Hôm Thứ Ba 4-11-2014 vừa qua, hằng triệu cử tri Hoa Kỳ đã đi bỏ phiếu trên khắp nước, phân định người thắng kẻ thua trong các cuộc tranh cử ở đủ mọi cấp độ: liên bang, tiểu bang, lẫn địa phương.
Elise Stefanik, 30 tuổi, đảng Cộng Hòa, là tân Dân Biểu đại diện địa hạt bầu cử 21 tiểu bang New York, là thành viên nữ trẻ tuổi nhất Quốc Hội Hoa Kỳ xưa nay. Ảnh AP
Kết quả không ngoài nhiều dự báo từ trước. Các chánh khách phe Cộng Hòa đã thắng lớn, và thắng khá dễ dàng. Tại Thượng Viện Hoa Kỳ, chỉ cần giành thêm 6 ghế để tái chiếm thế đa số, họ đã giật ít nhất 7 ghế tân Thượng Nghị Sĩ, đạt tổng số quá bán hiện thời là 52 vị. Đây là lần đầu tiên từ 2006 phe Cộng Hòa nắm quyền kiểm soát Thượng Viện. Tại Hạ Viện liên bang, đảng Cộng Hòa cũng chiếm thêm 12 ghế Dân Biểu. Như vậy, số thành viên của CH nay lên đến 244 chống 184 của phe Dân Chủ. Đây là thế áp đảo lớn nhất kể từ thời Tổng Thống Harry Truman (nửa cuối thập niên 1940).
Ở cấp tiểu bang, chánh khách Cộng Hòa cũng thắng thế, giành thêm 3 ghế Thống Đốc, nâng con số Dinh Thống Đốc nằm dưới quyền kiểm soát của đảng Cộng Hòa lên 31. Trong khi đó, chỉ 17 tiểu bang có Thống Đốc là người của phe Dân Chủ, còn 2 tiểu bang Vermont và Alaska chưa công bố kết quả chung cuộc vì con số chênh lệch phiếu bầu quá sít sao. Thêm nữa, phe Cộng Hòa cũng kiểm soát 28 viện Quốc Hội tiểu bang, trong khi đảng Dân Chủ chỉ chiếm thế đa số tại 17 tiểu bang (có 5 tiểu bang do 1 đảng kiểm soát Hạ Viện còn đảng kia nắm quyền tại Thượng Viện).
Như vậy, sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, phe Cộng Hòa sẽ nắm quyền tại cả lưỡng viện Quốc Hội Hoa Kỳ. Dự báo họ sẽ thúc đẩy các chánh sách tự do mậu dịch, cải cách thuế khóa, cắt giảm thâm thủng ngân sách, cũng như thông qua các dự án kinh tế lớn như đường ống dẫn dầu Keystone XL từ Canada sang Hoa Kỳ, v.v… Dù thế nào, họ vẫn phải tìm cách thỏa hiệp với Tòa Bạch Ốc vì Tổng Thống Barack Obama của đảng Dân Chủ vẫn nắm quyền phủ quyết mọi đề xuất của Quốc Hội.
Election 2014 đã kết thúc, nay người ta lại hướng chú ý đến cuộc bầu cử Tổng Thống năm 2016. Các vị Thống Đốc (TĐ) Cộng Hòa vừa tái đắc cử lần này có thể được chiếu cố đặc biệt: TĐ John Kasich (tiểu bang Ohio), TĐ Scott Walker (tiểu bang Wisconsin), và TĐ Chris Christie (tiểu bang New Jersey). Nhất là cái tên TĐ Chris Christie đã vài năm nay được kể vào hàng các ứng cử viên Cộng Hòa sáng giá nhất. Những gương mặt chánh khách bảo thủ đáng kể khác còn có Thượng Nghị Sĩ Ted Cruz (tiểu bang Texas) và TNS Rand Paul (tiểu bang Kentucky). Tuy nhiên, ở thời điểm này, vẫn chưa có gương mặt Cộng Hòa nào thực sự nổi trội. Nhiều phần chắc, trong năm 2015, cử tri sẽ lại chứng kiến các cuộc tranh cử sơ bộ với rất nhiều tên tuổi góp mặt.
