Đậu Xanh và Giá Đậu Xanh là những thực phẩm rất quen thuộc với người Việt tại Việt Nam cũng như tại khắp nơi trên thế giới. Năm 1954, giá sống của miền Nam Việt Nam đã chinh phục được người miền Bắc di cư và đến 1975, giá sống lại tiếp tục theo chân người Việt đi khắp nơi trên thế giới.
Ảnh minh họa. NGUỒN: SUCKHOEDOISONG.VN
TÊN KHOA HỌC:
Phaseolus radiates, Phaseolus aurcus, Vigna radiat hay Phaseolus Mungo, đều thuộc họ thực vật Fabaceae. Người Mỹ gọi dưới tên Mung Bean. Đông Y gọi Lục Đậu với phiên âm Lu-dou.
ĐẶC TÍNH THỰC VẬT VÀ LỊCH SỬ:
Đậu Xanh được xem là phát xuất từ Ấn Độ và được xử dụng rất rộng rãi để làm đủ loại thực phẩm. Từ Ấn Độ, Đậu Xanh đã lan sang Phi Châu, Trung Hoa và đến cả Hy Lạp. Tại vùng Đông Nam Á, Đậu Xanh được trồng tại Việt Nam, Thái Lan, Nhật Bản, Philipines.
Cây Đậu Xanh là một loại cây leo hằng niên, có thể mọc cao khoảng 1m nên trồng dưới giàn là tốt nhất. Hạt Đậu nhỏ cỡ 4 – mm, nẩy mầm chậm, cần ít nhất là 3 ngày với độ ẩm đầy đủ. Hạt Đậu Xanh là nguyên liệu chế biến cho nhiều loại thực phẩm và dược phẩm như Bột Đậu Xanh, Vỏ Đậu Xanh, Giá Đậu Xanh và Bánh Sợi làm bằng Bột Đậu Xanh.
Khi cây Đậu Xanh đã mọc đủ mạnh, muốn có nhiều quả nên ngắt bớt các đọt non. Đọt này có thể dùng làm rau và nấu canh rất ngọt. Đậu Xanh chịu nước ấm và phân bón hoá học 10-10-5 nên bón phân khi cây bắt đầu trổ bông màu vàng nhạt.
Tại Hoa Kỳ có nhiều giống Đậu Xanh đã chịu quen với thời tiết lạnh, nên có thể trồng ngay cả tại những Tiểu Bang miền Đông Bắc như Maine. Những giống đậu xanh thông dụng tại Mỹ:
. Giống Burken: ngắn ngày, thu hoạch trong vòng 90 ngày sau khi gieo hạt.
. Giống Johnny: Chịu lạnh nhưng cần 120 ngày để thu hoạch.
. Giống Redwood City và Park: dùng làm giá tốt nhất vì giá sẽ to và lớn dài.
. Giống Japonica: có lẽ là giống Á Đông được ưa chuộng nhất tại Hoa Kỳ.
THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA ĐẬU XANH:
Thành phần dinh dưỡng của Hạt Đậu Xanh – 100g đậu xanh khô chứa:
– Calories 338 – Vitamin B1 0.65mg
– Riboflavin 0.22mg – Vitamin B6 0.22mg
– Niacin 2.10mg – Potassium 1310mg
– Magnesium 132mg – Calcium 106mg
– Phophorus 429mg – Sắt 6.1mg
– Kẽm 2.8mg – Chất Đạm 21.3g
– Nước 11.6g – Chất Bột/Đường 58.2g
– Acid Folic 25 micro g – Acid Panthothenic 0.98mg
Trong Hạt Đậu Xanh còn chứa:
– Các hợp chất Phosphatidyl như Phosphatidyncholine, phosphatidyl-chanolamine, phoaphatidyl-inositol, phosphatidyl-serine.
– Acid Phosphatidic; Các sắc tố loại Flavones, Carotene; Các chất ngăn cản phân hoá tố Protease.
DƯỢC TÍNH VÀ CÁCH XỬ DỤNG:
Đậu Xanh trong Y Dược cổ truyền Phương Đông: Y Dược cổ truyền Phương Đông, nhất là tại Trung Hoa và Việt Nam thường dùng Đậu Xanh để thanh nhiệt và giải độc. Đậu Xanh gọi dưới tên Đông Y là Lục Đậu hay tên Nhật là Ryokuzu, được xem là có tính Bình, vị ngọt, không độc; tác dụng vào các kinh mạch Tâm và Vị, với các đặc tính:
. Thanh được Hỏa Nhiệt, giải được khát, thường dùng để giúp hạ hỏa khi nhiệt thăng gây nóng cảm, bức rức, khát nước.
