DỨA hay còn gọi là THƠM hoặc KHÓM: Loại trái cây bổ dưỡng và chữa được nhiều bệnh.
Dứa là một loại trái cây thông dụng tại Việt Nam được gọi dưới nhiều tên khác nhau tùy địa phương và tùy loại. Dứa có thể là Khóm hoặc Thơm.
TÊN KHOA HỌC:
Ananas comusus, thuộc họ thực vật Bromellaceae. Người Pháp gọi theo tên La Tinh là Ananas. Mỹ gọi là Pineapple. Tay Ban Nha hay Mễ gọi là Pina.
ĐẶC TÍNH THỰC VẬT VÀ LỊCH SỬ:
Dứa được trồng ở vùng Đông Ấn (West India) trong vùng biển Caribbean Trung Mỹ từ trước khi Columbus biết đến Lục Địa Mỹ Châu. Nhưng sau chuyến hải hành đến đảo Guadalupe, sách vở Tây Ban Nha ghi là Columbus “khám phá” ra quả Dứa. Dứa mọc hoang tại Châu Mỹ, Thổ dân gọi là Nana, nghĩa là có hương vị thơm ngon.
Lịch sử không ghi rõ Dứa đến Hawaii lúc nào, nhưng ngày nay, Hawaii cùng với Cuba, Mexico và Puerto Rico là nguồn cung cấp Dứa cho nội địa Hoa kỳ.
Dứa có nhiều giống nhưng những giống thông dụng nhất là:
. Giống Queen, trồng nhiều ở Hawaii (tên Golden Ripe). Lá cây ngắn màu xanh tím, quả nhỏ, thuôn ở hai đầu. Mắt Dứa cũng nhỏ, tương đối sâu. Quả chín màu vàng tươi, rất ngọt và nhiều nước. Ở Việt Nam giống này thường trồng tại Bến Lức (Long An) và Cà Mâu, thường gọi là Khóm.
. Giống Spanish: Quả nhỏ hình trụ, hố mắt to, khi chín màu vàng nhạt, nhiều nước nhưng cũng nhiều sơ. Vị nhạt và hơi chua. Đây gần như là loại Dứa dại, mọc hoang ở những vùng khô cằn nhiều phèn, chịu được nắng hạn, nên được gọi là Thơm Lửa hay Dứa Dại.
. Giống Cayenne, đây là giống trồng để lấy nước cốt. Quả chín màu cam vàng, một màu vàng nhạt có vị chua, loại này thường trồng ở vùng Đà Lạt Việt Nam. Tại Mỹ một số loại Dứa được trồng làm cây kiểng trong nhà và được gọi chung dưới tên Bromeliads, với loại thông dụng nhất là Ananas comosus Variegatus. Loại này có đặc điểm là lá màu xanh có sọc vàng và ngả sang màu hồng khi có đủ ánh sáng.
THÀNH PHẦN HÓA HỌC:
Quả Dứa chứa rất nhiều sinh tố C, và đặc biệt nhất là chất Bromelain. Chất này có khá nhiều trong đọt Dứa (gấp 10 hay 20 lần trong quả). 100g quả Dứa chứa:
– Nước 886.7g Protein 0,4g
– Chất Béo 0,2g Chất Bột, Đường 12.2g
– Chất Sơ 0,5g Vitamin A 70 IU
– Vitamin B1 0,08mg Vitamin B5 0,16mg
– Vitamin C 17mg Calcium 17mg
– Magnesium 15mg Sắt 0,5mg
– Kẽm 0,25mg Phosphorus 8mg
(theo GEIGY Scientific Tables 8th Edition)
DƯỢC TÍNH VÀ CÁCH XỬ DỤNG
Dược tính của Dứa là Bromelain, tên gọi chung một nhóm các enzyme (phân hoá tố) có chứa các hợp chất Sulfur. Bromelain trên thị trường thương mại thường được trích từ đọt Dứa. Bromelain được đưa vào trị liệu từ năm 1957 và đuợc ghi nhận là có nhiều tác dụng Dược học, nhưng vì là phân hóa tố nên tác dụng tùy thuộc vào yếu tố khởi động như Magnesium, Cysteine và cũng có thể bị ức chế khi dùng chung với Hydrogen peroxyd, hoặc Đồng, Sắt.
