Sau những vụ cảnh sát nổ súng vào người thanh niên da đen đưa hai tay lên trời tại Ferguson, rồi vụ bắn một cậu bé 12 tuổi cầm súng giả tại Cleveland, cho đến việc sử dụng vũ lực bắt người bị cho rằng gây nên cái chết của một người đàn ông tại New York, đã gây nên một số phản đối và cái nhìn thiếu thiện cảm từ những người cho rằng các nhân viên công lực liên can đã lạm quyền hay kỳ thị. Sự thật như thế nào, đã và sẽ có công lý phân giải, về phần mình cảnh sát cũng mong muốn rằng người dân cần hiểu rõ hơn việc, khi nào và tại sao cảnh sát lại sử dụng vũ lực hay vũ khí theo quyền hạn và được luật pháp cho phép để tránh gặp phải các tình huống đáng tiếc một khi đối diện với cảnh sát.
Nguồn nbcnews.com
Nhiệm vụ của các nhân viên công lực nói chung là giữ an ninh trật tự xã hội, bảo vệ người dân và ngăn ngừa tội phạm, cũng như đối xử mọi người một cách công bằng, đúng pháp luật bất kể màu da, chủng tộc, tôn giáo, thì ngược lại, người dân cũng cần hiểu rõ về quyền công dân cùng cách hành xử của mình và cảnh sát, một khi phải đối diện với cảnh sát ngoài dự định hay bị chận lại nơi công cộng vì lý do nào đó. Hiểu được những điều này để không phải rụt rè, sợ hãi quá mức hay phản ứng quá đà, đều không phải là những hành xử thích hợp, thậm chí gây nên nguy hiểm không cần thiết cho chính mình.
Cảnh sát có quyền xét nghi can. nguồn attorneymonteith.com
Ba điều chính yếu và quan trọng nhất mà giới cảnh sát mong muốn người dân nên có khi bị chặn lại vì một lý do gì đó là: sự nhã nhặn, thái độ hợp tác và sự tuân phục mệnh lệnh. Cần hiểu rằng, cảnh sát không chặn người vô cớ và họ có lý do để thực hiện điều mình đang làm vì trách nhiệm của họ là phải giải thích với tòa án về lý do hợp lý và hợp pháp để tiếp xúc hay bắt giữ của mình. Những lý do chặn lại này bao gồm, hoặc vì một vi phạm an ninh trật tự xã hội, một sai phạm giao thông, với một người chuẩn bị hay đang thực hiện hành vi phạm pháp, hoặc là một nghi phạm hình sự có thể gây nguy hiểm cho người khác và đại chúng… Theo thống kê của cảnh sát thì hầu như 95 % các vụ tiếp xúc giữa cảnh sát và người dân chỉ là những đối thoại, các biên bản hoặc các giấy phạt nhờ thái độ hợp tác và phục tùng, hơn là buộc cảnh sát phải ra tay vũ lực trước sự chống đối, bất tuân mệnh lệnh hoặc hành động đe dọa đến sự an toàn của cảnh sát. Cho dù cả khi nghĩ rằng mình đã bị đối xử thiếu công bằng hay cảnh sát đã làm sai thì toà án và sở cảnh sát là nơi khiếu nại sau này, chứ không phải một thái độ chống đối người thi hành công vụ sái luật ngay nơi tiếp xúc với cảnh sát.
Dù nghĩ rằng mình đã bị bắt sai, cũng không được phép kháng cự lại cảnh sát. nguồn Photo by Chris Hondros-Getty Images
Một số quyền của người dân khi bị cảnh sát chặn lại vì lý do nào đó được kể như sau:
1. Quyền được phép im lặng và nếu muốn thực hiện quyền này thì nói to và rõ ràng cho cảnh sát, không cần phải trả lời các câu hỏi của họ, cũng như các câu hỏi về tình trạng di trú, quốc tịch, sinh quán, khi nào và tại sao vào được Hoa Kỳ. Trong khi hợp tác cùng cảnh sát với câu hỏi bình thường, cần nhớ đây là một quyền quan trọng và có thể áp dụng nếu không muốn trả lời một điều gì đó, thay vì nói dối.