. Giải mọi thứ độc mà các vị thuốc, nhất là khi ngộ độc vì dùng Phụ Tử (Aconit), với cách dùng phối hợp 112g Đậu Xanh với 56g Cam Thảo. Đậu Xanh rất công hiệu để dùng giải nhiệt trong người gây ra các chứng mụn nhọt. Ngay từ giữa thế kỷ thứ 7, Đông Y đã dùng Đậu Xanh để làm giã rượu, ngộ độc vì Chì, bằng cách phối hợp với Cam Thảo.
Các Nghiên Cứu Mới Về Đậu Xanh Theo Y Dược Hiện Đại:
. Khả Năng Giải Độc: Các thí nghiệm tại Trung Hoa cho thấy Đậu Xanh rất hiệu nghiệm để trị các chứng ngộ độc vì thuốc hóa học diệt côn trùng, ngộ độc vì các kim loại nặng như Chì, Thủy Ngân. Tác dụng được giải thích là do khả năng của các nhóm Phosphatidyl.
. Khả Năng Trị Phỏng: Bột Đậu Xanh trộn chung với Long Não, và Alcol thành một khối nhão rất tốt để trị các trường hợp phỏng cấp 1 và 2 (thử nghiệm tại bệnh viện Thượng Hải)
. Khả Năng Làm Hạ Nồng Độ Chất Béo Trong Máu: Một phúc trình nghiên cứu tại Đại Học Y Khoa Nam Kinh, công bố năm 1981 cho thấy tác dụng ngăn chặn sự gia tăng cũng như làm hạ được tỷ lệ chất Mỡ trong Máu khi thử nghiệm trên Thỏ. Kết quả này cũng cho thấy dùng Đậu Xanh sẽ giúp ngừa được bệnh về Tim Mạch. Một nghiên cứu khác, thực hiện tại Đại Học Kentucky với 24 người có nồng độ Cholesterol cao trong máu; cho dùng Đậu Xanh mỗi ngày, sau 2 tuần mức Cholesterol giảm được từ 9 – 12%, đồng thời mức Triglycerides cũng bớt được đến 13%. Những kết quả này cũng còn tùy thuộc vào mỗi bệnh nhân nhưng theo Bác sĩ James Anderson tại bệnh viện Veteran Ađministration Medical Center Lexington (Kentucky) thì kết quả sẽ tốt hơn nơi những người có mức Cholesterol cao hơn 150.
. Khả Năng Giúp Kiểm Soát Bệnh Tiểu Đường: Các thử nghiệm tại Ấn Độ (The Indian Journal Of Medical Research, Feb 1987) đã ghi nhận tác dụng làm Hạ Đường trong Máu của Đậu Xanh. Điều này phù hợp với quan niệm dùng Giá Đậu để trị Tiểu Đường của Đông Y.
. Khả Năng Ngừa Ung Thư: Đậu Xanh, cũng như một số Hạt Đậu khác, có chứa hai chất đang được nghiên cứu để ngừa Ung Thư là Phytate và các chất ngăn cản Protease (Protease Inhibitors), đây là những chất có tác dụng giúp ngừa hoặc chặn ung thư nơi tế bào. Các protease Inhibitors có thể chặn các chất tạo ung thư (carcinogens), không cho chúng xâm nhập tế bào. Do đó nếu tế bào khởi phát ung thư thì các chất này sẽ có thể ngăn không cho chúng lan rộng thêm.
Các Phytat, thường bị các nhà dinh dưỡng cho là gây trở ngại việc ngăn chặn cơ thể hấp thụ chất Sắt bằng cách loại chúng ra khỏi cơ thể, trước khi có thể xử dụng đến. Nhưng nếu Phytat loại được Sắt thì đồng thời cũng loại được các chất Carcinogens ra khỏi cơ thể. Một điều khá lý thú đã giúp giải thích “tại sao khi nấu Đậu Xanh, muốn Hạt Đậu chóng nhừ, nên bắt đầu bằng cách đổ xâm xấp nước, đợi đến khi sôi thì mới đổ thêm nước lạnh và đun tiếp thay vì đổ đầy nước ngay từ đầu?”. Đó chính là do Phytat. Khi ngâm và đun các phytin trong Đậu biến đổi thành Phytat Calcium và Phytat Magnesium. Khi nồi nấu Đậu đang sôi, được thêm nước lạnh, sẽ có sự thay đổi nhiệt độ một cách đột ngột. Sự thay đổi này giúp Hạt Đậu bung ra mau chín hơn. Ngoài Phytat và Protease inhibitors, chất Folat trong Đậu Xanh còn giúp bảo vệ sức khoẻ cho phụ nữ nhiều hơn nữa. Nơi phụ nữ có thai, nếu thiếu Folate (Acid Folic) thai nhi có thể bị chứng có lỗ thủng nơi óc hoặc xương sống; đồng thời nơi phụ nữ thiếu Acid Folic có thể đưa đến tình trạng ung thư cổ tử cung. Muốn ngừa tránh các trường hợp này chỉ cần dùng mỗi ngày từ 180-200micro gram Acid Folic, nghĩa là vào khoảng 50g đậu hạt mỗi ngày.
