịch quốc tế, cả hai bên đều dùng tên tiếng Anh là Korea, có gốc từ “Cao Ly”. Phía bắc là DPRK (Democratic People’s Republic of Korea, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên); phía nam là ROK (Republic of Korea, Cộng Hòa Triều Tiên).
Nam Hàn
Tên gọi một số nước
Nhân nói về Hà Lan cũng xin được bàn thêm về cách gọi một số nước trên thế giới bằng tiếng Việt. Có người thắc mắc tại sao ta gọi là nước Pháp chẳng hạn mà trong tên nước này (France) chẳng thấy từ “pháp’ ở đâu cả.
Người Trung Quốc đã tiếp xúc với nhiều nước ở phương Tây qua con đường tơ lụa, hàng ngàn năm trước chúng ta, và sau này với các nước ở những châu lục khác. Vì khó phát âm chính xác được tên các nước này, họ đã phiên âm thành tiếng Trung Hoa cho dễ đọc. Vì bị ảnh hưởng của nền văn hóa Trung Hoa, chúng ta lại phiên âm những tên nước này từ chữ Hán sang tiếng Việt, do đó mới có những tên nước như: Anh, Đức, Nhật, Mỹ, Pháp, Nga, Ba Lan, Tiệp Khắc, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hy Lạp, Ý, Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Tư, Ấn Độ…
Không chỉ các tên nước mà tên những nhân vật và các địa danh cũng được phiên âm như thế: Washington thành Hoa Thịnh Đốn, San Francisco thành Cựu Kim Sơn, Roma thành La Mã, Montesquieu thành Mạnh Đức Tư Cưu, Karl Marx thành Khải Nhĩ Mã Khắc Tư…, khiến cho từ tên thật đến tên phiên âm có một khoảng cách xa vời khó nhận ra được.
Bắc Hàn