Một phần ba dân số thế giới bị nhiễm lao và cứ mỗi giây là có một người mới mắc bệnh. Trong năm 2014, có tổng cộng gần mười ngàn ca bệnh lao mới qua các trường hợp đã được báo cáo tại Hoa Kỳ, với tỷ lệ là 3.0% trường hợp trên 100,000 dân. Ngày 24 Tháng Ba hằng năm đã được Cơ Quan Y tế Thế giới chọn là “TB Day” (Ngày chống lao toàn thế giới). Bệnh lao (tuberculosis) hoành hành khắp thế giới và mỗi năm giết hại gần hai triệu người.
Một khu khám lao tại một bệnh viện ở Sài Gòn. Việt Nam là một trong những nước châu Á có bệnh lao nhiều tính trên tổng số dân cư
Chị H.V lo lắng khi nhận được lá thư của Trung tâm Y tế quận hạt Miami nơi cách nay một tháng chị được gọi điện thoại đến thử lao. Tuần trước kết quả thử lao gởi về nhà cho biết kết quả dương tính, không cần phải trở lại Trung tâm Y tế để xét nghiệm đàm. Lá thư làm chị lo âu vì đọc không hiểu hết nội dung trong thư nói gì, đại loại cần phải điền mẫu đơn I-693 nộp cho Sở Di trú tại Florida. Chị chụp lá thư gởi qua iPhone nhờ tôi xem lại. Đúng là như vậy, nếu như cần bổ sung form I-693 (Report of Medical Examination and Vaccination Record). Đối với những đương đơn xin thay đổi tình trạng di trú (Adjustment Status) mới cần làm mẫu đơn này khi xin thẻ xanh, còn di dân từ các nước khác sang Mỹ đều đã qua khám sức khỏe và chủng ngừa các loại bệnh trước khi được phỏng vấn cấp visa. Trung tâm Y tế địa phương thường làm việc một cách máy móc theo luật định, không phân biệt diện di trú của từng cá nhân.
Những khu vực bị ảnh hưởng bệnh lao trên thế giới (màu tối), mỗi năm giết chết 2 triệu người
Những Trung tâm Y tế địa phương làm việc một cách máy móc có nguyên nhân của nó, là quản lý bằng điện toán được chuyển từ Sở Di trú, mỗi khi địa phương tiếp nhận người di dân từ nước ngoài đến cư ngụ. Trong những trường hợp đặc biệt là người nhập cư có bệnh lao phổi phải điều trị trước khi được phỏng vấn chấp thuận cấp visa hay những người đã có tiền sử bệnh lao trước đây cho dù đã chữa trị khỏi hoàn toàn, vẫn phải kiểm tra xem vi khuẩn lao còn khu trú trong cơ thể và có thể sẽ nhiễm lại khi sang Hoa Kỳ định cư. Do đó, sau khi có visa định cư, hồ sơ sức khỏe cá nhân (nếu có vấn đề về phổi) sẽ tự động được chuyển đến Trung tâm Y tế địa phương theo dõi chặt chẽ. Và điều này làm chị H.V ngạc nhiên “không hiểu vì sao người ta biết” khi gia đình vừa đến Miami được ba ngày thì nhân viên Trung tâm Y tế địa phương gọi điện cho cái hẹn xét nghiệm lao.
Trước đây việc xét nghiệm lao được cấy trên da đều được các nhân viên y tế thực hiện cho hầu hết các di dân đến từ các nước hoặc những tù nhân trong nước được thả trở về với xã hội. Mục đích là hạn chế và phát hiện nhanh những trường hợp bị lây nhiễm lao mà mình không biết (vì chưa có triệu chứng) để có biện pháp phòng ngừa và điều trị. Tuy nhiên, việc tiêm ngừa lao đối với trẻ em ở Mỹ không được khuyến khích vì bệnh lao dường như rất hiếm gặp ở một đất nước có tỷ lệ người mắc bệnh lao thuộc hàng ít nhất thế giới. Gần mười ngàn ca bệnh lao hiện nay được báo cáo với CDC (Centers for Disease Control – Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Quốc gia), được ghi nhận từ các chủng tộc khác sống trên Hoa Kỳ, đặc biệt hơn 50% ở bốn tiểu bang California, Texas, New York và Florida.
Những em bé mới sinh tại một bệnh viện El Paso, TX bị nhiễm lao từ một y tá chăm sóc mắc phải bệnh lao
Nói như vậy không có nghĩa là những người sinh ra ở Mỹ không mắc bệnh lao. Trong số những người nước ngoài sinh ra tại Hoa Kỳ, số lượng và tỷ lệ nhiễm vi khuẩn lao ngày càng gia tăng, ước tính có hơn 10 triệu người trong trường hợp vi khuẩn lao có trong người nhưng không hoạt động. Tổng cộng có 6,172 trường hợp mắc bệnh lao đã được báo cáo với CDC ở những người sinh ở nước ngoài, trong đó nhiều nhất là Mexico, Philippines, Ấn Độ, Việt Nam và Trung Quốc.
