Bây giờ thì cậu học trò lớp 9, Ahmed Mohamed, 14 tuổi, đã được phép trở lại trường Trung học MacArthur ở Irving, Texas sau ba ngày bị đuổi học. Cũng có thể cậu đã chuyển qua học ở một trường khác như lời cậu nói trong một cuộc họp báo. Nhưng câu chuyện của Ahmed thì nhiều người vẫn còn đang nói tới và một lần nữa nó nhắc cho mọi người nhớ rằng chúng ta đang sống trong một thời đại của những nghi ngờ, định kiến và sợ hãi.
Nguồn dallasnews.com
Câu chuyện bắt đầu từ chiếc đồng hồ điện tử được Ahmed Mohamed tự chế ở nhà đã làm em bị đuổi học ba ngày bởi quyết định của nhà trường, sau đó bị cảnh sát bắt giữ và còng tay đưa về sở cảnh sát trong ngày Thứ Hai 13/9 sau khi giới chức của trường trung học nơi em vừa nhập học được mấy tuần cáo buộc Ahmed đã cố tình làm một quả bom giả. Qua ngày Thứ Ba, một bản tin của ký giả Avi Selk viết về sự việc trên được đăng trên tờ Dallas Morning News, được truyền đi khắp nơi và đã có cả triệu người đọc. Qua đến ngày Thứ Tư, không chỉ nước Mỹ mà hầu như ở khắp nơi trên thế giới, nhiều người đã biết đến Ahmed Mohamed và câu chuyện chiếc đồng hồ qua các thông tin trên mạng. Được nhiều nhân vật nổi tiếng, từ Tổng Thống Barack Obama, đến cựu Ngoại Trưởng Hillary Clinton, tới Mark Zuckerberg, chủ nhân của Facebook, đã đăng những lời nhắn với Ahmed trên các trang mạng cá nhân của họ, và em được mời đến Tòa Bạch Ốc tham dự buổi gặp gỡ có tên là Astronomy Night (Đêm Thiên văn) vào ngày 19/10 để gặp gỡ một số nhà khoa học, kỹ sư và phi hành gia của trung tâm không gian NASA.
Chiếc đồng hồ của Ahmed Mohamed – nguồn dailyreadlist.com
Câu chuyện của Ahmed đã tạo ra những cuộc tranh luận sôi nổi trên các trang mạng xã hội liên quan đến những vấn đề xã hội tưởng như không bao giờ dứt về Hồi giáo, di dân và sắc tộc. Và nhiều người nêu câu hỏi phải chăng Ahmed đã trở thành nạn nhân từ một chuyện nhỏ không đáng gì chỉ vì cái tên của em và tôn giáo em đang theo.
Gia đình của Ahmed Mohamed là những di dân đến từ Sudan, quốc gia vùng Bắc Phi đã từng trải qua cuộc nội chiến đẫm máu trong nhiều năm, và họ định cư ở Mỹ đã trên 30 năm. Ông bố Mohamed El Hassan, 54 tuổi, có lần được báo chí nhắc tới vì đã từng tranh luận với vị mục sư ở Florida trong vụ đốt kinh Quran. Riêng cá nhân Ahmed là một học sinh đam mê kỹ thuật, thường một mình trong phòng riêng mày mò với máy hàn, những con chips và mạch điện tử, và mơ ước ngày nào đó được theo học tại trường đại học danh tiếng MIT.
Chiếc đồng hồ đó cũng không hẳn là một “tác phẩm” quá công phu hay tinh vi của Ahmed. Theo lời kể, em chỉ mất 20 phút để ráp tất cả lại với nhau trước khi đi ngủ vào tối Chủ Nhật: một tấm mạch điện và những dây điện được nối vào một bảng số điện tử, tất cả được đặt trong một hộp xách tay đơn giản.
Ahmed tại nhà – nguồn theguardian.com
Em đem khoe thầy giáo dạy môn kỹ thuật ngay sáng sớm Thứ Hai. Thầy chỉ khen lấy lệ, không sốt sắng như em mong đợi và khuyên em không nên cho những thầy cô khác biết vì có thể gây ra hiểu lầm.
