Cuộc sống người nghèo

Dù cho tỷ lệ thất nghiệp đang giảm dần nhưng vẫn có tới hơn 48 triệu người Mỹ phải xin trợ giúp thực phẩm (Food Stamp) và người đói nghèo xếp hàng lãnh từ bơ sữa cho tới bánh mì. Tính tới cuối quý 3 năm nay, trong khi lượng người thất nghiệp đã giảm xuống còn 10.4 triệu người, tức là dù nhiều người đã có việc làm nhưng lương của họ không đủ để trang trải cuộc sống.

Lương thấp mà giá thực phẩm lại tăng

Mike Cunningham mất nửa năm mới tìm được việc bán thời gian, chuyên gói đồ cho một siêu thị thực phẩm Giant ở Washington D.C. Những công việc như của Mike hay với những người làm nghề rửa xe, họ thường được trả khoảng $6-10/giờ. Chuyện các ông chủ trả lương thấp hơn mức tối thiểu giờ không còn là chuyện hiếm. Ở Chicago, nơi người ta thống kê được rằng có tới 3/4 số người làm nghề rửa xe phải nhận lương thấp hơn mức tối thiểu $8.25 một giờ. Chính vì thế mà Mike một tháng hai lần phải đi xin trợ cấp bánh mì và rau để nuôi gia đình có ba nhân khẩu.

Mike không tiết lộ trị giá số thực phẩm anh nhận hàng tháng là bao nhiêu, nhưng để cấp đủ thực phẩm theo tiêu chuẩn cho gần 48 triệu người nói trên tiêu tốn ngân sách của Chính phủ và các tiểu bang lên tới $6.26 tỷ. Tính trung bình, mỗi người nhận được số thực phẩm trị giá khoảng $133/tháng. Để dễ hình dung, chúng ta có thể tưởng tượng rằng số tiền ấy đủ mua gần trăm ổ bánh mì và 2lbs bơ. Hoặc, nó chỉ đủ để mua một chiếc vé hạng trung vào xem một trận bóng rổ NBA.

Ít như thế, nhưng nước Mỹ không thể gánh thêm tiền trợ cấp. Theo Luật Nông trại mới thông qua, Chính phủ sẽ cắt giảm $5 tỷ tiền trợ cấp thực phẩm trong 10 năm tới. Cụ thể tiểu bang Texas có 4 triệu người xin trợ cấp food stamp sẽ phải bị cắt $411 triệu. Tính ra số tiền trợ cấp thực phẩm giảm năm mười đồng một tháng so với con số trung bình $133/ tháng dành cho một người. Chỉ bấy nhiêu đó thôi cũng đủ để người nghèo đắn đo cho số tiền chi dùng mua thực phẩm hằng ngày.

Gia đình ông bà B. sống ở Fort Worth, TX than thở: “Khổ cái là tôi chưa đủ tuổi xin tiền già, nên tiền già mình ổng không đủ sống. Tiền food stamp mỗi tháng được gần hai trăm chỉ vừa đủ để đi chợ Town Talk mua thực phẩm giá rẻ”. Bà cho biết thêm để bà con đồng hương muốn mua thực phẩm giá rẻ thì đến chợ Town Talk nằm ngay trên đường Beach với góc đường số 1 ở Fort Worth mà mua. Rau cải, bánh trái, thịt thà rẻ ê hề, tính ra trung bình chỉ bằng hai phần ba hoặc nửa giá hàng ở các chợ khác. Chỉ có điều, thực phẩm nói chung ở chợ này hầu hết là hàng gần hết hạn sử dụng hoặc đồ bị bầm giập chút ít ở các kho thực phẩm lựa lọc chuyển đến bán cho người nghèo. Cuối tuần hàng mới về, người ta đi chợ đông lắm. Nhờ đi chợ Town Talk mỗi tháng gia đình bà tiết kiệm được kha khá.

Trong khi đó gia đình anh V. cư ngụ tại thành phố Arlington cũng ta thán không kém. Tiết kiệm được một ít chỗ này thì phải mua thực phẩm hợp khẩu vị chỗ khác lại tăng. Giá cả thực phẩm mỗi năm mỗi tăng so với đồng lương ít ỏi của hai vợ chồng có hai đứa con còn đi học. Nhờ cuối năm khai thuế kiếm lại được một mớ, chứ không thì tháng nào xào tháng đó, chẳng có dư. Chi trả đủ thứ tiền nào nhà ở, xe cộ, bảo hiểm… trăm thứ hằm bà lằng. Anh V. nói thêm: “Lương mỗi năm tăng được 25 cent/giờ chẳng thấm vào đâu, nhiều người trong hãng kéo nhau tham gia nghiệp đoàn đòi biểu tình tăng lương cho đủ sống. Họ kêu tôi tham gia nhưng tôi lại sợ, chủ hãng cho nghỉ “xả hơi” luôn thì khổ”.

Mới đây,“Cuộc chiến đòi $15” của công nhân ngành thức ăn nhanh đã biểu tình rầm rộ tại 150 thành phố với mục tiêu đòi tăng lương lên mức $15/giờ, hơn gấp đôi mức tối thiểu $7.25/giờ đang được áp dụng hiện nay. Cuộc đình công nổ ra vào thời điểm khoảng cách thu nhập giữa người giàu và người nghèo đang trở thành một vấn đề chính trị lớn trong nước. Mặc dù đến nay, đòi hỏi tăng lương của công nhân ngành thực phẩm ăn nhanh chưa được đáp ứng song làn sóng phản đối này đã thu hút sự chú ý của chính phủ và giới truyền thông. Tổng thống Barack Obama đã bày tỏ sự ủng hộ và cho biết ông đang thúc đẩy Quốc hội thông qua dự luật nâng lương tối thiểu.