2. Quyền từ chối khi được hỏi có bằng lòng cho phép cảnh sát khám xét người, xét xe hay xét nhà hay không. Dù cảnh sát có thể vỗ lướt áo quần một khi nghi ngờ người bị chặn có mang vũ khí, nhưng nếu bạn đồng ý cho phép họ xét người, xét xe, họ sẽ khám xét kỹ càng hơn.
3. Quyền được đi một khi cảnh sát đã làm việc xong và bạn không bị bắt giữ.
4. Quyền được hỏi lý do nếu cảnh sát tuyên bố bắt người. Dù nghĩ rằng mình đã bị bắt sai, cũng không được phép kháng cự hay hăm dọa cảnh sát.
5. Quyền có luật sư đại diện một khi bị bắt.
6. Những quyền hiến định nói chung, bất kể tình trạng di trú hay có là công dân Hoa Kỳ hay không.
Cảnh sát dùng các thế võ buộc người đối diện phải tuân phục – nguồn commondreams.org
Dù vậy, khi áp dụng những quyền này của mình thì trách nhiệm của người dân cũng phải bằng một thái độ bình tĩnh, nhã nhặn và hợp tác nói trên, không ngăn cản hay xen vào công việc cảnh sát, không nói dối và trưng giấy tờ giả mạo và cần quan sát, ghi nhớ chi tiết sự việc và các dữ liệu liên quan đến người cảnh sát cùng nhân chứng, trong trường hợp muốn khiếu nại trước tòa án, đến sở cảnh sát hoặc với các tổ chức dân sự sau này.
Một khi cảnh sát xuất hiện vì bị láng giềng than phiền vì ồn ào, âm thanh quá lớn giữa khuya, việc xin lỗi và đáp ứng theo lời đề nghị cảnh sát là giải pháp đơn giản và chẳng gây rắc rối gì, thay vì đưa vấn đề trở nên phức tạp hơn một khi phân bua, tranh cãi với cảnh sát. Khi bị cảnh sát chặn lại vì lỗi giao thông, ngừng xe, quay kính và đặt hai tay lên vô-lăng, tuyệt đối không tự tiện bước ra khỏi xe nếu không bị yêu cầu. Nếu là ban đêm, có thể chạy chậm lại, bật đèn tín hiệu và rẽ vào cây xăng, khu đông người. Để cảnh sát làm nhiệm vụ của họ mà không cần thiết xin lỗi hay thú nhận vi phạm của mình vì đó là những bằng chứng chống lại mình. Một thái độ hợp tác, tuân phục tạo cho người cảnh sát một cảm giác an toàn là điều đầu tiên để có cơ hội nhận được lời cảnh cáo thay vì giấy phạt.
Về phần cảnh sát, với những người bước vào nghề nguy hiểm này thì dù đã chuẩn bị tinh thần và qua những khóa huấn luyện, đây là một công việc đe dọa đến tính mạng của họ cùng rất nhiều áp lực nghề nghiệp. Hàng ngàn cảnh sát đã bị thiệt mạng khi đang làm nhiệm vụ cùng vô số nhân viên bị thương, đưa nghề cảnh sát luôn nằm trong danh sách những nghề nguy hiểm nhất tại Hoa Kỳ. Chính vì điều này, các cảnh sát được huấn luyện và được phép sử dụng vũ lực khi gặp sự kháng cự hay vũ khí nếu đối diện với những nguy hiểm chết người cho bản thân hay các đồng nghiệp của họ đang đối diện.
