Khi số báo đến tay bạn, Đức Giáo Hoàng Francis đang thực hiện chuyến công du lịch sử đến Hoa Kỳ để hội đàm cùng Tổng Thống Obama và những nhà lập pháp tại Quốc Hội Hoa Kỳ, sau khi đã ghé thăm Cuba và gặp gỡ cùng lãnh tụ Fidel Castro và Chủ Tịch Raul Castro. Chuyến công du không phải được ngẫu nhiên sắp đặt như một mục vụ tôn giáo hay chuyến viếng thăm thông thường của một lãnh tụ tôn giáo có hơn một tỉ tín đồ, mà hơn hết, được nhìn thấy như một sự hậu thuẫn cho tiến trình bình thường hóa giữa hai quốc gia cựu thù đã kéo dài hơn nửa thế kỷ. Là một Đức Giáo Hoàng được yêu mến, sự thành công của chuyến công du này còn phụ thuộc vào những thông điệp và sự thuyết phục mà Giáo Hoàng Francis và Vatican đưa ra về những sự thay đổi của Vatican trong một số vấn đề vốn dễ gây tranh cãi, cùng những chính sách và ảnh hưởng liên quan đến cục diện chính trị thế giới như thế nào.
Một ngày cuối tháng 8 năm 2014, Hồng Y Jaime Ortega Alamino – Tổng Giám Mục giáo phận Havana đã bay sang Hoa Kỳ và đến Bạch Ốc để trình lên TT Obama một lá thư từ Đức Giáo Hoàng Francis mà cũng chính ông đã đệ trình cùng Chủ Tịch Raul Castro của Cuba trước đó. Lá thư bày tỏ sự ủng hộ của Vatican trong việc hàn gắn lại mối quan hệ ngoại giao đã kéo dài hơn 50 năm giữa hai quốc gia và sự sẵn sàng giúp đỡ cho tiến trình này. Hai tháng sau, Obama và Castro gởi những nhà ngoại giao cao cấp của mình sang Vatican mật đàm và kết quả như đã biết, ngày 16 tháng 12 năm 2014, sau những cân nhắc về cái giá chính trị sẽ đối diện, cả hai người đứng đầu quốc gia đã thỏa thuận và đánh dấu cho một cột mốc lịch sử trong việc hàn gắn quan hệ ngoại giao qua điện thoại, được công bố ra toàn thế giới một ngày sau. Một quyết định cùng sự hậu thuẫn không phải dễ dàng, khi gặp sự chống đối từ đảng Cộng Hòa, từ cộng đồng những người Cuba lưu vong và những chính trị gia đầy ảnh hưởng của cộng đồng này, cũng như một tỉ lệ đại chúng đáng kể. Nhưng không chỉ riêng trong vấn đề Hoa Kỳ và Cuba này, mà các thông báo của Vatican liên quan đến nhiều vấn đề chính trị xã hội khác nhau, trong đó có cả những vấn đề gây nên tranh cãi với những cái nhìn khác biệt, người ta nhìn thấy dường như Vatican dưới sự dẫn dắt của Giáo Hoàng Francis đang bước qua những ranh giới an toàn thông thường và truyền thống của Giáo Hội. Từ những cuộc khủng hoảng về vấn đề di dân mà Châu Âu đang đối diện với các chính sách khác biệt, mà Ngài đã kêu gọi các địa phận Công Giáo giúp đỡ, cưu mang người tị nạn. Từ những thông báo ngợi khen về kết quả thương thảo giữa Hoa Kỳ và phương Tây với Iran, điều đang gây một số chống đối chính ngay tại nước Mỹ. Những lên tiếng về cuộc chiến chống ISIS tại Syria và Iraq, sự công nhận Palestine, cùng các vấn đề Trung Đông, cho đến vấn đề ảnh hưởng và thay đổi môi trường, sự bất bình đẳng xã hội, sự tham lam của những nhóm tài phiệt, chủ nghĩa thực dân mới… Hoặc các vấn đề xã hội vốn cấm kị như đồng tính, ly dị, tái hôn… Liệu những tác động và thay đổi chính sách của Giáo Hoàng Francis và Vatican trong các vấn đề xã hội và chính trị thế giới như vậy sẽ ảnh hưởng như thế nào đến cái nhìn của những tín đồ Công Giáo nói riêng và thế giới nói chung?
Đức Giáo Hoàng Francis nói chuyện với Chủ tịch Cuba Raul Castro ngày 10 tháng 5 – nguồn CNS ảnh / Gregorio Borgia, EPA
Hôm Chủ Nhật vừa qua, hàng trăm ngàn người dân Cuba đã tụ họp tại Quảng Trường Cách Mạng của Havana từ tinh mơ để chờ đón Giáo Hoàng Francis lần đầu tiên đến với quốc gia cộng sản này. Havana đã từng đón tiếp Giáo Hoàng John Paul II hồi năm 1998 và Giáo Hoàng Benedict XVI hồi năm 2012, Giáo Hoàng Francis được quốc gia cộng sản này trải thảm đỏ cung tiếp long trọng như một người có công mang lại sự hòa giải cho Cuba và Hoa Kỳ. Phát biểu khi bước xuống phi trường Havana, Giáo Hoàng nói: “Hôm nay chúng ta làm mới lại mối liên kết về sự hợp tác và hữu nghị để Giáo hội có thể tiếp tục giúp đỡ người dân Cuba trong niềm hy vọng cùng mối quan tâm của mình với sự tự do, những phương tiện và không gian cần thiết”. Chủ trì Thánh lễ ngoài trời với sự tham dự của Chủ Tịch Raul Castro và Tổng Thống Argentina, Ngài nhấn mạnh về sự phục vụ cho con người hơn là ý thức hệ. Thăm Fidel Castrol và hội đàm riêng cùng Raul Castro, Giáo Hoàng cho thấy sự tái cam kết về mối liên hệ lâu đời giữa Vatican và Cuba. Trên thực tế, quan hệ ngoại giao giữa Vatican và Cuba đã có từ 80 năm nay, trong khi Hoa Kỳ thiết lập quan hệ ngoại giao với Vatican chỉ hơn 30 năm, từ năm 1984 dưới thời Tổng Thống Reagan cho đến nay.
