Một công ty kiến trúc Nga đã trình kế hoạch chi tiết của họ để xây dựng một thành phố dưới lòng đất tại khu khai mỏ cũ có đường kính 1 km, độ sâu 550m ở miền đông Siberia. Các nhà phát triển dự án ước tính thành phố dưới lòng đất có thể chứa đến 10 nghìn người. Họ sẽ sống trong khu dân cư tiêu chuẩn được thiết kế đặc biệt. Ngoài các khu dân cư, cũng có một tầng được xây dựng đặc biệt phù hợp với một trang trại, rừng cây và khu vui chơi giải trí. Một mái vòm thủy tinh sẽ được xây dựng trên thành phố để bảo vệ đô thị dưới lòng đất khỏi cái lạnh của mùa đông và sức nóng của mùa hè. Vòm kính này được phủ bởi một lớp tế bào quang điện có khả năng lưu trữ năng lượng mặt trời rất lớn.
Tên của dự án là Eco City 2020, một dự án đầy thách thức không phải chuẩn bị cho sự biến đổi khí hậu toàn cầu mà là giải quyết cuộc sống của con người hiện đang sống tại Siberia. Khí hậu của vùng đất lục địa này đóng băng kéo dài trong mùa đông và mùa hè thì nóng nực. Nhiệt độ trung bình dưới 0 độ C khoảng 220 ngày một năm. Tháng lạnh nhất có nhiệt độ trung bình -35°C và có khi xuống tới -62 °C. Tháng nóng nhất với nhiệt độ trung bình hàng ngày 28 đến 30 °C và cao nhất 36 °C, thỉnh thoảng lên đến 40 độ. Những điều kiện thời tiết thế này có thể được coi là khắc nghiệt đối với con người. Hơn nữa, khu vực này cũng đang gặp vấn đề môi trường do khai thác mỏ đá từ hàng chục năm trước và mối đe dọa sạt lở đất và lũ lụt cùng với ô nhiễm nước ngầm. Việc khai thác mỏ để lại một miệng núi to bằng miệng núi lửa khổng lồ gần một cây số đường kính và với độ sâu 550 mét đóng băng vĩnh cửu. Trong nỗ lực để giải quyết những vấn đề tận dụng đất đai và xu hướng kiến trúc mới, công ty AB Elise tại Moscow chủ động đệ trình đề nghị tạo mô hình mới trong việc phát triển đô thị bằng cách sử dụng hố khai quật tại khu vực mỏ đá.
Thiết đồ dự án Eco City 2020 tại Đông Siberia
Sử dụng công trình ngầm có sẵn để xây dựng thành nơi sinh sống của con người đã xuất hiện từ nhiều thế kỷ trước tại các nước Trung Đông theo dạng các đường ngầm nhiều tầng. Riêng tại Paris người ta từng nghe nói đến Catacombes de Paris (Hầm mộ Paris). Hầm mộ còn có tên gọi khác là Ossuaire municipal – Nghĩa trang thành phố. Hàng trăm năm trước, căn hầm mộ dài hơn 300km, sâu khoảng 60m nằm dưới lòng Paris này là một mỏ đá được khai thác nhằm mục đích xây dựng thành phố. Cuối thế kỷ XVIII, các nghĩa trang tại Paris rơi vào tình trạng chật chội, gặp nhiều vấn đề về vệ sinh sau khi phải trải qua nhiều cuộc chiến tranh, dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch hạch thế kỷ XIV. Riêng tại Pháp, bảy triệu người đã thiệt mạng bởi căn bệnh được mệnh danh là “Cái chết đen”. Chính đại dịch này đã góp phần đẩy các nghĩa trang ở Paris lúc đó vào tình trạng quá tải.
Đây cũng chính là nguyên nhân gián tiếp dẫn tới sự ra đời của Hầm mộ Paris. Năm 1785, Hội đồng Quốc gia Pháp tuyên bố sẽ dẹp bỏ nghĩa trang Innocents tại khu phố Les Halles, dọn dẹp lại khu mỏ đá cũ ở ngoại ô và chuyển toàn bộ hài cốt về đó. Lúc này, nơi đây là tàn tích của một nghĩa trang có từ khoảng thế kỷ X với 2 triệu người được chôn cất. Lượng hài cốt và hố chôn được tạo mới vào thời điểm đó vô cùng nhiều, có lúc đã khiến các bức tường xung quanh Hầm mộ Paris đứng trước nguy cơ sập đổ.
Mãi cho đến giữa thế kỷ 20, ngành kiến trúc mới bắt đầu có những công trình dưới lòng đất phục vụ dân sinh một cách hoàn hảo hơn. Có thể nói đó là một dạng kiến trúc thành phố ngầm hiện đại cho đến hiện giờ, thành phố ngầm Montreal ở Canada chẳng hạn. Montreal là thành phố dưới lòng đất lớn nhất thế giới và cũng là thành phố lớn thứ hai Canada. Montreal còn được gọi là “hai thành phố trong một”. Bởi Montreal tồn tại hai thành phố: một thành phố dưới lòng đất và một thành phố trên mặt đất. Thành phố ngầm này được bắt đầu xây dựng năm 1962 và ngày nay nó trở thành một trong các biểu tượng của Montreal. Mỗi ngày có khoảng nửa triệu người bước trên các con đường dài khoảng 32km bao gồm các cửa tiệm, khách sạn, bảo tàng, văn phòng và thậm chí là cả trường đại học. Người ta xây cả ga tàu điện ngầm, trạm xe buýt và một sân hockey trên băng ở thành phố này. Đây thật sự là một đô thị hiện đại với các trung tâm mua sắm, ăn uống, phố đi bộ, được liên kết với các ga tàu điện ngầm, khách sạn, nhà hàng, cao ốc văn phòng, nhà hát, rạp chiếu phim, viện bảo tàng, sân thể thao… thu hút gần nửa triệu người đến mua sắm, ăn tối, đi dạo… hằng ngày.