Một trường hợp nguy cấp được thông tin với báo giới, các quan chức y tế El Paso trong những tháng cuối năm qua, cho biết tổng cộng 858 người, trong đó có nhiều trẻ sơ sinh, có thể đã tiếp xúc với nhân viên y tá mắc bệnh lao tại bệnh viện Providence Memorial. Sở y tế El Paso cho biết phía bệnh viện đã liên hệ với những bệnh nhân bị ảnh hưởng và sẽ khám sàng lọc, chăm sóc và chữa trị miễn phí cho những người bị lây bệnh. Các quan chức y tế tiểu bang Texas nói đây là một trong những vụ lây nhiễm vi khuẩn lao lớn nhất tại đây. Tuy là một trường hợp bị lao mới, dù là lao tiềm ẩn cũng phải báo cáo cho cơ quan y tế địa phương để truy tầm khả năng lây lan (xét nghiệm các người khác có tiếp xúc với bệnh nhân) và theo dõi, ngoài việc điều trị cho người bệnh đó.
Nhân viên một khách sạn tại Berlin, Đức trong ngày TB Day
Từ chối điều trị lao thì sao?
Mười trẻ em Nam Mỹ nhập cảnh trái phép vào Mỹ bị bắt giam sau khi các nhân viên y tế xét nghiệm chúng bị phơi nhiễm lao. Tất cả đều được cách ly điều trị trong khi chờ quy chế ân xá định cư nếu có được. Những trẻ em này không được tiêm chủng chống lao ngay từ nước sở tại, do đó mầm mống nhiễm lao từ dân nhập cư dù trẻ em hay người lớn vẫn là mối quan tâm hàng đầu của công tác kiểm tra sức khỏe, nhằm kiểm soát lây lan trong cộng đồng. Nhất là hàng chục ngàn người lớn lọt lưới biên giới, tỏa ra đi kiếm sống trên khắp cả nước.
Eduardo Rosas là người Mexico, sống vô gia cư. Tháng Ba năm vừa qua, anh được các nhân viên y tế tại San Joaquin, California khám sức khỏe và kết luận anh bị nhiễm lao. Khi ấy, Eduardo sốt cao, ho nhiều, khó thở, sụt cân. Anh được sắp xếp ở tại một nhà trọ để nhân viên y tế thăm khám. Thay vì tiếp nhận uống thuốc và điều trị trong 9 tháng thì bệnh nhân trên đã tự ý bỏ đi. Vì thế, các nhân viên y tế cho rằng anh có nhiều khả năng đã chuyển sang giai đoạn lao kháng thuốc. Nguy cơ lây lan ra cộng đồng là rất lớn và khiến người nhiễm mới càng khó điều trị. Nếu không được điều trị sớm thì bệnh nhân dễ tử vong. Một lệnh truy nã toàn quốc được ban ra, nhằm nhanh chóng truy tìm bệnh nhân để cách ly điều trị.
Một người Việt bị mắc bệnh lao phải vào tù Troup County, vì ông không tuân theo quy định chữa trị bệnh lao. Khi được ra viện, ông cũng không đến motel Stay Lodge cách ly riêng cho ông một phòng để tiếp tục trị liệu. Theo quản lý của motel địa phương này với nhật báo Newnan Times-Herald: “Ông ấy sẽ không trọ ở đây, thế thôi, vì chúng tôi không có phòng trống”. Ông Võ Đào, cư ngụ tại Newnan, một thị trấn nằm cách thành phố Atlanta khoảng 50 dặm. Ông đã bị giam trong nhà tù Troup County từ giữa tháng 11 vì ông đã không hoàn tất việc điều trị bệnh lao theo quy định bắt buộc.
Em Feith (bên phải) người Philippines từng phải bị cách ly điều trị lao khi gia đình em đến Mỹ định cư.
Thẩm phán Emory Palmer của Tòa Thượng Thẩm Coweta đã ra lệnh cho ông Đào phải ở trong tù cho đến khi bệnh lao của ông “biến cải,” không còn gây truyền nhiễm nữa. Lệnh tòa cũng nói rằng ông Đào sau đó sẽ được chuyển đến Stay Lodge. Ở đây ông sẽ bị “biệt giam cho đến khi nào hoàn tất việc điều trị của mình”. Tuy nhiên, việc sống tạm ở Stay Lodge sẽ không thể xảy ra. Bà Hale quản lý motel, cho biết lần đầu tiên bà nghe nói về chuyện ông Đào là khi một người khách trọ tại motel đưa cho bà xem một bài báo viết về trường hợp bệnh lao của ông được tờ Newnan Times-Herald đã viết trong số báo cuối tuần. Bà Hale cho biết nhiều người khách đã lo ngại muốn rời khỏi motel.
Ông Đào hiện đang bị giam trong đơn vị y tế tại nhà tù Troup County, trong một phòng đặc biệt. Phòng này là nơi giữ cho không khí không lọt ra ngoài, được sử dụng để kiểm soát những người bị bệnh truyền nhiễm. Theo hồ sơ tòa án, ông Đào được xuất viện trong Tháng Hai, từ bệnh viện St. Francis Hospital ở Columbus. Và ông buộc phải hoàn tất đợt trị lao riêng biệt tiếp theo. Ông Đào vi phạm mệnh lệnh của Ủy ban Y tế Muscogee, vì thiếu 9 tháng bài lao. Ông cũng đã không tuân hành những lệnh tự giam trong nhà, trong khi ông còn có thể truyền nhiễm bệnh. Vì thế tòa đã yêu cầu bắt giam ông ta vào nhà giam đặc biệt trong thời gian chờ giải pháp chữa trị cho ông hết bệnh lao.
TN