Có những kẻ thù của sức khỏe mà năm nào chúng ta cũng phải đương đầu – như bệnh phì mập, tiểu đường, nghiện hút… – nhưng lại còn những thứ chúng ta không đề phòng. Đó là những kẻ thù của sức khỏe bỗng dưng xuất hiện khiến ta ngỡ ngàng.
Năm qua, Ebola cướp đi sinh mạng hàng ngàn người ở Tây Phi. Dù nhiều người lo sợ sẽ thành bệnh dịch tràn lan, nhưng thực tế Ebola đã không vào được biên giới Hoa Kỳ với số lượng đáng quan tâm. Và tuy bệnh vẫn còn hoành hành tại Tây Phi, nhưng năm mới này cũng không còn làm chúng ta hoảng sợ.
Vậy mà còn có những thứ virus khác – quen có, lạ có – có thể tấn công bạn trong năm 2015. Mà không phải chỉ có virus thôi, những hiểm họa khác nữa cũng có thể làm bạn bầm giập trong năm mới này:
Virus Chikungunya
Tên của thứ virus này nghe vừa lạ tai vừa khó đọc. Đã thấy có triệu chứng bệnh tại 46 tiểu bang, và với đà xâm nhập vào một số quốc gia Trung và Nam Mỹ, nó có thể từ biên giới Mexico để vào Hoa Kỳ.
Chikungunya gây yếu sức, và đau đớn giống như bệnh thấp khớp, truyền qua muỗi Aedes aegypti (chỉ mới xuất hiện ở miền nam Hoa Kỳ). Nhưng một chiều hướng bệnh mới, hiện có ở Brazil do muỗi Aedes albopictus truyền đi; muỗi này chịu được nhiệt độ lạnh mùa đông, nên cũng là mối lo nếu xâm nhập vào Mỹ qua những người đi du lịch về. Đáng ngại là vì hiện nay chưa có thuốc chữa.
Chikungunya không thể truyền từ người qua người mà phải qua muỗi. Do đó nếu du lịch vùng Carribe hoặc Nam Mỹ, ta phải đề phòng. Còn muỗi Aedes aegypti thường chích ban ngày, có thể vào nhà qua các cửa mở.
Những chương trình y tế với deductible cao
Theo luật ObamaCare, ai cũng phải có bảo hiểm y tế – nhưng như vậy không có nghĩa sẽ được bảo hiểm tốt, ngay cả khi được chủ hãng cung cấp các chương trình. Năm 2015, gần 1/3 các công ty lớn sẽ chỉ cung cấp những chương trình bảo hiểm có deductible cao. Đây là chiều hướng buộc bệnh nhân chia sẻ chi phí bảo hiểm, tuy phần lớn vẫn do chủ nhân đài thọ, nhưng những số tiền như deductible, copayment, out-of-pocket maximum cũng sẽ tiếp tục tăng, có thể lên đến $6,450 cho một cá nhân hoặc $12,900 cho một gia đình.
Tại sao tiền deductible lại cao như thế? Từ lâu, chi phí bảo hiểm tăng nhanh hơn thu nhập của chúng ta, do đó các công ty quay ra mua các chương trình bảo hiểm có deductible cao để hạ tiền mua bảo hiểm cho công nhân xuống.
Tuy nhiên, ObamaCare có một thứ thuế gọi là Cadillac tax, có hiệu lực từ 2018, buộc các công ty phải trả 40% thuế trên số tiền bảo hiểm sức khỏe cho công nhân nếu quá $10,200 cho một cá nhân và $27,500 cho một gia đình. Để chuẩn bị, một số hãng xưởng đang xoay qua những chương trình bảo phí thấp mà deductible cao để tránh bị thứ thuế này.
Những chương trình như thế không chỉ đe dọa túi tiền của bạn, mà còn cả sức khỏe nữa, vì nhiều người thấy phải trả nhiều tiền túi như vậy sẽ ngần ngại bỏ không muốn mua.
Một lời khuyên: Nếu không thể dễ dàng bỏ tiền trả full deductible trong trường hợp khẩn cấp, hãy chọn một chương trình đóng bảo phí cao nhưng tiền deductible thấp. Còn nếu như cần chăm sóc sức khỏe suốt năm (như có bệnh cần check up mỗi tháng) thì có thể chọn loại deductible thấp.
Cúm
Tuy mùa cúm năm trước không bị hoành hành bởi H1N1 như thời kỳ 2009-2010, nhưng virus H3N2 đã xuất hiện, thành mối đe dọa cần quan tâm.
Đáng ngại là vì chiều hướng lây lan của H3N2 đã biến đổi, do đó vaccine chích ngừa chỉ bảo vệ được phân nửa trường hợp.