Thành phố ngầm Eco City sử dụng vùng mỏ khai thác đá có đường kính 1km và chiều sâu 550 mét
Ở thế kỷ 21, những dự án thành phố ngầm đặc biệt khác thường về mặt kiến trúc ra đời. “Earthscraper” là mô hình đảo chiều của kim tự tháp Aztec với độ sâu 350 mét – đô thị ngầm nhằm giải quyết vấn đề mà thủ đô Mexico đang phải đối mặt như dân số ngày càng tăng, thiếu đất xây dựng, bảo tồn giá trị lịch sử của các tòa nhà hay những quy định hạn chế độ cao. “Earthscraper” được thiết kế với một mái kính cho phép ánh sáng tự nhiên lọt xuống tất cả các tầng thậm chí tầng thấp nhất. “Earthscraper” là mô hình đảo chiều của kim tự tháp Aztec, nhằm mục đích bảo tồn các giá trị thẩm mỹ thị giác, duy trì không gian công cộng cho các sự kiện thường được tổ chức quanh năm như các buổi hòa nhạc, các cuộc họp chính trị, các triển lãm ngoài trời hay các lễ kỷ niệm.
Trở lại Eco City – 2020, mục tiêu của dự án là xây dựng thành phố dưới lòng đất thân thiện môi trường. Ban quản lý dự án tuyên bố: “Chúng tôi sử dụng kiến thức khoa học và công nghệ hiện đại trong kế hoạch biến mỏ khai thác đá khổng lồ thành Eco City, một thành phố vườn thu hút người dân Nga cũng như khách du lịch quốc tế đến miền Đông Siberia. Chúng tôi có đề án xây dựng nóc nhà Eco City bằng một mái vòm quang điện cung cấp năng lượng. Do nhiệt độ tác động của trái đất, vùng khí hậu mới được thành lập bên trong mái vòm sẽ ấm áp hơn so với môi trường bên ngoài. Không gian bên trong mái vòm sẽ được chia thành ba cấp độ. Cấp độ thấp nhất sẽ là một “nông trại thẳng đứng” bằng cách tạo ra một trung tâm sản xuất lương thực. Chúng ta sẽ loại trừ tác động của thời tiết khắc nghiệt tác động đến nông nghiệp. Sản phẩm sẽ có mặt tại địa phương, và sẽ không có nhu cầu vận chuyển chúng hàng ngàn cây số từ nơi sản xuất đến thị trường đô thị. Trang trại thẳng đứng sẽ có khả năng không chỉ các loại cây trồng phát triển, mà còn gia súc và gia cầm. Cấp độ trung bình sẽ được sử dụng để trồng một khu rừng làm sạch không khí. Không khí ấm áp tăng lên, trong khi đi qua “lá phổi” xanh của khu vực này, sẽ được bão hòa lượng mức oxy. Cấp độ cao sẽ là nơi sinh sống làm việc bao gồm khu dân cư, các tòa nhà hành chính, giao thông công cộng, công viên. Tổng diện tích của các khu dân cư sẽ có khoảng 300,000 m2. Đây gồm những khu vực phía Đông, phía Bắc và khu vực phía Tây, được tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, làm nơi sinh sống cho 10,000 người. Nó sẽ được trang bị với tất cả các cơ sở xã hội và văn hoá cần thiết, bao gồm cả các trường học và các trung tâm chăm sóc trẻ em.
Phác thảo thiết diện miệng núi mỏ đá
Mục tiêu của dự án là tạo ra một đô thị hiện đại của nền văn minh trong khu vực rộng lớn Đông Siberia. Dự án này sẽ giải quyết một số vấn đề mà vùng Siberia phải đối mặt, đó là: Dự án sẽ cung cấp các sản phẩm nông nghiệp tươi sống quanh năm; sẽ tạo ra cơ hội mới cho việc làm và một cuộc sống thoải mái; sẽ tạo điều kiện cho ngành du lịch quanh năm; sẽ giải quyết các vấn đề môi trường của khu vực khai thác đá và xung quanh”.
Riêng mái vòm, bằng cách ứng dụng sự khác biệt trong áp suất không khí nóng và lạnh, mái vòm không gian sẽ được thông gió tự nhiên, như trong một hầm rượu truyền thống của Nga. Giải pháp này cho phép sự phát triển của một đô thị nhỏ mà không cần dùng cấu trúc kèm theo để duy trì nhiệt độ bình thường. Mái vòm được phủ tế bào quang điện sẽ cho hiệu suất năng lượng rất lớn làm giảm chi phí đầu tư cho dự án, đồng thời làm “lá chắn” bảo vệ Eco City tránh bão tuyết và mưa giông.
Nước thải trong Eco City sẽ đi theo các tầng đường ống ngầm trong sườn đá thải vào hồ nước tầng đáy có đường kính 250 mét, sau khi lọc sạch và dùng vào việc tưới cho khu vực nông nghiệp. Nói chung người dân sống trong Eco City không khác nào sống trong một căn nhà cao tầng trên mặt đất. Chỉ khác biệt cấu trúc của nó là hình chóp nón cụt có chiều cao dưới mặt đất 550 mét. Đây sẽ là thành phố trong lòng đất có chiều sâu “cao” nhất thế giới.
Không gian nhà ở và công viên cây xanh trong thành phố Eco City 2020
NL