Không chỉ là bản nhạc valse nổi tiếng nhất của mọi thời đại và tiêu biểu nhất cho thành Vienne, An der schonen blauen Donau – The Blue Danube – Le Beau Danube bleu hay Dòng Sông Xanh của nhà soạn nhạc người Áo, Johann Strauss, là biểu tượng của hy vọng và hòa bình.
Hơn 50 năm qua, Dòng Sông Xanh luôn được là đỉnh cao buổi hòa tấu đón mừng năm mới của dàn giao hưởng philharmonic của Vienne. Chương trình được phát đúng vào ngày mồng 1 Tết dương lịch để gửi đến hơn một tỷ khán giả tại 72 quốc gia những “thông điệp về niềm hy vọng, về tình bạn và hòa bình”.
Năm 1867 đem bản An der schönen blauen Donau đến Paris, để trình diễn lần đầu tiên, chính Johann Strauss đã nói về đứa con tinh thần của mình như vậy khi tiếp kiến Hoàng đế Pháp, Napoléon III. Từ đó trở đi Dòng Sông Xanh đã trở thành di sản văn hóa của nhân loại.
Gặp bất kỳ một người Áo nào, ở bất kỳ nơi đâu, chỉ cần nói về bản valse Dòng Sông Xanh, cũng đủ để họ rưng rưng nước mắt. Le Beau Danube Bleu ẩn chứa một chút thoáng buồn và lãng mạn của các nước Slave, nhưng cũng đậm nét vui tươi, đầy nhựa sống, nhẹ nhàng, lả lướt nhưng không hời hợt, ảnh hưởng từ những nền văn hóa của Ý, và của Đức.
Sông Danube và Vienne
Nước Áo cổ kính nằm ở giữa lòng châu Âu. Trung tâm của Áo là thành Vienne nơi có dòng Danube chảy qua. Johann Strauss con (1825-1899), sinh và lớn lên bên dòng Danube. Nhịp độ của con sông như thấm vào từng hơi thở của chàng nhạc sĩ. Thân phụ của Johann là Srauss cha (1804-1849), một nhà soạn nhạc rất nổi tiếng của thành Vienne nhưng ông lại không muốn con cái mình phải sống với cây đàn.
Trời không chiều người. Johann Strauss con sớm chứng minh mình là một nhạc sĩ vĩ cầm tài hoa. Năm 19 tuổi, Johann được mời làm giám đốc một nhà hát ở ngoại ô thủ đô nước Áo. Báo chí thành Vienna năm 1844 cho rằng Johann Strauss con có tài hơn cha. Vô hình chung, hai bố con nhà Strauss trở thành những kình địch của nhau trong lòng người hâm mộ.
Có điều Johann Strauss cha là người có đầu óc kinh doanh và thực dụng. Ông sớm hiểu ra rằng tiền tài và danh vọng đang chờ đợi họ, nếu hai bố con ông gạt sang một bên những bất đồng để cùng xây dựng một “tổ hợp” sáng tác, lưu diễn ở khắp mọi nơi.
Tiếc là Johann Strauss cha chưa bao giờ được thưởng thức bản valse nổi tiếng nhất của con trai. Dòng Sông Xanh ra đời hơn 20 năm sau khi ông mất. Năm 1866 Johann Strauss con, khi đó đã 42 tuổi, hoàn tất bản valse nổi tiếng nhất mọi thời đại này. Vậy mà thiếu chút nữa Le Beau Danube Bleu phải chết yểu.
Johann Srauss cha (1804-1849)
Dòng Sông Xanh từ thất bại đến thành công
Tháng 2 năm 1867 Dòng Sông Xanh được trình diễn lần đầu tiên tại thành Vienne. Nhưng đó cũng là lần đầu Johann Strauss soạn một bản valse có lời. Lời dựa trên một bài thơ của một quan chức trong ngành cảnh sát thời bấy giờ sáng tác. Khi dàn đồng ca cất lên những lời thơ ngớ ngẩn thì đã bị khán giả chê cười. Chẳng còn ai để ý đến phần âm nhạc, đến chất lãng mạn, lôi cuốn, bay bổng của Johann Strauss.
Dòng Sông Xanh chìm vào quên lãng của chính tác giả
Ba tháng sau, sang Pháp trình diễn trong khuôn khổ Hội chợ triển lãm toàn cầu, Strauss đã chinh cả Paris. Đêm 28/05/1867, Le Beau Danube Bleu của ông đã được khán giả Paris đòi “bis” đến 20 lần. Dàn nhạc do Johann Strauss điều khiển đã phải chơi đi chơi lại bản valse này tới 20 lần. Sự kiện chưa từng có trong lịch sử âm nhạc.
Kể từ đêm hôm ấy, An der schönen blauen Donau – The Blue Danube – Le Beau Danube bleu hay Dòng Sông Xanh không còn là tài sản âm nhạc và nghệ thuật riêng của người Áo. Tác phẩm đó trở thành “gia tài chung” của những người yêu âm nhạc trên thế giới.
Johann Strauss con (1825-1899)
Màu xanh của Dòng Sông Xanh
Thực ra sông Danube chưa bao giờ khoác lên mình chiếc áo màu xanh lơ như tên bản nhạc được Johann Strauss soạn vào năm 1866. Con sông dài hơn 2.800 km này, khi thì màu nâu, lúc thì váng óng như lụa, lúc ngả màu xanh lục tùy theo ánh sáng mặt trời. Tại sao Strauss lại gọi đấy là dòng sông xanh? Nhiều người cho rằng, bởi đó là màu của hy vọng mà những cô con gái của thủy thần ngự trị trên dòng sông đã thổi vào hồn nhạc sĩ.
Năm 1939, vào thời điểm đen tối nhất của Châu Âu, gót giày của lính Đức Quốc Xã rền vang trên nước Áo, thì Dàn nhạc giao hưởng của thành Vienne đặt ra truyền thống tổ chức buổi hòa nhạc vào ngày cuối cùng trong năm với những bản valse để xua tan không khí chiến tranh.
Kể từ năm 1958 chương trình buổi hòa nhạc đầu năm của Dàn nhạc giao hưởng Vienne không bao giờ quên Dòng Sông Xanh. Năm 1973, lần đầu tiên Orchestre Philharmonique de Vienne biểu diễn tại Thượng Hải, lập tức khán giả Trung Quốc bị bản valse của Strauss thôi miên. Nhưng sau đó các nhà cầm quyền ở Bắc Kinh cho rằng điệu nhạc quá cuốn hút và bay bổng đó tạo cho người nghe cảm tưởng tự do. Đó là điều nguy hiểm. Dòng Sông Xanh bị cấm trên quê hương Mao trong một vài năm sau lần hội ngộ đó.
Nhưng ngày nay Trung Quốc là một trong số 72 quốc gia trên thế giới phát chương trình biểu diễn đón mừng năm mới.