Kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ hôm Thứ Ba 4-11-2014 vừa qua có không ít kết quả lần đầu tiên xảy ra từ trước đến nay. Từ chuyện nữ quân nhân đầu tiên đắc cử vào Thượng Viện Hoa Kỳ, đến nữ chánh khách Cộng Hòa đầu tiên trúng cử vào Hạ Viện liên bang…
Một trong những người chiến thắng nổi bật nhất có lẽ là tân nữ Dân Biểu (DB) Hoa Kỳ Elise Stefanik, thuộc đảng Cộng Hòa (CH). DB Stefanik trở nên nữ thành viên trẻ nhất trúng cử vào Quốc Hội Hoa Kỳ ở tuổi 30. Kỳ bầu cử 1973 từng có nữ DB Elizabeth Holtzman thuộc đảng Dân Chủ đã được bầu vào Hạ Viện lúc 31 tuổi. Tân DB Elise Stefanik là cựu sinh viên Đại Học Harvard, từng là chuyên viên dưới quyền Chánh Văn Phòng Tòa Bạch Ốc Josh Bolten thời Tổng Thống George W. Bush, đặc trách các chánh sách về kinh tế và quốc nội. Trong kỳ bầu cử Tổng Thống 2012, cô cũng giúp chuẩn bị cho ƯCV Phó Tổng Thống Paul Ryan trước các cuộc tranh luận “debate”.
Tân Thượng Nghị Sĩ Tim Scott bước lên bục diễn thuyết sau khi thắng cử. Ảnh Mic Smith/AP
Vị nữ quân nhân đầu tiên đắc cử vào Thượng Viện Hoa Kỳ là Trung Tá Joni Ernst, 44 tuổi, cũng thuộc đảng CH. Bà Trung Tá đánh bại ƯCV Bruce Braley bên đảng DC giành ghế đại diện tiểu bang Iowa trên sàn Thượng Viện. Đây cũng là cuộc vận động tranh cử tốn kém nhất trong lịch sử Iowa, với 2 ƯCV Ernst và Braley tiêu tốn gần $80 triệu. Nữ Trung Tá Joni Ernst từng tham chiến tại Iraq, và phục vụ trong Vệ Binh Quốc Gia Iowa cũng như Lục Quân trừ bị Hoa Kỳ.
Vị Thống Đốc thâm niên nhất tại Hoa Kỳ: Terry Branstad, tiểu bang Iowa. Ảnh John Gaps III/The Register
Đảng Cộng Hòa còn có một vị nữ lưu khác là Shelley Moore Capito, 60 tuổi, trở thành nữ Thượng Nghị Sĩ liên bang đầu tiên của tiểu bang West Virginia. Phe Dân Chủ không chịu thua với ƯCV Gina Raimondo, 43 tuổi, đắc cử trở nên nữ Thống Đốc đầu tiên của tiểu bang Rhode Island. Riêng với cuộc tranh cử này, ai thắng cũng làm nên lịch sử. Nếu người thua cuộc, ƯCV Allan Fung, mà thắng cử, ông đã có thể là vị Thống Đốc gốc Á Đông đầu tiên của tiểu bang này.
Ngoại trừ tân Thống Đốc Gina Raimondo thắng cử ở cấp tiểu bang, các chiến thắng của tân nữ DB Elise Stefanik, tân nữ TNS Trung Tá Joni Ernst, tân TNS Shelley Moore Capito và nhiều ƯCV nữ khác, đã góp phần tạo nên thực tế lần đầu tiên xưa nay Quốc Hội Hoa Kỳ có trên 100 thành viên nữ. Kết quả này có phần nhờ thành công của các nữ chánh khách thuộc đảng Cộng Hòa. Xưa nay, đảng CH chịu tai tiếng chỉ là đảng của quý ông người Mỹ da trắng, nhưng thực tế này có vẻ đang bắt đầu biến chuyển kể từ Election 2014.
Alex Mooney, người Latino đầu tiên ở West Virginia trúng cử Dân Biểu Hoa Kỳ
Election 2014 cũng đánh dấu thành công chưa từng thấy trước nay cho một số ƯCV người Mỹ da đen. ƯCV Mia Love trở thành nữ chánh khách đảng CH đầu tiên trúng cử vào Hạ Viện Hoa Kỳ, đại diện cử tri địa hạt bầu cử số 4 tại Utah. Tân DB Love năm nay 38 tuổi, có 3 con, là Thị Trưởng thành phố Saratoga Springs, tiểu bang Utah từ năm 2009. Một cái tên khác là bà Bonnie Watson Coleman, 69 tuổi, đảng Dân Chủ, trở thành nữ chánh khách da đen đầu tiên của tiểu bang New Jersey đắc cử vào Hạ Viện liên bang. Bên nam giới, có ƯCV Tim Scott, 49 tuổi, đảng CH, đại diện tiểu bang South Carolina, trở thành người da đen đầu tiên từ vùng lãnh thổ phía Nam Hoa Kỳ (“The South” khét tiếng bảo thủ) trúng cử vào Thượng Viện Hoa Kỳ.