Đức Giáo Hoàng Francis lên tiếng về cuộc chiến chống ISIS tại Syria và Iraq – nguồn youtube.com
Hành trình theo sau chuyến viếng thăm Cuba sẽ là Hoa Kỳ, nơi Giáo Hoàng Francis được chào đón nồng nhiệt và đối diện cả những sự sút giảm sự ủng hộ, phần lớn vì những chính sách và nghị sự mang tính chính trị nói trên. Nếu các nguồn tin cho biết 10,000 vé tham dự Thánh lễ tại Philadelphia được phát miễn phí qua mạng hết sạch chỉ trong vòng 30 giây và có người đã niêm tin nhắn lên mạng, cho biết sẵn sàng bỏ ra năm bảy ngàn đô để mua lại chiếc vé mà họ không có cơ hội lấy được, cũng như đã có hàng trăm ngàn người tham gia cuộc thi để may mắn lấy được tấm vé vào Central Park tại New York, nơi sẽ được tận mắt diện kiến Đức Giáo Hoàng Francis đi qua, thì theo Gallup, tỉ lệ dân Mỹ tán thành Ngài đã sụt giảm xuống còn 59% so với 76% hồi tháng 2 năm ngoái, trong khi tỉ lệ những người công giáo Hoa Kỳ ủng hộ Ngài sụt giảm xuống còn 71% so với 89% so với năm 2014, thậm chí chỉ còn 45% trong số những người nhận mình thuộc nhóm bảo thủ tại Hoa Kỳ. Nền chính trị Hoa Kỳ cũng sẽ có cái nhìn khác nhau trong chuyến công du này của Giáo Hoàng Francis. Nếu chuyến thăm viếng này xem ra là một lợi thế cho TT Obama và đảng Dân Chủ khi các phân tích ghi nhận Ngài được xem là có những phát biểu và hành động ít nhiều đồng tình với một số chính sách bị gây nên tranh cãi của Obama, thì một số ứng viên tổng thống và dân biểu đảng Cộng Hòa cho thấy sự thiếu đồng tình với Ngài, thậm chí có dân biểu đã tuyên bố tẩy chay cuộc phát biểu của Giáo Hoàng Francis tại Quốc Hội. Nói khác đi, dường như đảng Dân Chủ mong chờ chuyến công du của Giáo Hoàng Francis nhiều hơn so với đảng Cộng Hòa, cho dù các thông điệp chọn lọc và cẩn trọng của Ngài không chắc sẽ gây nên sự dễ chịu cho cả hai bên nếu đụng đến các vấn đề xã hội và chính trường thế giới. Ngẫu nhiên hay không thì chuyến công du này cũng trùng hợp với kỳ họp của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc đang diễn ra và những thông điệp này sẽ chuyển đến hàng trăm nguyên thủ khắp thế giới có mặt tại New York để nghị sự về cục diện kinh tế và chính trị thế giới.
Đức Giáo Hoàng Francis cử hành Thánh Lễ tại Công viên Bicentenario ở Quito, Ecuador cho một triệu người dự kiến. photo REUTERS
Theo phân tích của ký giả Patrick Hornbeck trên trang blog của Reuters về chuyến công du Hoa Kỳ lần này của Giáo Hoàng Francis rằng, Ngài sẽ đối diện với ba nhóm tín đồ Công Giáo của mình – những người chưa từng thấy những sự dự phần và thay đổi của Giáo Hội truyền thống tiền nhiệm nhiều đến vậy từ khi được dẫn dắt bởi Giáo Hoàng Francis. Nhóm thứ nhất là những tín đồ luôn tin tưởng vào sự dẫn dắt của Giáo Hội và phấn khích về những thay đổi. Nhóm thứ hai là những tín đồ đang mang trong lòng những mối băn khoăn của mình trước các đổi thay và chương trình nghị sự của Ngài cùng Vatican. Nhưng đáng ngại hơn là nhóm thứ ba, những tín đồ bất mãn với các chính sách này và muốn rời bỏ Giáo Hội. Với bất cứ cương vị hay quan điểm khác biệt nào, nếu cùng nhìn rằng, tất cả những gì mà Đức Giáo Hoàng Francis đưa ra hay đang thực hiện là dựa vào tình yêu và lòng nhân từ của Thiên Chúa cùng một khao khát đem lại hòa bình cùng những sự tốt đẹp hơn cho nhân loại, thì người ta sẽ dễ dàng chấp nhận và ủng hộ những thông điệp đầy lòng bác ái và trách nhiệm của vị lãnh đạo tôn giáo đáng kính này.
Đức Giáo Hoàng Francis và Đức Hồng Y Jaime Ortega Cuba, tại Revolution Plaza ở Havana, Cuba, Chủ Nhật 20 Tháng Chín, 2015. (photo Ismael Francisco / Cubadebate Via AP) (Associated Press)
Đức Giáo hoàng Francis và Tổng thống Barack Obama trong một buổi triều yết riêng tại Vatican, ngày 27 Tháng Ba năm 2014. Saul Loeb / AFP / Getty Images
ĐYT