Nhằm ngăn ngừa những cuộc khủng bố tương tự đã xảy ra với tạp chí trào phúng Charlie Hebdo là hàng loạt các cuộc bố ráp của các quốc gia Châu Âu như Anh, Pháp, Đức, Bỉ… nhắm vào các nhóm khủng bố nằm vùng ngay trên đất Châu Âu. Trong một thể chế dân chủ và tôn trọng nhân quyền, tôn trọng những quyền tự do tôn giáo, Châu Âu đang và sẽ phải đối đầu khá vất vả với nhóm Hồi giáo cực đoan và những mắt xích khủng bố ngay trên lãnh thổ của mình để không xảy ra những nguy cơ tranh chấp về sắc tộc và tôn giáo.
Một sĩ quan cảnh sát Anh quan sát những người Hồi giáo cầu nguyện Thứ Sáu bên ngoài Nhà thờ Hồi giáo Finsbury Park, London, ngày 28 tháng 5 năm 2004. nguồn businessinsider.com.au
Sau vụ khủng bố Paris, trước thực tế thành phần khủng bố đang trà trộn trong cộng đồng Hồi giáo châu Âu vừa bị bố ráp hồi tuần trước đã cho thấy sự nan giải trong việc kiểm soát một vấn đề ngày càng trở nên phức tạp hơn. Đây là vấn đề của lịch sử. Người Hồi giáo đến châu Âu từ sau chương trình tuyển dụng nhân công sau Thế Chiến Thứ Hai để góp phần tái thiết châu Âu. Sau nhiều năm, họ bắt đầu ổn định và phát triển trên khắp vùng đất mới. Hiện tại, người Hồi giáo là thành phần di dân đông nhất tại các quốc gia Tây Âu như Bỉ, Pháp, Đức, Hà Lan, Anh…
Người Hồi giáo xuống đường tại Paris Thứ Bảy 17 Tháng 1/ 2004, để phản đối kế hoạch của chính phủ cấm trang phục tôn giáo trong các trường công lập. nguồn cbsnews.com
Theo bài viết trên tạp chí ngoại giao Foreign Affairs của Robert S. Leiken – Giám đốc Chương trình an ninh quốc gia và di trú thuộc Trung tâm Nixon, ước tính hiện có khoảng 15-20 triệu người Hồi giáo đang sống tại châu Âu, chiếm 4-5% dân số so với người Hồi giáo tại Mỹ dưới 3 triệu, chiếm không đến 1% dân số. Pháp là nước có đông người Hồi giáo nhất châu Âu với tỉ lệ khoảng 7-10% dân số, theo sau là Hà Lan, Đức, Đan Mạch, Thụy Điển, Anh và Ý. Theo tốc độ nhập cư và tỷ lệ sinh đẻ hiện nay, cộng đồng Hồi giáo châu Âu có thể tăng gấp đôi vào trước năm 2025. Thành phần di dân Hồi giáo châu Âu còn có một đặc điểm khác, như người Hồi giáo gốc Algeria sống tập trung ở Pháp, gốc Morocco ở Tây Ban Nha, gốc Thổ Nhĩ Kỳ ở Đức và gốc Pakistan ở Anh…
Vấn đề Hồi giáo nói riêng và chính sách nhập cư nói chung luôn là chủ đề thời sự, thể hiện đặc biệt nhấn mạnh trong các mùa bầu cử. Năm 2002, chính trị gia Hà Lan Pim Fortuyn đã bị ám sát bởi ông chủ trương hạn chế nhập cư. Tại Pháp, cộng đồng Hồi giáo đã xuống đường khi chính phủ Paris cấm đội khăn choàng truyền thống Hồi giáo trong học đường và tại Anh, phe bảo thủ từng ủng hộ phe công đảng trong việc thắt chặt luật nhập cư và chương trình đoàn tụ gia đình trong cộng đồng di dân Hồi giáo.