Bromelain có những tác dụng Dược học sau:
. Tác dụng tiêu hóa:
Bromelai có thể thay thế được pepsin trong cơ thể khi tụy tạng bị suy yếu, và nhờ tính bền ngay cả ở môi trường acid, Bromelain hoạt động được cả ở trong bao tử, nơi mà các phân hóa tố khác như Đu Đủ không thể hoạt động được.
. Tác dụng chống sưng viêm:
Tác dụng được giải thích là khả năng của Bromelain trong việc phân cắt Fibrin do kích thích sự sản xuất Plasmin. Tác dụng này khiến tiến trình sưng viêm bị ngăn cản lại. Ngoài ra Bromelain cũng làm giảm bớt mức lượng Kininogen trong huyết tương, và cũng từ tác dụng này việc sản xuất Kinins bị ức chế đưa đến giảm đau, sưng và phù (các triệu chứng này đều do Kinins tạo ra).
. Tác dụng kháng sinh:
Trong các thí nghiệm lâm sàng (clinical) Bromelain cho thấy khả năng làm tăng nồng độ của một số kháng sinh (Amoxillin, Tetracyclin, Penicillin) trong máu và nơi một số mô tế bào cùng dịch tế bào. Tự bản chất Bromelain cũng có tác dụng diệt khuẩn trong một số bệnh nhiễm trùng như sưng phổi, sung thận.
. Tác dụng chống ung thư:
Trong các thí nghiệm tại Trung Tâm Nghiên Cứu Ung Thư Hawaii (University of Hawaii, Honolulu 1985), Bromelain cho thấy khả năng ngăn chận sự phát triển của Bướu Ung Thư trong khi cấy mô tế bào. Khi trộn Bromelain vào thực phẩm cho chuột bị ung thư ăn (theo tỷ lệ 0.3% của thực đơn theo trọng lượng) 90% Chuột giảm được ung thư tế bào phổi.
. Bromelain và Phong thấp Khớp xương:
Bromelain rất hữu hiệu trong các trường hợp phong thấp khớp xương. Tác dụng này còn gia tăng hơn nếu dùng chung với Nghệ. Và cũng giúp giảm bớt nhu cầu cần đến các Corticosteroid như Prednisone. Trong thí nghiệm trên 25 bệnh nhân mắc chứng phong thấp khớp xương cho dùng mỗi ngày 3 đến 4 viên 20-40mg Bromelain, sau 3 tuần lễ trị liệu 28% đạt kết quả rất tốt, 45% kết quả tốt, và 14% kết quả chấp nhận được.
. Bromelain trong Giải phẫu:
Tác dụng của Bromelain làm giảm sưng, phù, đau nhức và rút ngắn thời gian lành vết thương đã được nghiên cứu rất nhiều. Do đó, trong các cuộc giải phẫu, nhất là giải phẫu Thẩm Mỹ, bệnh nhân được cho dùng Bromelai trước và sau khi giải phẫu.
. Bromelain trong vấn đề Chấn thương thể thao:
Bromelain thường được dùng trong một số trường hợp bị chấn thương do thể thao, vận động. Đặc biệt nhất có lẽ là kết quả nghiên cứu năm 1960 nơi các võ sĩ Quyền Anh (Boxing), 58 trong số 74 võ sĩ dùng Bromelain cho biết vết bầm biến mất sau 4 ngày dùng thuốc, số còn lại là sau 8 – 10 ngày dùng thuốc.
. Tác dụng trong các bệnh thuộc đường hô hấp:
Bromelain có tác dụng trị ho khi dùng trong các trường hợp sưng phổi, và cũng giúp giảm độ nhày của đờm nên giúp thông thoát khí nơi phổi dễ dàng. Bromelain cũng có tác dụng tốt trong các trường hợp viêm xoang mũi (Sinusitis).