Bầu cử 2014 tái xác nhận ưu thế lâu nay của đảng Cộng Hòa: các cử tri lớn tuổi và da trắng bỏ phiếu cho Republican đông áp đảo. Nhưng đã thấy không ít tín hiệu phe Cộng Hòa dần lấn lướt trong vài nhóm cử tri trước nay vốn ủng hộ Dân Chủ mạnh mẽ. Tại vài tiểu bang, đặc biệt tại Colorado và Texas, kết quả cử tri người gốc Mỹ Châu La Tinh (cộng đồng nói tiếng Spanish) yểm trợ phe Dân Chủ giảm mạnh. Tân Thống Đốc Texas Greg Abbott, một nhân vật Cộng Hòa, đã đánh bại ƯCV Dân Chủ Wendy Davis đến 20 điểm, một phần không nhỏ nhờ nhận được hậu thuẫn của 50% số phiếu cử tri Latino.
Mia Love, 39 tuổi, là nữ chánh khách Cộng Hòa người da đen đầu tiên trúng cử vào Quốc Hội Hoa Kỳ. Cô đang là Thị Trưởng thành phố Saratoga Springs thuộc tiểu bang Utah. Ảnh RICK BOWMER / AP
Election 2014 cũng tái lập cảnh phân chia quyền lực giữa hành pháp và lập pháp trên cấp liên bang. Hầu hết các vị Tổng Thống 2 nhiệm kỳ thường để mất quyền kiểm soát Quốc Hội tại cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Từ 6 năm qua, kết quả bầu cử liên bang khá đều đặn: phe Dân Chủ thắng năm bầu cử Tổng Thống (2008 và 2012), để rồi lại chứng kiến phe Cộng Hòa lấy lại ưu thế trong các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ (2010 và 2014). Thay vì chôn chân bất động như 2 năm vừa qua (Cộng Hòa nắm Hạ Viện, Dân Chủ giữ Thượng Viện), trong 2 năm cuối nhiệm kỳ TT Obama, Quốc Hội, nhiều dự luật sẽ dễ dàng thông qua với cả lưỡng viện dưới quyền phe Cộng Hòa. Tuy nhiên, tình trạng bế tắc có thể lại tái diễn nếu các dự luật đành chết yểu khi vào đến Phòng Bầu Dục (bị Tổng Thống Obama phủ quyết).
Một cách nào đó, cũng có thể xem Election 2014 là thất bại chánh trị của Tổng Thống Barack Obama. Mặc dù các con số thất nghiệp có cải thiện, và không ít bằng chứng kinh tế hồi phục chắc chắn, chỉ có 33% cử tri Hoa Kỳ tin rằng kinh tế Hoa Kỳ đang khả quan hơn. Con số khiêm tốn chỉ khoảng 40% cử tri tín nhiệm TT Obama khiến đảng Cộng Hòa cảm thấy… chắc ăn, đã mua đến $2 tỉ tiền quảng cáo tấn công uy tín cá nhân của ông Tổng Thống trong các kỳ vận động tranh cử vừa qua. Kết quả bầu cử với chiến thắng áp đảo của phe Cộng Hòa cũng có thể bắt buộc TT Obama thay đổi một số sách lược.
Gina Raimondo, 43 tuổi, đảng Dân Chủ, là nữ Thống Đốc đầu tiên của tiểu bang Rhode Island. Ảnh Stew Milne / AP
Từ khi phe Republican tái chiếm Hạ Viện Hoa Kỳ năm 2010, TT Obama đã không thể đạt thành nhiều mục tiêu lớn như đã làm được trong 2 năm đầu nhiệm kỳ Tổng Thống. Nay thực tế phe Cộng Hòa nắm trọn lưỡng viện Quốc Hội sẽ tiếp tục giới hạn chương trình hành sự của ông Tổng Thống. Không loại trừ trường hợp bế tắc như 2 năm qua, các quốc sách về kinh tế, ngân sách, hoặc môi trường rất khó đạt được sự đồng thuận rộng rãi giữa Tòa Bạch Ốc và một Hạ Viện siêu bảo thủ, cũng như một Thượng Viện với đa số Cộng Hòa.