Giáo sĩ Abu Hamsa al-Masri thuyết giảng luận điểm “thánh chiến” tại giáo đường ở Finsbury (London) năm 2004 – nguồn cnn.com
Để có thể thấy mức độ nhạy cảm của yếu tố Hồi giáo trong đời sống chính trị cũng như xã hội châu Âu, thử xem trường hợp Hà Lan. Không chỉ vụ ám sát Pim Fortuyn, nhà làm phim Theo van Gogh cũng bị giết và bị cắt cổ sau khi thực hiện một bộ phim tài liệu bị cho là báng bổ Hồi giáo vào năm 2004. Vấn đề Hồi giáo tại Hà Lan trở nên phức tạp đến một tiểu thuyết gia, kiêm nhà bình luận chính trị Leon de Winter đã gọi đó là “bom hẹn giờ”. Vụ giết Theo van Gogh đã làm chấn động Hà Lan không chỉ bởi ông là hậu duệ của họa sĩ Hà Lan danh tiếng Vincent van Gogh và tên sát thủ Mohammed Bouyeri là thế hệ di dân thứ hai sống tại Hà Lan, thuộc gia đình gốc Morocco. Đây là chi tiết đáng lưu ý bởi Bouyeri ít nhiều hấp thụ văn hóa phương Tây (luôn có thái độ chống lại với lối “khủng bố cảm tử” phi nhân tính) và bản thân hắn ta đã học đại học. Vậy mà Bouyeri cuối cùng đi theo nhóm Hofstad, nơi từng hoạch định ám sát nhiều chính trị gia Hà Lan, tấn công nhà máy hạt nhân duy nhất của Hà Lan cũng như dự tính tiến hành loạt khủng bố tại châu Âu. Tình báo châu Âu cho biết, Hofstad có quan hệ với nhóm Chiến binh Hồi giáo Morocco, nơi thực hiện vụ khủng bố Madrid năm 2004 và vụ tấn công Casablanca năm 2003. Trong thực tế, châu Âu vốn không xa lạ với hoạt động khủng bố. Lịch sử châu Âu từng chứng kiến các âm mưu phá hoại của những nhóm như Baader-Meinhof tại Đức, Action Directe tại Pháp hoặc Red Brigades tại Italia. Tuy nhiên, Hofstad cũng như tất cả nhóm khủng bố Hồi giáo cực đoan hiện thời không thể so sánh với hầu hết các nhóm quá khứ, bởi Hồi giáo cực đoan chưa bao giờ có luận điểm đấu tranh nào mang tính xã hội cũng như tinh thần đại đồng. Đó là sự khác biệt phân minh giữa khủng bố và đấu tranh chính nghĩa.
Điều nguy hiểm là Al-Qaeda đã thực hiện thành công nhiều chiến dịch “tẩy não” trong cộng đồng Hồi giáo châu Âu. Theo Cơ quan an ninh tình báo AIVD của Hà Lan , Al-Qaeda đang “bám rễ vào xã hội Hà Lan” bằng cách tuyển mộ các thanh niên Hồi giáo thuộc thế hệ di dân thứ hai, thứ ba. AIVD đã tịch thu được nhiều băng hình, theo dõi diễn đàn trực tuyến hội thảo về “thánh chiến”… của một số thanh niên Hồi giáo Hà Lan lẫn Pháp trong đó có anh em Kouachi tham gia vụ thảm sát Charlie Hebdo.
Tại giáo đường ở Finsbury (London), giáo sĩ Abu Hamsa al-Masri từng thuyết giảng luận điểm “thánh chiến” (cho đến khi bị bắt năm 2004). “Các bạn chẳng cần đi đâu xa” – Abu Hamsa al-Masri nói, nhấn mạnh rằng “kẻ thù” không phải ở Trung Đông mà là “đang ở ngay đây”. Tính chất cực đoan của hình thái tuyên truyền khủng bố thể hiện ở chỗ kẻ liều chết luôn được tô vẽ như người hùng, chẳng hạn Asif Hanif (quốc tịch Anh), người ôm bom liều chết tại Tel-Aviv vào năm 2003. Cuộc chiến này đúng là quá phức tạp. Luật thời Chiến tranh lạnh nên được đổi lại, theo lời của Roger Cressey, chuyên gia chống khủng bố, cựu thành viên Hội đồng An ninh quốc gia Hoa Kỳ rằng, “Khi đương đầu Liên Xô, chúng ta biết khả năng chúng ta như thế nào dù có thể chưa rõ hành động của họ. Trong khi đó, động cơ Al-Qaeda rất rõ ràng nhưng chúng ta không biết đích xác khả năng tấn công của chúng như thế nào”.
Sayyid Qutb, cha đẻ của một số nhóm jihad thánh chiến hiện đại- nguồn i-cias.com
Không thể chống một kẻ thù nếu người ta không hiểu rõ chúng. Đó là cách mà nhiều học giả châu Âu tiếp tục mổ xẻ vấn đề nhạy cảm Hồi giáo trong xã hội châu Âu. Tác giả Pháp Olivier Roy gọi hiện tượng xáo trộn trong cộng đồng Hồi giáo châu Âu là “chủ nghĩa cực đoan kiểu mới” trong đó giới trẻ Hồi giáo châu Âu muốn chống lại các chuẩn mực văn minh phương Tây. Ở đây cần mở ngoặc về điều này. Với Hồi giáo, thế giới chia làm hai phần: Thế giới Hồi giáo (Dar al-Islam) và Thế giới Dị giáo (Dar al-Harb).
