Giá trị thương phẩm của cá rô phi không cao bằng những loại cá khác bày bán ở các chợ. Nhưng khi nghe bản tin của đài KPRC số 2 tại Houston về việc tiêu hủy đàn cá rô phi năm mươi ngàn con của trang trại anh Tài Nguyễn vì không có giấy phép hợp pháp nuôi cá trong ao ngoài trời thì lại là một chuyện lớn. Bởi anh đã đầu tư cả trăm ngàn đô la chăm nuôi đàn cá từ mấy năm nay.
Phán lệnh của tòa đưa ra vào những ngày cuối năm cho anh Tài Nguyễn và anh có mười ngày để thực thi lệnh tiêu hủy bằng cách nào đó theo sự thỏa thuận giữa anh và tòa án. Thế là một cái Tết không phát lộc đúng với cái tên của anh Tài vào những ngày đầu năm!
Anh Tài Nguyễn phân trần trước ống kính Đài KPRC về quyết định tiêu hủy đàn cá rô phi anh đầu tư nuôi mấy năm nay
Sự việc diễn ra dẫu thế nào trong việc giải quyết đàn cá đã là một kết cục không thuận lợi cho một trang trại nuôi cá quy mô nhỏ mà anh từng mơ ước cung cấp thực phẩm tươi cho người tiêu dùng ở Houston. Anh Tài Nguyễn chắc chắn phải chọn giải pháp giải quyết đàn cá rô phi của mình sao cho ít bị thiệt hại hơn. Trong những ngày “Mùng” của Tết, anh phải chạy đua với thời gian để loại bỏ hết đàn cá chứ không phải một số lượng nhỏ. Anh từng phân trần trước ống kính của đài KPRC: “Họ cho rằng tôi nuôi cá trong cái hồ ngoài trời này mà họ đang thu hồi giấy phép của tôi. Ngay bây giờ tôi đang phải đối phó với những trở ngại khó khăn lớn nhất từ trước đến nay. Tôi bị cáo buộc về một điều gì đó mà tôi đã không làm”.
Về phía chính quyền thì một viên chức thanh tra của Nha Công viên và Động vật Hoang dã Texas (Texas Parks & Wildlife Department – TPWD) phát biểu trước giới truyền thông: “Chúng tôi có hình ảnh cá chết trong ao ngoài trời, mặc dầu đàn cá ngăn nuôi bên trong vẫn an toàn nhưng không hợp pháp. Nguyên nhân cá chết không rõ là do nguồn nước kém vệ sinh hay thời tiết quá lạnh trong mùa đông. Giấy phép của ông Nguyễn hết hạn sau khi chúng tôi kiểm tra cơ sở vào ngày 04 tháng 2, sau đó anh Nguyễn có đổi giấy phép mới nhưng bị từ chối”.
Nuôi cá rô phi làm cảnh và có cá tươi ăn như một thú vui của vài gia đình ở Kansas
Thanh tra TPWD cho biết trại nuôi cá của anh Tài từ mấy năm trước theo một dạng tự phát mà không có giấy phép. TPWD đã giúp anh Tài có được giấy phép trong năm 2013 và anh cũng xin được giấy phép cho năm 2014 cho đến khi nó hết hạn và sự việc môi sinh trên ao cá xuất hiện những vấn đề xấu cho môi trường. Trong một cuộc kiểm tra có cảnh sát hộ tống, thanh tra TPWD báo cáo rằng, ông khám phá cá rô phi sống ở bên trong một cái hồ ngoài trời của ông Tài. Cá rô phi là một loài cá phi bản địa, nên không thể được nuôi ở ngoài trời, có một rủi ro là chúng có thể kiếm ăn bằng cách bơi vào hệ thống cống rãnh hoặc thủy lộ khác thoát ra môi trường bên ngoài, và trà trộn với các loài cá khác gây nguy hại hệ thống sinh thái cá nước ngọt.
