Menu Close

Tại sao (Kỳ 5)

Tại sao bầu trời màu đỏ lúc bình minh và hoàng hôn?

Một hiện tượng gọi là Rayleigh scattering gây cho ánh sáng từ mặt trời phát ra những hạt nhỏ li ti vào trong khí quyển và phân tán khắp nơi. Ánh sáng mặt trời gồm có nhiều màu: từ đỏ (có độ sóng dài nhất trong các thứ ánh sáng thấy được bằng mắt) cho đến màu tím, màu xanh ở cuối quang phổ (spectrum) là màu có độ sóng ngắn nhất. Vì có độ sóng ngắn như thế nên ánh sáng màu xanh phân tán ra dễ dàng hơn các màu khác, do đó bầu trời thường có màu xanh dưới con mắt của chúng ta.

Tuy nhiên, lúc bình minh hoặc lúc hoàng hôn, khi mặt trời ở thấp dưới chân trời, các tia sáng phải đi qua khí quyển nhiều hơn – và vì thế phát ra nhiều phân tử hơn các thời điểm khác trong ngày. Điều này có nghĩa là nhiều ánh sáng xanh hơn phân tán ra xa trước khi tới được con mắt chúng ta. Các màu sắc khác – như đỏ, cam và vàng – có thể tiếp tục đi qua khí quyển mà không bị ảnh hưởng hề hấn gì, nên kết hợp lại tạo thành những màu sắc đẹp vào lúc đầu ngày và cuối ngày.

alt

Tại sao có những đường mây trắng dài sau phi cơ phản lực?

Những đường mây trắng dài sau đuôi các máy bay phản lực được gọi là các vệt ngưng hơi (consendation trails, hoặc contrails). Nhiên liệu của máy bay phản lực gồm có carbon và hydrogen, chúng cháy lên khi gặp oxygen. Trong phản ứng cháy này một số carbon kết hợp với oxygen để tạo thành carbon dioxide (CO2) và một số hydrogen thì kết hợp với oxygen để tạo thành nước (H2O). Nước từ bộ máy của phi cơ phản lực đi ra thực ra là hơi nước ta không thấy được nhưng khi gặp nhiệt độ lạnh của thượng tầng khí quyển, thì ngưng tụ thành những hạt nước nhỏ li ti, lơ lửng trên bầu trời như những vệt dài contrails.

Hiện tượng này cũng tương tự như vào một ngày lạnh lẽo, chúng ta ra ngoài trời và mỗi khi thở hơi thấy như có làn hơi khói bay ra từ miệng. Đó là hơi nước trong hơi thở bay ra, ngưng tụ lại khi gặp không khí lạnh khiến ta thấy được hơi thở của mình.

alt

Tại sao bò tót nổi khùng vì màu đỏ?

Trong các trận đấu bò, như thường tổ chức ở Tây ban nha, ta thấy matador (người đấu bò) thường dùng một áo choàng hoặc tấm vải đỏ để dụ cho bò tới gần. Ta có cảm tưởng như bò ghét màu đỏ nên hễ thấy vải đỏ là hung hăng húc thẳng tới. Thực ra thì không phải thế. Bò không nổi khùng vì màu đỏ mà vì sự chuyển động của chiếc mũ người đấu bò đội trên đầu. Điều này người ta đã thử nghiệm và quả quyết là đa số bò tót đều mù về màu sắc (color blind) nghĩa là không phân biệt được màu nào với màu nào. Do đó màu sắc của tấm áo choàng không ảnh hưởng gì đến phản ứng của bò.

Ngoài ra, việc chỉ dùng áo choàng màu đỏ thôi trong cuộc đấu bò cũng là một huyền thoại. Thực ra thì có tới hai thứ áo: capote là thứ áo choàng rộng hơn, màu đỏ tươi (magenta) và vàng, dùng trong đa số các trận đấu; còn muleta màu đỏ chỉ dùng trong các trận đấu chung kết.

alt