Với tư tưởng này – được phát triển bởi Sayyid Qutb, cha đẻ của một số nhóm jihad thánh chiến hiện đại, thành phần Hồi giáo cực đoan ấp ủ sứ mạng: Khôi phục vương quốc Hồi giáo; thống nhất thế giới Hồi giáo thành một quốc gia duy nhất; và giành lại ánh sáng huy hoàng Hồi giáo. Để thực hiện lý tưởng này, hai khái niệm quan trọng hình thành, được xem như là tiêu chí hành động: Chống lại “sự hèn hạ” của các nước trong cộng đồng Hồi giáo liên minh với phương Tây và ngăn ảnh hưởng phương Tây thâm nhập vào thế giới Hồi giáo. Vì vậy, theo họ, các thành viên của những nhóm phản kháng không phải là khủng bố mà là những người lính phục vụ cho Allah. Và quân thù thì có mặt mọi nơi, nên các chiến sĩ nguyện tử vì đạo này không chỉ đấu tranh trong phạm vi lãnh thổ mình mà còn lan rộng đến khối Arập và thế giới Hồi giáo, những nơi mà các chính phủ đang trong tình trạng thối rữa và nền văn hóa đang hấp hối bởi nhiều chứng bệnh lây nhiễm từ phương Tây.
Lý thuyết “chủ nghĩa cực đoan kiểu mới” của Olivier Roy có thể không sai, ở vài trường hợp cụ thể: Có ai ngờ Ahmed Omar Saeed Sheikh – người Anh gốc Pakistan, kẻ chủ mưu sát hại nhà báo Daniel Pearl – không phải là kẻ đầu đường xó chợ mà từng học tại trường kinh tế London. Rõ ràng là vấn đề trình độ học vấn chưa đủ để lý giải sự việc. Tuy nhiên, có một chi tiết mà tờ The Economist đưa ra rất cần được tham khảo: Chính sách dành cho người nhập cư cũng như phân cách giàu nghèo giữa cộng đồng Hồi giáo và người bản địa không phải không quan trọng. Trong tất cả cộng đồng tôn giáo ở châu Âu, người Hồi giáo ít khả năng có nhà riêng nhất, ít khả năng có nghề nghiệp chuyên môn nhất, ít khả năng kiếm được việc làm nhất… Chỉ 48% người Hồi giáo Anh là có nghề kiếm sống trong năm 2001, so với 65% dân Công giáo, 67% dân Hindu và 75% thành phần không tôn giáo. Vấn đề nằm sâu xa ở chính sách đối với người di cư, đặc biệt tại Pháp. Hầu hết cư dân Clichy-sous-Bois và các vùng lân cận là thế hệ thứ nhất hoặc thứ hai của thành phần di dân từ các thuộc địa cũ của Pháp. Khu Seine-Saint-Denis có mức độ tập trung dân gốc Arập nhiều nhất Pháp (khoảng 30%). Thập niên 60 của thế kỷ trước, theo sau sự cai trị Pháp ở Algeria, khoảng một triệu người Arập và dân Berber từ Bắc Phi (chủ yếu Hồi giáo) đã di cư đến Pháp và sống tập trung tại ngoại ô Paris.
Nói một cách rộng hơn, chính phủ Paris đang gánh cái di sản thực dân của lịch sử Pháp. Cần nhắc lại, người di cư từng là chủ đề chính trị của một số đảng cực hữu, trong đó có đảng Mặt trận quốc gia của Jean-Marie Le Pen hoặc Phong trào cách mạng quốc gia (MNR) của Bruno Mégret. Họ tin rằng văn hóa phi phương Tây của dân di cư khiến nền tảng văn hóa truyền thống Pháp bị ảnh hưởng và lung lay, trong cuộc bầu cử khu vực năm 2004, MNR từng nêu khẩu hiệu “Hãy nói “không” với làn sóng Hồi giáo hóa”.
Do đó, một chính sách khác hơn cho cộng đồng Hồi giáo cũng có thể là giải pháp, đồng thời thắt chặt an ninh và tăng cường tình báo nhằm giúp ngăn chặn nguy cơ khủng bố đối với các quốc gia châu Âu.
An ninh được siết chặt tại Paris- nguồn japantimes.co.jp
MK