Nhà thơ tác giả “Chiến tranh Việt Nam và tôi” vừa giã từ bạn bè ra đi. Tin trong nước cho biết: Đã từ 2-3 năm nay Nguyễn Bắc Sơn bị bệnh suy tim, gần đây trở nặng và đã từ trần vào sáng ngày 4-8 tại nhà riêng ở Phan Thiết.
Nhà thơ Nguyễn Bắc Sơn tên thật Nguyễn Văn Hải, sinh năm 1944 tại Phan Thiết, nổi tiếng từ trước 1975 với những vần thơ lãng tử mà khốc liệt như chính cuộc chiến tranh đang tràn qua quê hương của ông.
Ngay từ năm 1972, ông xuất bản tập thơ “Chiến tranh Việt Nam & Tôi”, liền được nhiều người mến mộ, xem như một giọng thơ phản chiến đặc sắc của thời đại.
Đinh Cường
Trong khi đó, theo Mặc Lâm của Đài RFA, “Miền Bắc lúc ấy hoàn toàn không có lấy một văn nghệ sĩ nào sáng tác theo khuynh hướng phản chiến. Đối với văn nghệ sĩ thì cuộc chiến với miền Nam lúc ấy là cuộc chiến tranh thần thánh và mục đích tối hậu là phải chiến thắng. Trong khi đó tại miền Nam, một nền dân chủ mới được thiết lập không cho phép chính quyền cấm đoán triệt để những sáng tác mang tính chất phản lại cuộc chiến được mang tên “bảo vệ thế giới tự do”. Tuy nhiên thái độ được gọi là phản chiến của nhà thơ Nguyễn Bắc Sơn không hằn học, phẫn uất và không mang ý hướng chính trị nào. Ông đi vào chiến tranh như một lãng tử ngông nghênh, thấy vẻ khốc liệt của nó nhưng đồng thời cũng nhìn ra nét bi tráng để hồn thơ của mình bát ngát bay. Có nhà nhận định: Nguyễn Bắc Sơn sống cùng thời với Tô Thùy Yên vì vậy có lẽ ngôn ngữ thơ hai người man mác tạo cho chúng ta cảm giác gần gũi. Bài “Anh hùng tận” của Tô Thùy Yên và “Thảo khấu” của Nguyễn Bắc Sơn có thể đại diện cho một dòng thơ chiến tranh đẫm chất bi hùng của lịch sử Việt Nam cận đại. Chỉ có ở Miền Nam mới có một nhà thơ như Nguyễn Bắc Sơn và một giọng thơ khốc liệt mà thơ mộng đầy chất nghệ thuật như vậy. Thơ ông “có cái ngang tàng đượm màu sắc Lão Trang, đánh giặc không cần lý tưởng mà vẫn đánh, coi cuộc chiến như trò chơi, thương xót kẻ thù như ruột thịt”. (Chu Tử) Thơ ông “có cái phong thái ngang tàng mà khinh khoái, chết thì thôi, còn sống thì còn vui. Chẳng những trước khi đụng trận một ngày, mà trước khi hành quân một giờ, Nguyễn Bắc Sơn cũng thản nhiên “khơi khơi chấp hết”. (Võ Phiến)
Sau đây là những bài thơ về chiến tranh nổi tiếng của Nguyễn Bắc Sơn.