Trong một giấy thông báo gởi cho ông Tài, Nha Công Viên viết rằng sau ngày thi hành 26/2, “bất kỳ cá rô phi nào còn lại đều có thể bị tịch thu bởi Nha Công viên và Động vật Hoang dã Texas. Chỉ có vài phương pháp hợp lệ để giải quyết số cá rô phi hiện đang được giữ. Một là, tiêu thụ; hai là, tặng đi cá rô phi đã được chặt đầu hoặc bỏ ruột”.
“Chúng tôi biết, ông Tài đã cố gắng để xin gia hạn giấy phép nhưng mọi chuyện đã quá trễ. Thậm chí ông không thể bán cá nuôi vì không có biện pháp kiểm dịch từ nguồn nước và thức ăn nuôi chúng. Nếu không có kiểm tra quy trình chăn nuôi và tiêu chuẩn kỹ thuật ao hồ, ông không thể nuôi cá cho dự án của mình. Tôi không thích giấy phép và các công cụ kiểm tra nhưng đôi khi điều đó là cần thiết cho sự an toàn thực phẩm của công chúng”, thanh tra TPWD cho biết thêm.
Chủ một trang trại cá rô phi tại Ohio giới thiệu cá rô phi giống
“Mặc dù cá rô phi (Tilapia) là một loài cá bản địa nhưng TPWD vẫn cấp giấy phép nếu ao hồ xây dựng đúng kỹ thuật đòi hỏi. Cá rô phi không được nuôi ao ngoài trời nếu khu vực luôn có đe dọa từ những trận lũ lụt. Điều này là có nguyên nhân từ những sự việc đã từng xảy ra trước đây. Cá Zebra (cá sọc ngựa – một loại cá nhỏ nuôi làm cảnh, ăn tạp, đẻ nhiều gặp môi trường thiên nhiên thuận lợi)) đã xâm chiếm hồ Texoma gây thiệt hại cho thiết bị bơm nước ở các đập. Tại một số nơi khác Asian Carp (cá trắm cỏ – cũng là loài cá ăn tạp phát triển nhanh) đã xâm nhập trên các con sông và hồ nước, gây ra thiệt hại lớn cho các loài bản địa. Cá rô phi của ông Tài Nguyễn là một loài cá phi bản địa, vì vậy ông phải thực hiện theo yêu cầu giấy phép cho thấy rằng cá được nuôi trong một ao hồ bảo đảm an toàn, chứ không phải là lỏng lẻo trong một cái ao thông ra ao ngoài trời”, Đại úy Fred Ruiz của TPWD phát biểu.
Đến đây thì mọi chuyện gần như hai năm rõ mười qua những nhận xét trên mạng của nhiều người Việt có, Mỹ có, quan tâm đến “án tử dành cho con cá” của ông Tài Nguyễn. Vấn đề chính là kỹ thuật an toàn ao hồ nuôi cá dẫn đến sự không tái cấp phép và kết thúc bằng một án lệnh tiêu hủy đàn cá bằng cách nào đó. Còn nhớ, có một thời bà con người Việt mình ở Versaille thuộc Louisiana, California và Texas trồng rau muống ở những khu vực ngập nước gần cống rãnh và các kênh thoát nước. Rau muống là món rau quen thuộc đối vối người Việt như thế nhưng lại là một loài thực vật phi bản địa với người bản xứ, chẳng qua là cái loại rau này nó mọc nhanh quá, phát triển tràn lan bít các miệng cống thoát nước làm nguy hại môi trường. Thế là các Nha Công viên và Động vật Hoang dã ra lệnh cấm trồng. Nhưng cũng được một thời gian sau khi xét thấy trồng rau muống là một việc hoàn toàn chấp nhận được nếu khu vực trồng bảo đảm về mặt kỹ thuật an toàn và có kiểm soát.