Người nghèo mua sắm

Có rất nhiều người nghèo hầu như không bao giờ tới những trung tâm mua sắm lớn hay các chuỗi cửa hàng Macy’s như anh chàng Mike. Vào những dịp lễ, có thể những trung tâm mua sắm vẫn vắng người, nhưng người nghèo ở Mỹ ùn ùn kéo nhau tới chợ đồ cũ để săn những món đồ còn giá trị sử dụng mà giá vừa với túi tiền của họ.

Cuộc khủng hoảng kinh tế kéo dài hơn nửa thập kỷ đã làm cho tầng lớp người nghèo phình to lên, nhưng lại bất ngờ biến việc kinh doanh đồ cũ thành một lĩnh vực béo bở, xuất hiện tràn lan các công ty chuyên kinh doanh đồ cũ lấy lãi chứ không phải vì mục đích từ thiện. Doanh thu của các công ty, cửa hàng chuyên doanh đồ cũ hiện đã lên tới gần $15 tỷ/năm. Goodwill, một công ty hàng đầu trong lĩnh vực này với 2,500 cửa hàng trên toàn quốc đạt doanh thu tới $2.3 tỷ chỉ riêng cho lĩnh vực bán quần áo cũ. Mà người Mỹ không chỉ đi chợ đồ cũ mua quần áo giày dép. Họ mua một máy chơi DVD cũ kỹ, một sợi dây USB mốc meo, một cái búa, một nồi cơm điện, một sợi dây điện thoại… Nói chung là thượng vàng hạ cám, cái gì có mới tất sẽ có ở chợ “second hand”.

Con số thống kê của “America’s Research Group”, một hãng chuyên nghiên cứu người tiêu dùng, trong cùng một thời điểm, tỷ lệ người Mỹ đi mua sắm ở các khu shopping tập trung là 21.3%, ở các cửa hàng ký gửi khoảng 12-15%, ở các khu đại mua sắm gồm các cửa hàng bán trực tiếp của nhà máy là 11.4%, các cửa hàng thời trang bán lẻ là 19.6%, nhưng tỷ lệ ở các chợ đồ cũ lên tới 16-18%.

Mike, chàng thanh niên da màu năm nay 28 tuổi, khoe đôi giày thể thao anh mới mua ở một chợ đồ cũ, kiểu bóng rổ cao cổ tới ngang mắt cá của Nike, còn khá mới với giá $18. Mike không giấu giếm một thực tế là đồ ăn của gia đình anh có một phần không nhỏ từ chế độ food stamp và quần áo cũng như các vật dụng trong nhà hoàn toàn là đồ mua chợ trời.

Không có một con số thống kê chính thức, nhưng người da đen đi chợ đồ cũ dường như nhiều hơn người da trắng, và người nhập cư vào Mỹ gần đây đến từ các nước Mỹ Latinh xài đồ “second hand” nhiều hơn hẳn so với người gốc Á. Tới mức, tiếng Tây Ban Nha như trở thành ngôn ngữ chính ở “phân khúc” thị trường này.

Thế nhưng, nếu như cho rằng chỉ có người Mỹ nghèo khổ, sống dưới mức thu nhập $22 ngàn/năm cho một gia đình 4 người, mới phải ra chợ hàng “open box”, xài đồ cũ là một sự nhầm lẫn. Trên mạng chuyên rao bán đồ cũ như Craiglist, những người chào bán một chiếc túi đựng gậy golf đã cũ mèm với giá $10-20 có rất nhiều, và cũng không thiếu những người sẵn sàng lái xe hàng chục phút để khuân nó về nhà mình. Golf dù phổ biến hơn cả tennis, nhưng vẫn là môn thể thao không dành cho người nghèo. Tức là mua và bán những thứ như thế đa phần là những người có tiền.

Ông Charles Hale, có cuộc sống ở mức “thoát nghèo” một chút nhờ tiền hưu và tiết kiệm nhưng thỉnh thoảng lại khoe ông mới mua được một món đồ cũ nào đó giá rẻ mà còn tốt từ trên mạng internet. Thứ mới nhất ông khoe là chiếc ti-vi Sony 50 inches 3D ông mua chỉ với giá rất rẻ mà vẫn còn trong thời gian bảo hành. Ông kể người bán là một thanh niên sắp chuyển công tác từ Virginia đi California; anh ta đã phải đắn đo lắm khi thấy có tới chục người đến cùng một lúc để “săn” cái ti-vi giá hời ấy trước khi quyết định trao cơ hội ấy cho ông với lý do ông là người nhiều tuổi nhất và đi chiếc xe hơi nhìn lỗi mốt nhất.

Ông bảo người khá giả đa phần không có thói quen vứt đồ đạc của mình đi mà họ hoặc đem đi từ thiện hoặc bán lại cho người cần nó. Triết lý theo ông giải thích thì rất đơn giản: “Cái gì có thể không còn thích hợp với mình vẫn có thể có giá trị đối với người khác”, và những người dùng đồ cũ như ông “chẳng việc gì phải xấu hổ khi mình mua đồ người khác dùng rồi và để số tiền tiết kiệm được làm việc khác, hoặc như tôi hàng tháng vẫn gửi tiền từ thiện cho nhà thờ thuộc dòng Mormon hoặc một vài tổ chức nhân đạo khác. Hoặc với nhiều người, bày đồ đạc cũ ra sân bán Yard Sale không phải là kiếm vài chục đồng mà đó là một thói quen trong sinh hoạt của người Mỹ. Họ enjoy khi có người mang đi  giùm họ những thứ dư thừa mà không phải bỏ thùng rác…