Sự dị biệt về quốc sách đưa đến một nghi vấn lớn khác: số phận ObamaCare. Tại kỳ bầu cử 2014, trong số các cử tri bất ưng đạo luật cải cách y tế, có đến 83% bỏ phiếu yểm trợ các ƯCV Cộng Hòa. Dù có thực tế này, và các cam kết xóa bỏ cải cách y tế của các chánh khách Cộng Hòa, luật ObamaCare vẫn khó lòng bị xóa bỏ, đơn giản vì Quốc Hội dưới tầm thao túng của phe Cộng Hòa vẫn không đủ phiếu để vượt qua quyền phủ quyết của Tổng Thống Obama (cần đến 2/3 phiếu bầu tại đủ lưỡng viện Quốc Hội để đánh bại quyền phủ quyết của Tổng Thống; xưa nay chỉ khoảng 1/10 các vụ Tổng Thống phủ quyết bị Quốc Hội đánh bại).
Ngày Thứ Bảy cuối tuần này, 15-11-2014, lại đến thời hạn “Ghi Danh Mở” (Open Enrollment) của chương trình ObamaCare (là thời điểm dân chúng Hoa Kỳ có thể ghi danh mua bảo hiểm y tế cho năm 2015). Trong năm đầu tiên áp dụng luật ObamaCare, có trên 7 triệu người ghi danh mua bảo hiểm. Năm nay, nhiều hãng bảo hiểm đã gấp rút thuê mướn gấp đôi hoặc gấp ba số nhân viên giải quyết hồ sơ mua bảo hiểm của khách hàng. Văn Phòng Ngân Sách Quốc Hội (Congressional Budget Office hay CBO) dự báo có 13 triệu người mua bảo hiểm ObamaCare cho năm 2015, và tăng lên 24 triệu vào năm 2016. Nếu các mục tiêu này thành sự thực, phe Cộng Hòa khó lòng hủy bỏ trọn bộ luật ObamaCare.
Thiếu nữ Saira Blair, đảng Cộng Hòa, trở thành nhà lập pháp trẻ tuổi nhất quốc gia khi trúng cử vào Hạ Viện tiểu bang West Virginia (West Virginia House of Delegates) ở tuổi 18, đại diện cử tri 1 “district” nhỏ chỉ cách Washington DC chừng 90 phút. Tân nữ Dân Biểu là sinh viên năm thứ nhất Đại Học West Virginia University, từng phát động tranh cử tại chính phòng trọ ký túc xá. Ảnh Facebook “Elect Saira Blair to House”
Có chăng là họ sẽ tìm cách thúc đẩy, và Tổng Thống Obama thỏa hiệp, nhượng bộ, loại bỏ vài điều luật tai tiếng của ObamaCare. Chẳng hạn như luật tăng thuế đối với các hãng sản xuất y cụ, luật bắt buộc chủ nhân các công ty hãng xưởng phải mua bảo hiểm cho nhân viên, hay luật lao động quy định về số giờ làm việc của nhân viên toàn thời gian. Luật liên bang hiện hành định nghĩa “full-time” là làm việc tối tiểu 30 tiếng mỗi tuần. Luật ObamaCare lại phạt vạ các công ty hãng xưởng nào với trên 50 nhân viên toàn thời gian mà không chịu mua bảo hiểm y tế cho nhân viên.
Giới chủ nhân cho biết, vì quy định này mà họ thường tìm cách cắt giờ của những nhân viên làm 30 tiếng mỗi tuần (không còn được tính là “full-time worker” nữa) – và vì vậy công việc khuếch trương làm ăn thương mại cũng bị ảnh hưởng. Năm ngoái, Hạ Viện Hoa Kỳ đã thông qua dự luật “Save American Workers Act” (hay H.R. 2575), với số phiếu 248 thuận 179 chống, yêu cầu sở thuế liên bang IRS thay đổi định nghĩa “nhân viên toàn thời gian” phải làm việc tối thiểu 40 giờ mỗi tuần (và vì vậy đủ điều kiện để được giới chủ nhân có trách nhiệm giúp mua bảo hiểm y tế). Trong chỗ riêng tư, đã có tiết lộ cho thấy Tổng Thống Obama âm thầm chuẩn bị ký chấp thuận dự luật này.
TD