NGUYỄN & BẠN HỮU
Chiến Tranh Việt Nam Và Tôi
Lòng suối cạn phơi một bầy đá cuội
Rừng giáp rừng gió thổi cỏ lông măng
Ðoàn quân anh đi những bóng cọp vằn
Gân mắt đỏ lạnh như tiền sắc mặt
Bốn chuyến di hành một ngày mệt ngất
Dừng chân nơi đây nói chuyện tiếu lâm chơi
Hãy tựa gốc cây hãy ngắm mây trời …
Hãy tưởng tượng mình đang đi picnic
Kẻ thù ta ơi các ngài du kích
Hãy tránh xa ra đừng chơi bắn nheo
Hãy tránh xa ra ta xin tí điều
Lúc này đây ta không thèm đánh giặc
Thèm uống chai bia thèm châm điếu thuốc
Thèm ngọt ngào giọng hát em chim xanh
Kẻ thù ta ơi những đứa xăm mình
Ăn muối đá mà điên say chiến đấu
Ta vốn hiền khô ta là lính cậu
Ði hành quân rượu đế vẫn mang theo
Mang trong đầu những ý nghĩ trong veo
Xem cuộc chiến như tai trời ách nước
Ta bắn trúng ngươi vì ngươi bạc phước
Vì căn phần ngươi xui khiến đó thôi
Chiến tranh này cũng chỉ một trò chơi
Suy nghĩ làm chi cho lao tâm khổ trí
Lũ chúng ta sống một đời vô vị
Nên chọn rừng sâu núi cả đánh nhau
Mượn trời đất làm nơi đốt hỏa châu
Những cột khói giả rừng thiêng uốn khúc
Mang bom đạn chơi trò chơi pháo tết
Và máu xương làm phân bón rừng hoang
Mật khu Lê Hồng Phong
Tướng giỏi cầm quân trăm trận thắng
Còn ngại hành quân động Thái An
Cát lún bãi mìn rừng lưới nhện
Mùa khô thiếu nước lính hoang mang
Ðêm nằm ngủ võng trên đồi cát
Nghe súng rừng xa nổ cắc cù
Chợt thấy trong lòng mình bát ngát
Nỗi buồn sương khói của mùa thu
Mai ta đụng trận ta còn sống
Về ghé sông Mao phá phách chơi
Chia sớt nỗi buồn cùng gái điếm
Ðốt tiền mua vội một ngày vui
Ngày vui đời lính vô cùng ngắn
Mặt trời thoáng đã ở phương Tây
Nếu ta lỡ chết vì say rượu
Linh hồn chắc sẽ thành mây bay
Linh hồn ta sẽ thành đom đóm
Vơ vẩn trong rừng động Thái An
Miền Bắc sương mù giăng bốn quận
Che mưa giùm những đám xương tàn.
Thảo khấu
Buổi sáng xuất quân về hướng Bắc
Âm thầm sương sớm toán quân ma
Qua cầu sông Lũy nhìn quanh quất
Nước đỏ cầu đen chợt nhớ nhà
Nước reo bèo dạt mặt trời lên
Khói núi lời ca chú dế mèn
Có gió cao che đầu chiến sĩ
Thanh cầu gõ súng nhạc leng keng
Vì sao ta tới đây hò hét
Học trò bẻ bút tập mang gươm
Tập uống máu người thay nước uống
Múa may theo lịch sử điên cuồng
Vì sao ngươi đến đây làm giặc
Ðóng trò tráng sĩ loạn Xuân Thu
Giận đời ghê những bàn tay bẩn
Ðưa đẩy ngươi trong cát bụi mù
Buổi chiều uống nước dòng Ma Hý
Thằng Xuân bắn chết thằng Mang Khinh
Hỡi ơi sống chết là mưa nắng
Gió tối mưa đêm chớ lạnh mình
Ðốt lửa đồi cao không thấy ấm
Lính Chàm giận ghét Chế Bồng Nga
Chiến chinh chinh chiến bao giờ dứt
Sắt đá ồ sao lại nhớ nhà
Hoa quỳ vàng lạnh Pleiku
Ðứng trên núi thấy hàng đèn thị trấn
Là thấy mình buốt lạnh mấy nghìn năm
Vì đêm nay trời đất lạnh căm căm
Nên chợt nhớ chút lửa hồng bếp cũ
Nên phải nhớ mắt một người thiếu nữ
Ðã nhìn mình rất ấm một ngày xưa
Dù mai sau ngày nắng tiếp ngày mưa
Nhưng vĩnh cửu chút mơ màng thuở đó
Vì đêm nay tôi thèm nghe sóng vỗ
Vỗ nhịp nhàng từng tiếng động bao dung
Vỗ cho êm chuỗi hệ lụy vô cùng
Ðời lang bạt của một người lính thú
Sáng hôm qua tôi là người thiếp ngủ
Ði một mình lên xuống phố mù sương
Phố núi kia ơi, phố có con đường
Lên xuống dốc tìm không ra bạn hữu
Không có bạn tôi làm sao uống rượu
Tôi làm sao sống nổi một ngày đây
Phố núi kia ơi, kẻ lạ đông đầy
Nhìn gã lính không khác gì gã lính
Phố núi kia ơi, một đời phố lạnh
Lạnh hoa vàng, núi đỏ, thác đèo cao
Lạnh hàng cây, tửu quán, lạnh gần nhau
Lạnh thiên cổ, lạnh vào tim máu cạn
Tôi vận rủi làm một người lãng đãng
Ngó mông hoài khuất bóng của người em
Sáng hôm nay đời sống thật bình yên
Sao phố lại đuổi đi người yểu điệu
Vườn đá tảng bàn chân em huyền diệu
In gót hồng lên lớp bụi đời tôi
Là từ khi tôi hạnh phúc rong chơi
Và quên lãng con thú mù phẫn nộ
Ôi phố núi đêm nay là cổ mộ
Một hàng đèn sáng lạnh cõi bi hoang.
Nguyễn Bắc Sơn