. Khả năng trị các trường hợp sa mạch máu:
Với liều dùng từ 60 đến 800mg mỗi ngày, Bromelian làm giảm được các triệu chứng sưng tĩnh mạch, sa mạch máu nhất là nơi chân.
. Tác dụng trị đau khi có kinh nguyệt:
Bromelain từ Dứa va Papain từ Đu Đủ đều rất hữu hiệu trong việc trị các chứng đau khi có kinh nguyệt. Bromelain được xem là có tác dụng làm dãn cơ trơn, do đó làm giảm bớt sự co thắt bắp thịt nơi tử cung gây đau đớn khó chịu. Nên nhớ là tác dụng này cần sự phối hợp giữa cả Đu Đủ lẫn Dứa (một mình protease từ Bromelain không đủ hữu hiệu).
Bromelain và Ung Thư:
Bromelain có thể là một trợ thủ hữu dụng trong việc điều trị ung thư bằng hóa chất (Chemotherapy). Trong thí nghiệm tại Đức, Bromelain được cho dùng phối hợp với các chất trị ung thư như 5-Flourouracil, Vincristine và cho thấy tác dụng hữu hiệu trong việc làm giảm ung bướu. Nhưng phải dung liều khá cao, khoảng 2.4g mỗi ngày mới có được tác dụng mong muốn. Nhưng ngược lại, viên bọc đường Bromelain lại không có tác dụng trong trường hợp này, mà phải dùng chất trích tinh mới hiệu quả.
Một thí nghiệm khác tại Pháp (1972), các trường hợp ung thư tử cung và ngực, khi cho dùng them Bromelain kết quả hữu hiệu hơn là chỉ dùng riêng thuốc trị ung thư.
CÁCH DÙNG CÁC CHẾ PHẨM TỪ DỨA:
Thông thường các chế phẩm từ Dứa nhất là Bromelain được dùng dưới dạng thuốc viên, nổi tiếng nhất là Ananase, Inflamen và Traumanase. Nhưng nếu chỉ muốn dùng Bromelain để giúp tiêu hóa mà thôi thì có thể uống mỗi ngày 3 lần một viên từ 250mg đến 500mg Bromelain giữa các bữa ăn.
– Để giúp mau lành vết thương nhất là khi nhổ răng (răng khôn): nên uống nước Dứa thời gian 7 đến 10 ngày trước khi đến nha sĩ. Và sau khi nhổ răng cũng nên tiếp tục uống cho vết thương chóng lành.
– Để trị chai chân, nên dung lõi Dứa chà vào nơi chai mỗi ngày vài lần. Một phương thức trị mụn Cóc cũng có thể áp dụng là cắt một miếng nhỏ vỏ Dứa và băng dán vào nơi mụn Cóc (qua đêm). Sáng hôm sau bỏ băng ra và ngâm vào nước ấm. Mụn Cóc sẽ biến mất sau 4, 5 lần trị.
– Nước Dứa cũng rất tốt trong việc trị các bệnh sán lãi (phương pháp của người Columbia và Venezuela). Một số chế phẩm đáng tin cậy trên thị trường Hoa Kỳ (bán tại các cửa hàng health Food) như: -Arth-9 (công ty Rx Vitamins) có chứa 250mg Bromelain cùng với 100mg nghệ và Glucosamin Vitamin C, Boswelin, Chondroitin rất hữu hiệu để trị phong thấp, đau khớp xương.
– Chế phẩm Bromelain Complex (công ty Phytoparmica) chứa 750mg bromelain với Vitamin C và Acid Pantothenic dùng để giúp tiêu hóa, cùng chế phẩm Inflazyme cũng của công ty này chứa Bromelain phối hợp với Quercetin, Vitamin C, Magnesium, Bioflavonoid, chống sưng phù rất tốt./.
Ảnh minh họa. NGUỒN: WWW.MEDICALNEWSTODAY.COM