. Khả Năng Giảm Bớt Bệnh Nổi Mụn Ở Trán/Cổ: Nước Đậu Xanh dùng như nước Trà theo phương thức: Từ 1/8 đến ¼ cup Hạt Đậu Xanh, nấu sôi trong vài phút đến khi Vỏ tự lột là được. Lọc và lấy nước để uống mỗi ngày 2 lần sẽ giúp làm bớt mụn nhọt nổi trên trán, cổ vì quá nóng trong người. Đồng thời Hạt Đậu Xanh vừa chín (ở trên) được tán nhừ để đắp lên các mụn (nên thêm 1 giọt Dầu Khuynh Diệp) để sát trùng.
DƯỢC TÍNH VÀ CÁCH DÙNG VỎ, HOA ĐẬU XANH:
Theo Đông Y, Vỏ Đậu Xanh (Mungo Testa) hay Lục Đậu Bì (Lu-Dou-Yi). Mỹ gọi dưới tên Mungbean Husk, có những tác dụng Hạ Khí, giải nhiệt độc, tiêu thũng, nên được dùng để giúp thông tiểu, chữa phù thũng và tiêu chảy với liều lượng từ 4.5 – 12g. Hoa Đậu Xanh phơi khô rất tốt để trị ngộ độc vì rượu, được dùng với liều từ 30 đến 60g.
Vài Phương Thức Xử Dụng Đậu Xanh:
. Để trị các bệnh ngoài Da như Đậu Mùa: có thể dùng loại nước uống “Tam Đậu” gồm 3 loại đậu Xanh, Đỏ và Đen với trọng lượng bằng nhau 50g mỗi thứ, luộc với 60g Cam Thảo khi đến Đậu chín nhừ và ăn mỗi ngày.
. Để Trị Bệnh Đi Tiểu Ít, Gắt, và Đau – nơi người Cao niên: Đun 200g Đậu Xanh với 60g Vỏ Quít Khô. Thêm vào 40g Hạt Mè (Vừng) và uống khi bụng đói.
. Để Kiểm Soát Tiểu Đường: Uống nước đun Đậu Xanh mỗi ngày, đồng thời uống thêm nước luộc Cải Bẹ Trắng mỗi ngày 2 lần.
GHI CHÚ: Đậu Đỏ (Phaseolusangularis) được Đông Y gọi là Xích Tiểu Đậu hoặc Hồng Đậu. Có tác dụng vào kinh mạch Tâm, Tiểu Trường với khả năng giải nhiệt, thông tiểu, trị thũng trong các trường hợp bệnh thũng, phù úng nước trong cơ thể.
GIÁ ĐẬU XANH:
Hạt Đậu Xanh có lẽ không được giới tiêu thụ người Mỹ biết nhiều đến nhưng Giá Đậu Xanh lại rất được ưa chuộng. Sau đây là 1 phương thức làm Giá Đậu Xanh ghi trong “Grow Your Own Chinese Vegetables” của Geri Harrington: Muốn làm một số lượng nhỏ vừa đủ dùng hàng ngày thì không cần đến những dụng cụ phức tạp, chỉ cần những dụng cụ để chứa, thông thoát như khạp, thùng có lỗ ở đáy.
Chọn hạt Đậu thật kỹ, nên chọn Hạt lớn, tốt, còn khả năng mọc mầm. 1 Kg Đậu Hạt cho khoảng 5 Kg Giá. Ngâm Đậu vào trong nước ấm 1 đêm, hoặc muốn nhanh hơn ngâm Đậu vào nước có 1% Vôi sống trong 3 -4 giờ. Chắt nước và rửa sạch Nước Vôi. Cho Đậu vào thùng chứa, đậy lên bằng bao bố hoặc bằng lớp vải Gạc, giữ Vải nén xuống bằng vỉ nhẹ. Tưới nước thường xuyên để giữ độ ẩm nhưng không úng nước, tưới ngày 2 lần nếu khí hậu lạnh, hoặc 3 – 4 lần nếu ở vùng khí hậu nóng ẩm. Cần giữ Giá đang mọc trong tối, ánh sáng sẽ làm Giá chuyển sang màu Xanh. Thời gian để Giá mọc mất khoảng 4 ngày.