Khi gặp phải sự kháng cự mà không có vũ khí dự phần, người cảnh sát có thể sử dụng các thế võ tự vệ đã được huấn luyện để khóa tay, chèn người, kẹp cổ… nhằm buộc người đối diện thúc thủ, tuân phục cảnh sát. Nếu gặp sự chống cự liên tục và mạnh bạo thì cảnh sát có thể dùng đến súng điện Taser hay xịt hơi cay. Một khi người bị chặn tấn công, đánh trả cảnh sát thì cảnh sát tất nhiên có quyền đánh trả mạnh bạo, hay sử dụng ba-ton để khống chế và còng tay đối phương. Trong những tình huống một đối một giữa một cảnh sát và một người, việc còng tay sẽ không dễ dàng nếu người này kháng cự nên càng kháng cự thì cảnh sát càng phải sử dụng vũ lực mạnh bạo để áp đảo như lẽ tất nhiên.
Một nghi can trước Cảnh sát chống bạo động – Photo Ben Kesling/Wall Street Journal.
Khi đối diện với đối phương có các vũ khí giết người, có thể dao súng hay bất cứ vật gì có thể gây nên nguy hiểm tính mạng của cảnh sát và người dân, cảnh sát có thể được phép tự vệ và tấn công để hạ thủ đối phương. Không phải cảnh sát nào cũng từng phải nổ súng trong suốt thời gian làm việc của mình, vì việc phải nổ súng là một việc bất khả kháng mà hầu như bất cứ cảnh sát nào cũng không muốn xảy ra trong phiên tuần tra của mình, dù chính họ nổ súng hay tội phạm nổ súng vào họ. Bên cạnh các trường hợp nổ súng tự vệ hiển nhiên, cảnh sát cho rằng một số người đã hiểu sai về các tình huống đặc biệt sau đây mà cảnh sát được phép nổ súng:
1. Cảnh sát có thể nổ súng vào một người không có vũ khí trong một số trường hợp. Như trường hợp cảnh sát bị tấn công từ một người cao to, mạnh khỏe hơn và muốn đoạt súng của cảnh sát hoặc dồn cảnh sát vào tình thế nguy hiểm chết người, cho dù trong tay không có vũ khí. Đã có những trường hợp cảnh sát bị cướp súng và tử nạn khi hung thủ dùng súng của chính cảnh sát để tấn công lại cảnh sát.
2. Cảnh sát có thể bắn từ sau lưng, nếu kẻ đang tìm cách tẩu thoát là một tội phạm nguy hiểm, đe dọa đến sự an toàn cho người khác và đại chúng một khi tại ngoại.
3. Cảnh sát không, và chưa bao giờ được huấn luyện để bắn bị thương hay vào tay của kẻ đang cầm vũ khí giết người. Giữa lằn ranh của sự sống chết,cũng như phản ứng tức thời không cho phép, hay đúng ra là không thực tế nếu chỉ bắn bị thương kẻ đang nắm giữ vũ khí chết người.
Như đã nói, nghề nghiệp cảnh sát vốn đã nguy hiểm và khi họ buộc phải dùng vũ lực hay vũ khí, là họ ra tay với một người vi phạm luật hay tội phạm cùng sự xét đoán tức thời các nguy hiểm đang xảy ra, chứ không phải hành động tùy theo màu da và sắc tộc như dư luận đang nhắm vào cảnh sát hiện nay. Cho dù vẫn không tránh được việc đó đây có những “bad cop”, những cảnh sát lạm quyền và kỳ thị hay thậm chí trở thành tội phạm, còn nói chung các nhân viên công lực Hoa Kỳ là những người đáng kính trọng trong xã hội vì họ là những “người bạn” của dân, mang trách nhiệm duy nhất là bảo vệ an ninh, an toàn cho người dân bằng tính mạng của mình. Nhận thức được quyền và trách nhiệm của mình cùng của cảnh sát để một khi phải đối diện cùng cảnh sát, mọi chuyện sẽ diễn ra trong sự ôn hòa và hợp tác hơn.
ĐYT
(Source: LCLU và Police 1 Academy)