Như chúng ta biết, cá rô phi là loài cá nước ngọt hoàn toàn không xa lạ đối với người Việt và cả người gốc châu Phi. Nhiều bậc cao niên người Việt mình còn nhớ, thời trước năm 60, Bộ Canh nông đã cho nhập cá rô ở Phi Luật Tân vào miền Nam cho bà con nông dân nuôi tăng gia sản xuất thủy sản. Từ đó cá rô nhập vào mới được gọi là cá rô phi để phân biệt với con cá rô đồng trong nước. Cá rô phi thời đó không to, xương nhiều nhưng dễ nuôi và mau lớn.
Cá rô phi có điều kiện phát triển ngoài ao hồ thiên nhiên sẽ rất to
Trải qua nhiều thế hệ phối giống với nhiều loại cá rô phi trên thế giới, cá rô phi ngày nay, nuôi đúng kỹ thuật phát triển rất to. Các bà nội trợ không lạ gì cá rô phi đen Đài Loan bán ở các chợ to con, giá rẻ. Loại này đem chiên giòn cuốn bánh tráng ăn thì hết sẩy, chỉ có một điều là cá này xương to và cứng. Còn cá rô phi thông thường có màu xám trắng hoặc xám xanh, nghe nhiều người bảo thuộc giống rô phi Ai Cập. Loại này thịt trắng và mềm, các nông trại cá ở Ohio hay Kansas nuôi để lấy thịt phi lê. Nói chung cá rô phi dễ nuôi, ăn bạo, lớn nhanh. Cá rô phi tự nhiên, sống trong môi trường ao hồ thiên nhiên đẻ nhiều đợt trong năm và phát triển nhanh đến chóng mặt.
Đương nhiên cá rô phi ông Tài nuôi chắc hẳn là cá ươm giống nên khi trưởng thành không thể đẻ được. Cá đẻ phải là loài tự nhiên sống trên ao hồ. Bản thân người viết bài này cũng có chút ít kinh nghiệm về sự phát triển của loài cá rô phi khi còn ở quê nhà. Chuyện là, hồi trước nhà tôi có một cái ao ở miền quê đồng chua nước lợ. Không có con cá nào sống được trong ao cho đến khi nguồn nước lọc phèn được hoàn tất. Khi mùa nước nổi tràn đồng, cá rô phi theo các mương rạch tụ về kiếm ăn, chúng tôi giăng lưới bén bắt, con nào chết thì cắt đầu chiên giòn, con nào còn sống thì cho vào ao nuôi chơi thử nghiệm. Không ngờ, chỉ chừng trăm con cá sống ở thiên nhiên nước lợ to chưa bằng lòng bàn tay, đưa vào sống trong ao nước ngọt, được cho ăn lớn nhanh như thổi. Hơn một năm sau, cá mẹ đẻ cá con, rồi cá “bà ngoại, bà cố, bà sơ” đẻ con đàn cháu đống. Hình như niềm say mê duy nhất của con cá rô phi là há miệng đớp mồi cả ngày không chán cho đến khi thu hoạch được gần hai tấn. Điều này làm tôi vui vì mình không chủ tâm nuôi cá rô phi, từ một ít cá thiên nhiên “trời cho” nuôi chơi mà thành đàn. Đó là niềm vui của cảnh đuổi gà bắt vịt nhà quê chẳng lo luật lệ gì ráo, chứ so sánh về kinh tế thì bán cả tấn cá chỉ đủ bù vào tiền mua thức ăn cho chúng.
Nói điều này để thấy chuyện TPWD quan tâm mối nguy hại cho cá bản địa từ việc cá rô phi có thể thoát khỏi ao hồ chăn nuôi sinh sống, phát triển nhanh trong môi trường của ao hồ tự nhiên (nếu như không đánh bắt). Lý thì lúc nào cũng cứng nhắc khó chen được cái tình. Nhiều người thông cảm cho anh Tài khi bày tỏ nỗi niềm với giới truyền thông: “Tôi đã bỏ ra rất nhiều thời giờ sống xa gia đình, xa vợ con để làm việc này. Ngay bây giờ, nếu phải tiêu hủy tất cả đàn cá, thì tôi bị mất đi nhiều lắm”.
TN