Ahmed nghe theo và giấu chiếc đồng hồ trong túi đựng sách vở trước khi vào lớp học Anh văn, nhưng bị cô giáo than phiền khi không chiếc đồng hồ bất chợt kêu báo thức ngay giữa giờ học. Ahmed mang nộp “tác phẩm” đó và cô giáo ngạc nhiên bảo sao giống quả bom. Ahmed đã cố gắng giải thích rằng nó không giống quả bom mà chỉ là chiếc đồng hồ điện tử.
Vị giáo viên đó giữ lại chiếc đồng hồ và thông báo cho văn phòng hiệu trưởng. Khi vị hiệu trưởng và nhân viên cảnh sát đến đưa Ahmed rời khỏi lớp học thì em biết đến lúc đó là có chuyện chẳng lành.
Họ đưa em vào một căn phòng, nơi đó đã có bốn nhân viên cảnh sát khác đang chờ. Theo lời em kể, một trong bốn người cảnh sát trên đã đưa ra lời nhận xét khi nhìn thấy em bước vào: “Đúng rồi. Đúng như là người mà tôi đã nghĩ.”
Ahmed bất giác ý thức được ngay vào lúc đó về màu da và tên của mình, trong khi cảnh sát tiếp tục dồn dập đặt thêm những câu hỏi cho em.
Ahmed bị câu lưu – nguồn twitter.com
Chuông đổi lớp kêu báo hiệu ít nhất hai lần, trong khi cảnh sát vẫn đang lục xét những đồ đạc và vật dụng trong túi xách của em và chất vấn mục đích về việc làm ra chiếc đồng hồ đó. Em kể rằng vị hiệu trưởng của trường, Dan Cummings, còn đe dọa sẽ đuổi em khỏi trường nếu em không chịu viết bản tự khai.
Qua những câu hỏi chất vấn của cảnh sát ngay trong căn phòng ở trường học, họ tiếp tục cố gắng buộc em phải nhìn nhận rằng em cố tình chế tạo bom, hay ít ra là chế tạo một quả bom giả. Nhưng Ahmed vẫn quả quyết rằng không, đó chỉ đơn giản là một chiếc đồng hồ điện tử.
Theo lời của phát ngôn nhân sở cảnh sát James McLellan thì Ahmed chưa hề nhìn nhận thiết bị đó không là một thứ gì khác ngoài chiếc đồng hồ. Và vì vậy cảnh sát không có lý do gì để nghĩ rằng nó gây nguy hiểm. Nhưng phía cảnh sát đến lúc đó vẫn chưa tin Ahmed đã thật lòng kể cho họ hết câu chuyện.
Vẫn theo lời phát ngôn nhân McLellan giải thích: “Có thể có lý do để lầm lẫn nếu thiết bị đó được bỏ lại trong phòng tiêu công cộng hoặc dưới gầm một chiếc xe. Điều quan tâm [của cảnh sát] là, thiết bị này được làm ra để làm gì? Cảnh sát có cần bắt giữ em không?”
Cảnh sát đưa Ahmed rời khỏi trường MacArthur vào lúc 3 giờ chiều, tay bị còng chéo ở phía sau lưng và có cảnh sát hộ tống hai bên. Một vài học sinh gặp trên hành lang trường học đã không khỏi biểu lộ ngạc nhiên. Ahmed không quên nét sửng sốt hiện trên khuôn mặt của vị giáo viên hướng dẫn của em, là người biết rõ “em là một học sinh ngoan.”
Ahmed được đưa về sở cảnh sát và tạm giam trong một phòng nhỏ có chấn song. Cùng ngày Thứ Hai đó, em được gặp cha mẹ tại trung tâm giam giữ thường phạm nhỏ tuổi sau khi cảnh sát đã chụp hình và lấy dấu tay để lập hồ sơ điều tra.
Sáng Thứ Tư 16/9, sở cảnh sát Irving thông báo ngưng điều tra, sẽ không buộc Ahmed vào bất cứ tội hình nào và hồ sơ được đóng lại.
Nhưng cho đến nay, dường như hồ sơ vụ việc đó vẫn chưa đóng lại trong mắt của dư luận, vì nó biểu lộ thứ văn hoá sợ hãi đang hiện hữu trong xã hội chúng ta đang sống, và điều này có thể làm giảm đi những thiện chí của những giới chức có trách nhiệm và biến thành những việc làm ngu xuẩn, hoặc tệ hại hơn nữa, bị cáo buộc là đã lạm dụng quyền hành và làm mất đi lòng tin của người dân.