Còn có thể kể nhiều sự kiện “đầu tiên” khác trong kỳ bầu cử 2014 này. ƯCV Alex Mooney, 43 tuổi, đảng CH, là chánh khách người gốc Mỹ Châu La Tinh (Latino) đầu tiên của tiểu bang West Virginia (nổi tiếng là “tiểu bang da trắng”) trúng cử vào Hạ Viện Hoa Kỳ. Mẹ của vị tân DB là một người Cuba tị nạn, vì chống cộng quyết liệt, từng bị Fidel Castro bỏ tù nhiều năm về trước. Với chiến thắng của tân DB Alex Mooney, cộng đồng người Latino cũng sẽ có số vị dân cử đại diện đông đảo nhất xưa nay tại Quốc Hội khóa 114 sắp tới. Còn tại tiểu bang Iowa, Thống Đốc Terry Branstad, 67 tuổi, đảng CH, tái đắc cử đến nhiệm kỳ thứ 6, là một kỷ lục. Đến khi mãn nhiệm kỳ, ông Terry Branstad sẽ giữ cương vị Thống Đốc tiểu bang nhà đến 24 năm.
Nếu Tổng Thống Obama là nhân vật Dân Chủ bị tấn công dữ dội nhất kỳ Election 2014, thì thời hậu bầu cử có thể đến cái tên Hillary Clinton bị phe CH chiếu cố nhất. Họ có cả một nhóm chuyên viên đặc trách riêng về bà.
Tại kỳ bầu cử 2014, cử tri Hoa Kỳ không chỉ bỏ phiếu chọn nhân sự vào các chức vụ cao, mà còn trực tiếp quyết định nhiều chánh sách, đặc biệt tại cấp tiểu bang và địa phương. Cử tri tại 4 tiểu bang Arkansas, Alaska, Nebraska, và South Dakota đã chấp thuận luật nâng mức lương tối thiểu trên mức tối thiểu của liên bang ($7.25 cho mỗi giờ làm việc). Từ nay, “Minimum Wage” tại các tiểu bang này sẽ là $7.50 (tại Arkansas), $8.75 (Alaska), $8 (Nebraska) và $8.50 (South Dakota). Cử tri Alaska, Oregon, và Biệt Khu Thủ Đô Washington, DC cũng bỏ phiếu hợp pháp hóa việc sử dụng cần sa.
Trong khi đó, cử tri thành phố Berkeley, bắc California, thông qua luật đánh thuế các loại nước giải khát (chuyện lần đầu xảy ra tại Hoa Kỳ). Luật này nhằm yểm trợ nỗ lực chống các chứng bịnh béo phì và tiểu đường loại 2. Luật định khoản thuế 1 xu mỗi ounce đối với mọi loại nước giải khát có chất đường, bao gồm soda. Thành phố Berkeley (nơi có Đại Học UC Berkeley lừng danh, nửa thế kỷ qua có rất nhiều sinh viên gốc Việt theo học) cũng thường đi đầu trong các thay đổi về sau có ảnh hưởng cả quốc gia: là nơi đầu tiên có luật mở các khu vực không hút thuốc “non-smoking section” trong nhà hàng, quán bar; sáng kiến xẻ lề đường giúp người ngồi xe lăn di chuyển dễ dàng hơn; hay đặt các thùng “Recycling” ven vệ đường, v.v…
Tân Dân Biểu Hoa Kỳ Bonnie Watson Coleman, 69 tuổi, đảng Dân Chủ, là người phụ nữ da màu đầu tiên của tiểu bang New Jersey trúng cử vào Quốc Hội liên bang.
Election 2014, với cử tri Hoa Kỳ đi bỏ phiếu trên khắp nước, đã phân định người thắng kẻ thua khá rõ ràng trong các cuộc tranh cử ở đủ mọi cấp độ: liên bang, tiểu bang, lẫn địa phương. Phe Cộng Hòa thắng lớn, sẽ nắm quyền tại cả lưỡng viện Quốc Hội Hoa Kỳ. Đặc biệt, tại Hạ Viện liên bang, thế áp đảo của phe Cộng Hòa lớn nhất kể từ nửa cuối thập niên 1940. Đảng Cộng Hòa cũng chiếm giữ đến 31 ghế Thống Đốc, và kiểm soát 28 viện Quốc Hội tiểu bang.
Election 2014 cũng sẽ được ghi nhớ như là cuộc bầu cử tốn kém nhất xưa nay – với ngân quỹ vận động tranh cử trên $3.7 tỉ. Chỉ tính riêng các cuộc bầu cử cấp liên bang và bầu cử Thống Đốc, đã có 2.2 triệu quảng cáo trên toàn quốc, tốn kém $1.67 tỉ. Trong số những đóng góp tranh cử, kỹ nghệ tài chánh Wall Street đứng đầu với $171 triệu, nhiều hơn bất cứ kỹ nghệ nào khác, trong đó $108 triệu ủng hộ chánh khách CH hoặc các nhóm bảo thủ. Để dễ mường tượng, con số $3.7 tỉ vận động tranh cử lần này gần tương đương tổng doanh số cả 13 bộ phim người dơi “Batman” thu về sau khi trình chiếu trên toàn thế giới, hoặc đủ để trang bị thêm cho Ngũ Giác Đài 21 chiến đấu cơ F-35 siêu tối tân, hoặc cấp học bổng toàn phần cho khoảng 13,500 sinh viên theo học trọn chương trình 4 năm trường Đại Học Harvard.
Đêm bầu cử cũng có thể là chiến thắng lớn cho Thống Đốc Chris Christie của tiểu bang New Jersey. Ông là Chủ Tịch Hiệp Hội các Thống Đốc đảng Cộng Hòa, đã giúp phe CH chiếm giữ đến 31 dinh Thống Đốc các tiểu bang. Kết quả này có thể giúp TĐ Christie lên uy tín, tạo bệ phóng cho chiến dịch tranh cử Tổng Thống 2016.
TD