Virus Zika do muỗi truyền đi gây ra chứng khuyết tật bẩm sinh tại Ba Tây, đang nhanh chóng lan truyền khắp châu Mỹ. Mối quan ngại mới nhất là sự lây lan Zika qua đường tình dục.
Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization -WHO) tuyên bố sự bùng phát của Zika là tình trạng khẩn cấp về y tế mà cộng đồng quốc tế phải quan tâm.
Xuất hiện lần đầu năm 1947 tại Uganda, Zika lan truyền qua muỗi Aedes chứ không từ người qua người. Trong nhiều thập niên, virus chỉ được giới hạn nơi một số nước ở châu Phi và châu Á, cho mãi tận gần đây mới bùng phát. Trường hợp thứ nhất phát hiện hồi tháng 5-2015 tại Ba Tây, có thể là do cả triệu người đến Ba Tây dự World Cup 2014. Vì bệnh thường không có triệu chứng nên cả năm sau mới được báo cáo cho nhà chức trách.
Ðây là một số yếu tố mới nhất:
Zika có thể lây lan qua nước tiểu, nước bọt?
– Các chuyên viên cho biết virus chủ yếu truyền qua loại muỗi Aedes aegypti. Các nhà khoa học Ba Tây thấy virus có thể “hoạt động” trong nước tiểu và nước bọt của người nhiễm khuẩn, nhưng cần nghiên cứu thêm mới có thể xác quyết khả năng truyền bệnh qua những thứ chất lỏng đó.
Có thể nhiễm Zika khi truyền máu?
– Có. Ba Tây đã báo cáo có hai người đã nhiễm Zika qua đường truyền máu. Các ngân hàng máu không biết trong máu họ dự trữ có Zika hay không vì chưa có dụng cụ thử nghiệm. Tuy nhiên, tại Hoa Kỳ, rủi ro nhiễm Zika vì truyền máu thì cực hiếm vì virus chưa lây lan qua các muỗi địa phương.
Ngân hàng máu có đề phòng?
– Có. Hồng thập tự HK yêu cầu tránh hiến máu đối với những người du hành tới những vùng bị nhiễm Zika trong 28 ngày trước đó. Hiệp hội Ngân hàng máu HK cũng ra khuyến cáo tương tự. Cơ quan Canada phụ trách về Máu ngăn không cho những ai đã du hành ra nước ngoài, lục địa HK và Âu châu trong vòng 21 ngày không được hiến máu.
Truyền qua đường tình dục có nguy hiểm?
– Ngay từ năm 2008 các nhà khoa học đã biết Zika có thể truyền qua đường sinh dục, nhưng họ cho biết rất hiếm xảy ra.
Giới chức y tế tại Texas đã xác nhận một trường hợp Zika truyền qua đường tình dục tại Dallas. WHO nói ca bệnh này gây quan ngại và cần điều tra thêm, nhưng cho biết muỗi mới là phương tiện thông thường nhất để truyền bệnh và là mục tiêu chính yếu để ngăn ngừa bệnh.
Zika ở trong máu hoặc tinh dịch bao lâu?
– Zika ở trong máu trong vòng một tuần lễ. Muỗi chỉ có thể nhiễm trùng khi nó chích ai đó trong thời gian này. Còn Zika có thể sống bao lâu trong tinh dịch thì các nhà khoa học chưa biết.
Zika đang lan tới đâu?
– Zika hiện nay đã thấy có ít nhất ở 25 nước và lãnh thổ thuộc Mỹ châu La tinh và vùng biển Caribbean.
Zika đã có tới lục địa Mỹ chưa?
– Có và không. Hơn 50 người Mỹ đã được chẩn đoán bị nhiễm Zika sau khi thăm những nước có Zika trở về nhà, trong số đó 10 ở Texas, 9 ở Florida. Thống đốc Florida tuyên bố tình trạng khẩn cấp ở 5 quận hạt. Tuy nhiên, các giới chức y tế không bao gồm lục địa HK vào danh sách các nước có Zika bùng phát vì virus chưa xâm nhập vào các đàn muỗi tại địa phương.
Trị chứng teo não ra sao?
– Hiện không có thuốc chữa chứng teo não. Có ít nhất 38 trẻ em Ba Tây đã chết. Theo Mayo Clinic, tuy một số trẻ em vẫn phát triển và có trí thông minh bình thường nhưng đầu chúng vẫn nhỏ thó.
Hãng hàng không có biện pháp nào?
– Cả ba hãng hàng không lớn nhất HK đều cho hành khách hủy bỏ hoặc hoãn các chuyến bay nếu đã mua vé đi đến các vùng bị ảnh hưởng vì Zika.
Làm sao giảm được rủi ro bị Zika?
– Cách đề phòng cho khỏi bị nhiễm trùng là cố tránh bị muỗi chích khi thăm viếng những vùng có virus bằng cách: ở trong nhà, bận quần dài, áo dài tay, và dùng thuốc ngừa muỗi.
TM