Ngày 7 tháng 3 Bloody Sunday

Tháng Ba đến gợi nhớ biến cố lịch sử Bloody Sunday tại Hoa Kỳ. Ngày 7 tháng 3, toàn thể Hoa Kỳ kỷ niệm 50 năm ngày thực hiện hai cuộc tuần hành từ Selma đến Montgomery, để đòi quyền bầu cử. Niềm tự hào, nỗi đau đớn, sự thất vọng là cảm nhận của dân chúng Hoa Kỳ nói chung, của cư dân Selma ở tiểu bang Alabama nói riêng, khi hồi tưởng “Bloody Sunday – Chủ Nhật Ðẫm Máu.” Năm mươi năm trước vào ngày 7 tháng 3 năm 1965, khoảng 600 nhà hoạt động dân quyền bắt đầu diễn hành từ thành phố Selma đến thành phố Montgomery – một đoạn đường dài 80 kilômét – với lòng mong muốn chấm dứt sự phân biệt chủng tộc trong việc ghi danh bầu cử. Họ bị Ðội Tuần Tra Xa Lộ và cảnh sát da trắng của Tiểu Bang Alabama bao vây tại Cầu Edmund Pettus. Cuộc biểu tình của các nhà hoạt động dân chủ bị bao phủ bằng một trận đòn đẫm máu, bị bắn bằng tia gas nhiễm khí độc khi họ băng qua cầu Edmund Pettus. Sự kiện này và hình ảnh bạo lực của 50 năm về trước, đã dẫn đến một kết quả tốt đẹp: Ðó là Ðạo Luật Về Quyền Bầu Cử được khai sinh, do Tổng Thống Lyndon Johnson ký.

Trao đổi với hãng thông tấn Reuters, bà Joanne Bland năm đó mới 11 tuổi, vẫn còn run sợ khi nhớ lại sự kiện kinh hoàng của biến cố Bloody Sunday, đã nói: Khi mọi người quay đầu để chạy thì đã quá trễ, cảnh sát đến từ cả hai phía đằng trước vào đằng sau đánh họ. Ðôi mắt của họ cay sè vì khí gas độc lan tràn vào phổi, khiến họ không thở được và không nhìn thấy. Mọi người thật sự hoảng sợ. Mục sư F.D. Reese, nhân vật chủ động trong cuộc diễn hành tại Selma xác nhận: Bạo lực đã diễn ra thật khốc liệt.

Selma – một thành phố nhỏ xinh đẹp thuộc miền Nam Hoa Kỳ có khoảng hơn 20,000 cư dân, thật sôi động và náo nhiệt vì chờ đón Tổng Thống Barack Obama trong ngày kỷ niệm Bloody Sunday. Ðối với cộng đồng người da đen ở Alabama, sự hiện diện của vị Tổng thống da đen đầu tiên của Hoa Kỳ trên chiếc cầu Edmund-Pettus – nơi xưa kia cảnh sát tấn công người biểu tình – là một sự kiện lịch sử mà ai cũng muốn ghi lại. Ðây cũng là dịp để tổng kết thành quả 50 năm, sau vụ đàn áp đẫm máu cuộc biểu tình đòi quyền bầu cử. Những người từng đấu tranh vào năm 1965 nói rằng, sở dĩ Tổng Thống Barack Obama vào được Tòa Bạch Ốc, đó là nhờ 50 năm trước đây những người can đảm đã biểu tình ở Selma trong ngày 7 tháng 3.

Bà Della Bryant, 87 tuổi, đấu tranh cho quyền lợi của người da đen từ thập niên 1940 được xếp ngồi ở khán đài danh dự, cho biết: Bà không chỉ kỷ niệm cuộc biểu tình, mà còn muốn nói lên nhận xét cá nhân rằng: Năm mươi năm qua tuy phong trào dân chủ có tiến bộ, nhưng bây giờ cũng đang thụt lùi. Bà sẽ nói với Tổng Thống Obama điều này.

Ngày 7 tháng 3 năm 1965, bà Linda Lowery đã đi trên cầu Edmund-Pettus khi mới 15 tuổi. Hôm nay kỷ niệm ngày Bloody Sunday, điều làm cho bà Linda không mấy vui chỉ vì trong thế kỷ thứ 21 này, sự kỳ thị và phân biệt đối xử đang trở lại một cách nham hiểm. Bà nói “Chúng tôi đã đấu tranh cho một trường học hội nhập, không phân biệt màu da; thế mà ngày nay trong các trường học vẫn còn sự kỳ thị, phân biệt.”

Nhà sử học Alton Fitts – một người da trắng từng là người đấu tranh cho việc xóa bỏ phân biệt tại các trường học ở Miền Nam Hoa Kỳ, cũng có cảm nhận chua xót như bà Linda Lowery: “Ðây là thất bại đắng cay nhất trong đời tôi: Không giữ được sự hội nhập trong các trường học. Các con của tôi đã học mấy năm trời trong các trường học này, khi bạn bè da trắng của chúng bỏ đi. Chúng tôi đã nghĩ là sẽ tạo được sự khác biệt, nhưng không…!”

Kỷ niệm ngày Bloody Sunday, công chúng Hoa Kỳ nhớ lại: Sau năm ngày đi bộ, đoàn biểu tình tụ họp trước tòa nhà quốc hội tiểu bang; văn phòng thống đốc cũng ở ngay bên cạnh. Chính tại nơi này, Mục sư Martin Luther King Jr. đứng lên nói chuyện. Bài diễn văn sau này được công chúng đặt tựa là “How long, not long,” trong đó có một câu nổi tiếng: “How long? Not long, because the arc of the moral universe is long, but it bends toward justice.” [“Còn bao nhiêu lâu nữa? Không còn lâu, bởi vì đường cong của vũ trụ đạo đức có thể đi rất xa, nhưng nó hướng về phía công lý.”]

Lễ kỷ niệm Bloody Sunday năm nay diễn ra trong lúc Hoa Kỳ đang phải đối phó với những căng thẳng mới về chủng tộc, về việc cảnh sát đối xử bất công với những người Mỹ gốc Châu Phi. Hầu hết trọng tâm đều đặt vào thị trấn Ferguson thuộc tiểu bang Missouri, nơi Michael Brown – thiếu niên da đen tay không vũ khí – bị một cảnh sát da trắng bắn chết ngày 9 tháng 8 năm 2014. Tháng 11 năm ngoái, các cuộc biểu tình bùng phát tại Ferguson, vùng ngoại ô St. Louis và trên toàn lãnh thổ, sau khi bồi thẩm đoàn quyết định không truy tố Darren Wilson – nhân viên cảnh sát đã bắn chết Michael Brown. Thêm vào đó là sự công phẫn của dân chúng đối với một vài sự kiện nổi bật khác, trong đó có việc cảnh sát xiết cổ chết một người da đen tại New York.

Bloody Sunday. Âm vang bất tận từ Selma đến Montgomery vọng về trên lãnh địa Hoa Kỳ, và hơn 319, 9 triệu dân cùng nói…“Còn bao nhiêu lâu nữa? Không còn lâu, bởi vì đường cong của vũ trụ đạo đức có thể đi rất xa, nhưng nó hướng về phía công lý.”