Trong một cuộc họp báo chung với Sở học chánh Irving, cảnh sát trưởng Larry Boyd cho biết thiết bị đó “theo lẽ thường là rất đáng ngờ.” Ông cũng nói thêm rằng, “Chúng ta đang sống ở thời đại mà bạn không thể mang những thứ đó đến trường học. Lẽ đương nhiên là chúng ta đã từng chứng kiến những vụ việc khủng khiếp xảy ra ở khắp nước, do đó chúng ta sẽ phạm sai lầm nếu không thận trọng.”
Thị trưởng thành phố Irving, Beth Van Duyne, đã lên Facebook để bào chữa cho hành động của nhà trường và cảnh sát. Bà viết: “Tất cả chúng ta đã chứng kiến nhiều vụ bạo động ghê gớm đã xảy ra trong trường học. … Có lẽ một vài vụ đó đã được ngăn chặn và một ít mạng sống đã được cứu thoát nếu mọi người cảnh giác hơn.”
Ahmed Mohamed được chào đón trong một cuộc họp báo hôm Thứ Tư tại Irving, Texas. photo Ben Torres / Getty Images
Nhưng sau đó vị thị trưởng này đã cho sửa lại lời trên và nhìn nhận rằng bà sẽ “vô cùng tức giận” nếu vụ việc trên xảy ra cho chính con của bà.
Thận trọng và cảnh giác là những điều mà mọi người ai cũng nên thực hành trong cuộc sống mỗi ngày mỗi thêm nhiều những nguy cơ có thể gây nguy hại tới an ninh cá nhân của mỗi chúng ta. Nhưng nếu chúng ta không thận trọng để tự kiềm chế phản ứng và để nó vượt quá mức giới hạn thì dễ đưa đến những hậu quả xấu như trường hợp của Ahmed Mohamed.
Nhà trường có thể bình tĩnh hơn và gọi em lên văn phòng hiệu trưởng tìm hiểu cho rõ ngọn ngành trước khi thông báo cho sở cảnh sát đúng với mức độ nghiêm trọng của vụ việc. Phản ứng của vị hiệu trưởng là không đúng khi áp lực đòi đuổi học Ahmed nếu em không chịu nhận tội.
Cảnh sát thẩm vấn Ahmed là việc cần và nên làm. Cảnh sát đưa Ahmed về sở cảnh sát là theo đúng thủ tục để lập hồ sơ. Nhưng việc cảnh sát còng tay em và đưa về giam ở sở cảnh sát, cho dù chỉ trong một ngày, là việc làm thiếu khôn ngoan và thiếu thận trọng. Đâu cần phải có ống kính theo dõi của báo chí mà nay ai cũng có thể trở thành một nhà báo với chiếc điện thoại thông minh, và chỉ trong vài tích tắc những hình ảnh như tấm hình Ahmed bị còng tay có thể phát tán đi khắp nơi qua các trang mạng xã hội như Facebook hay Twitter.
Chúng ta đang sống trong một thời đại có quá nhiều những vấn đề xã hội phức tạp vẫn chưa giải quyết xong. Đó không chỉ là những vấn đề rõ ràng trắng và đen, mà còn rất nhiều màu xam xám ở giữa. Thế nên, mọi người cần nên tỉnh táo khi phải đối phó với những trường hợp tương tự, đừng để cảm xúc lấn lướt lý trí.
Câu chuyện của Ahmed Mohamed không chỉ là bài học cho Sở học chánh và cảnh sát thành phố Irving mà còn cho cả nước Mỹ một lần nữa phải thận trọng hơn khi cần giải quyết những vấn đề có liên quan đến dân sự, trong khi bên phía cảnh sát vẫn đang cố gắng lấy lại lòng tin tưởng từ dân chúng sau hàng loạt những vụ việc đáng tiếc có liên quan đến những cộng đồng người da màu đã liên tiếp xảy ra trên khắp nước Mỹ trong mấy năm qua.
Và tất nhiên, trường Trung học MacArthur và Sở cảnh sát Irving vẫn đang nợ cá nhân em Ahmed Mohamed một lời xin lỗi chính thức.
VH