Virus biến đổi hoài hoài, do đó dù ta có chích ngừa loại virus đó cũng vẫn có thể bị nó tấn công, vì sự miễn nhiễm không còn hiệu lực.
Dù sao, CDC (Cơ quan Phòng Chống Bệnh) cũng vẫn khuyến cáo ta chích ngừa, vì có thể bảo vệ được những chiều hướng lây lan khác của bệnh cúm; vả chăng, nếu có bị cúm mà đã chích ngừa bệnh cũng sẽ nhẹ hơn.
Thuốc lá điện tử
Trẻ em lớp tuổi teen ở Mỹ hiện nay đang thử nghiệm E-cigarette với mức độ cao hơn loại thuốc lá thông thường. Người ta tiên đoán mức tiêu thụ thuốc lá điện tử cả nơi người lớn và trẻ teen sẽ tiếp tục tăng cao trong năm mới. Một phần vì quy định về tiếp thị không được rõ rệt. Quảng cáo tràn lan trên TV, ở mọi chỗ, gây cho con người tò mò tìm thử.
Tuy có lý luận cho rằng E-cigarette không hại bằng thuốc lá thường, nhưng nguy hiểm ở chỗ trẻ em nào đã thử sẽ dễ dàng hút thuốc thật đến 8 lần hơn những em chưa thử. Cả nơi người lớn cũng vậy. Lý do là vì E-cigarette chưa đủ độ nicotine làm cho họ “phê” như thuốc lá thường.
Nỗi lo khác là một số người dùng E-cigarette để giúp họ bỏ thuốc thật, nhưng kết quả lại đưa họ đến chỗ dùng cả hai: khi có tiền rủng rỉnh thì họ hút thuốc lá thật, và chỗ nào cấm thuốc lá thật thì quay qua xài E-cigarette!
Fracking
Fracking là kỹ thuật khoan dầu bằng cách bơm nước với áp suất cao và hóa chất xuống bên dưới mặt đất để lấy dầu lên. Lúc đầu kỹ thuật này được áp dụng ở nhiều nơi nhưng nay bị dân Mỹ phản đối nhiều.
Một cuộc nghiên cứu mới đây cho thấy những phụ nữ mang thai sống gần nơi khoan dầu theo kỹ thuật này có nhiều trường hợp con cái sinh ra bị bệnh tim bẩm sinh hoặc khuyết tật về ống thần kinh (neural tube).
Hóa chất dùng trong kỹ thuật này (phân tán ra không khí hoặc trong nước thải) cũng có thể làm cho nam giới giảm số lượng tinh trùng.
Tuy nhiên cho đến nay người ta chưa biết rõ là khoảng cách từ nơi áp dụng kỹ thuật này cho tới chỗ con người sinh sống mà bị ảnh hưởng không tốt phải là bao nhiêu.
Cần sa tổng hợp
Nhìn thì giống túi cỏ phơi khô (potpourri) nhưng lại mạnh hơn cả cần sa. Thường được gọi là “spice” nhưng là cần sa tổng hợp (hoặc nhân tạo – synthetic), có cả hàng trăm loại khác nhau, chính thức ra thì bán công khai trong các tiệm tạp hóa là phạm pháp.
Nhưng vấn đề là sau khi dùng nhiều người đã bị loạn tâm thần và cho biết đã mua ở các tiệm bánh (bodega hoặc deli) địa phương, giá khoảng $6, nhưng cực mạnh.
Nhiều vùng đã báo động về những trường hợp dùng “quá liều” (overdose), có thể gây độc hại cho tim mạch, cho thận, và còn có thể gây tử vong.
Ho khúc khắc
Chứng ho dai dẳng (whooping cough hoặc pertussis) tưởng chừng đã là căn bệnh của quá khứ như bệnh sởi. Nhưng sự thực là nó đang trở lại. California có tới cả chục ngàn trường hợp, chính yếu là ở trẻ em. Vùng duyên hải phía Tây chỉ mới 8 tháng năm rồi đã có 17 ngàn vụ, tăng 30% so với cùng kỳ năm 2013, và năm 2015 cũng không khá hơn là vì đa số các em không được chích ngừa hoặc có chích nhưng vaccine cũng không bảo vệ được lâu dài.
Thập niên 1990 người ta bỏ loại vaccine whole-cell (vì tạo ra sốt và đau nhiều hơn) quay qua loại a-cellular, nhưng cũng không có hiệu lực lâu dài.
Khi vi khuẩn gây bệnh ho lan truyền, trẻ em thường bị lây từ những người không chủng ngừa. Đó là lý do CDC khuyến cáo nên chích ngừa cho phụ nữ mang thai (miễn nhiễm của mẹ sẽ truyền sang cho con) và trẻ sơ sinh.