THÀNH PHẦN HOÁ HỌC:
Giá Đậu Xanh chứa:
– Nước 91% – Chất Đạm 3%
– Chất Béo 0.2% – Chất Bột/Đường 5%
– Các Khoáng chất và sinh tố tương tự như trong Hạt Đậu Xanh nhưng đặc biệt nhất là nhiếu Vitamin E, các Phytosterols và các phân hoá tố tiêu hóa.
DƯỢC TÍNH CỦA GIÁ ĐẬU XANH:
Giá Đậu Xanh chính là Hạt Đậu Xanh nảy mầm nên có đủ các dược tính của Đậu Xanh, thêm vào đó là các dược tính đặc biệt của cây nẩy mầm bắt đầu phát triển nên rất bổ dưỡng.
Giá Trong Đông Y: Trong Đông Y, Giá có vị nhạt, tính mát, tác dụng vào các kinh mạch Thận và Tỳ cùng Tam tiêu. Đặc biệt nhất là Bàng Quang. Cũng như Đậu Xanh, Giá có khả năng giải nhiệt, thông tiểu, trừ độc, đồng thời giúp tiêu hóa thức ăn. Ngoài khả năng làm giảm tác dụng gây Say của Rượu, Giá còn giúp làm thông cổ, bớt đau cuống họng và đặc biệt là giúp khan tiếng.
Giá Và Tiểu Đường:
Theo Đông Y, Tiểu Đường là một hình thức của nhóm bệnh gọi chung là “Tiêu Khát”, một chứng liên hệ đến Tam Tiêu và Chân Âm hao tổn; chia làm 3 thời kỳ:
– Thượng Tiêu Khát: Bệnh nhân ăn ít nhưng uống nhiều nước rồi đi tiểu ngay ra hết.
– Trung Tiêu Khát: Bệnh nhân ăn nhiều nhưng lại gầy sút.
– Hạ Tiêu Khát: người phiền táo, khô nhược.
Nơi bệnh nhân Tiểu Đường, Tam Tiêu đều khô, nên miệng khát và tiểu ra đường. Cách chữa trị là “thanh nhiệt, chỉ khát và sinh tân dịch”. Giá Đậu chính là thực phẩm tốt nhất để đáp ứng các điều kiện vừa mô tả. Nhưng cũng có sách ghi rằng nên ăn Dưa Giá là tốt nhất cho người Tiểu Đường vì Dưa Giá do muối chua đã giữ lại tính thanh nhiệt và bớt được sự phát tán. Vị Chua sẽ giúp cố định và thu liễm.
Tác Dụng của Vitamin E trong Giá:
Giá Đậu Xanh có chứa nhiều Vitamin E và đây chính là một đặc điểm khiến chúng ta càng nên ăn Giá Đậu. Vitamin E là một chất chống Oxy-hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc chống ung thư và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh Tim Mạch. Vitamin E giúp sự lưu thông của Máu, giúp sửa chữa các hư hỏng nơi tế bào, trị được các hội chứng khó chịu khi có kinnh nguyệt và cả các bệnh ung bướu nơi ngực phụ nữ.
Vitamin E bảo vệ tế bào bằng cách ngăn chặn sự Oxy-hóa các chất Lipid và sự tạo thành các nhóm gốc tự do, nghĩa là giúp tế bào trẻ lại, ngưng tiến trình lão hóa. Các bệnh nhân Parkinson nên dùng Giá Đậu Xanh vì Vitamin E sẽ làm chậm các tiến trình hư hại neuron thần kinh. Khi dùng Vitamin E với Selegiline (Thuốc trị Parkinson) bệnh đã chậm phát triển hẳn lại so với chỉ dùng Selegilline (Eldepryl) mà thôi.
Thiếu Vitamin E sẽ làm cho tế bào mau hư hỏng và tế bào thần kinh suy nhược. Quý vị phụ nữ hiếm muộn và hay hư thai nên dùng Giá Đậu Xanh. Sự thiếu Vitamin E trong cơ thể cũng liên hệ đến bệnh Ung thư ngực. Tuy nhiên, không nên dùng quá nhiều Vitamin E, nhất là dưới dạng thuốc viên. Giá Đậu Xanh chính là một nguồn cung cấp Vitamin E tốt nhất vì đặc tính quân bình và dễ hấp thụ vào cơ thể./.
DS Trần Việt Hưng