– Tổng thống Venezuela tuyên bố – tình trạng khẩn cấp về kinh tế hôm 15 tháng 1-2016, theo đó chính phủ có thể trưng dụng các phương tiện của các doanh nghiệp tư nhân để bảo đảm nhu cầu về thực phẩm, dược phẩm và các mặt hàng thiết yếu, cũng như kiểm soát ngoại hối.
– Quốc hội Venezuela đầu tháng 2-2016 đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp về lương thực trên toàn quốc trong bối cảnh nền kinh tế Venezuela đang rơi vào khủng hoảng trầm trọng do thiếu hụt lương thực, và giá cả tăng vọt.
– WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) vừa mới ban bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu về virus Zika gây teo não.
Nhân tìm hiểu về Tình trạng khẩn cấp, thiết tưởng cũng nên đề cập đến hai hình thức khác có thể liên quan:
Thiết quân luật (Martial law)
Thiết quân luật là sự áp đặt quân nhân có cấp bậc cao nhất lên làm thống đốc quân sự hoặc đứng đầu chính phủ, do đó tước đoạt mọi quyền hạn của các ngành hành pháp, lập pháp và tư pháp của chính quyền trước đó. Thường sự áp đặt này chỉ là tạm thời khi chính phủ hoặc giới chức dân sự không hoạt động hữu hiệu (tức là không duy trì được trật tự và an ninh, hoặc không cung cấp được các dịch vụ thiết yếu).
– Thiết quân luật còn được chính phủ sử dụng để áp đặt luật lệ trên người dân. Tình huống như vậy có thể xảy ra sau một cuộc đảo chánh (như tại Thái Lan năm 2006 và 2014); khi xảy ra cuộc biểu tình có tính cách đe dọa (như tại Thiên An Môn ở Trung quốc năm 1989); để đàn áp phe đối lập chính trị (như tại Ba Lan năm 1981); hoặc để ổn định các cuộc nổi loạn (như cuộc khủng hoảng tháng 10 năm 1970 tại Canada).
– Thiết quân luật cũng có thể được tuyên bố trong trường hợp có thiên tai lớn, tuy nhiên, đa số các quốc gia thường sử dụng một hình thức pháp lý khác (như tuyên bố tình trạng khẩn cấp).
– Thiết quân luật cũng được áp đặt trong những cuộc xung đột và các trường hợp bị chiếm đóng, khi vắng bóng chính quyền dân sự nên tình hình dân chúng bất ổn. Thí dụ cho hình thức cai trị bằng quân sự này là thời gian tái thiết nước Đức và Nhật sau thế chiến II, cũng như cuộc tái thiết miền Nam sau cuộc nội chiến Hoa Kỳ.
– Thiết quân luật thường đi kèm với lệnh giới nghiêm, đình chỉ pháp luật dân sự và quyền công dân; áp dụng hoặc gia hạn quân luật hoặc tòa án quân sự đối với thường dân. Thường dân không tuân lệnh thiết quân luật có thể bị tòa án quân sự xét xử.
Giới nghiêm (curfew)
Giới nghiêm là một lệnh quy định thời gian trong đó có một số quy luật được áp dụng. Chẳng hạn như:
1. Lệnh của chính quyền hoặc phe quân sự đảo chính buộc mọi người hoặc một số người phải ở trong nhà trong khoảng một thời gian nào đó, thường là ban đêm. Nó có thể được áp đặt để duy trì trật tự công cộng (như tình trạng bất an xảy ra tại Ferguson ở Mỹ năm 2014) hoặc để đàn áp một nhóm người trong thành phố hoặc tiểu bang (như sinh viên Mỹ gốc Nhật Bản ở vùng West Coast trong Thế Chiến II), hoặc với một hạng tuổi nào đó (thường dưới 18) tại nhiều thành phố ở Mỹ từ thập niên 1980.
2. Lệnh người giám hộ hợp pháp bắt trẻ vị thành niên phải trở về nhà vào thời khắc quy định, thường là buổi tối hoặc đêm. Lệnh này có thể áp dụng hàng ngày hoặc thay đổi tùy ngày trong tuần (chẳng hạn đêm hôm trước ngày các em phải đi học).
3. Một đòi hỏi hàng ngày đối với khách phải trở về khách sạn trước thời giờ quy định, thường là buổi tối hoặc ban đêm.
4. Trong môn chơi baseball, thời gian sau đó trận đấu phải chấm dứt hoặc phải ngưng ngang. Chẳng hạn, luật giới nghiêm trong Amercian League, áp dụng trong nhiều năm, quy định không được chơi sau 1 giờ đêm (trừ các trận quốc tế).
5. Trong ngành hàng không, hạn chế bay đêm để khỏi gây tiếng ồn phá giấc ngủ của cư dân lân cận. Chẳng hạn các phi trường Heathrow, Gatwick và Stansted ở nước Anh.
Giới nghiêm trong tiếng Anh là “curfew”, xuất xứ từ “couvre-feu” của tiếng Pháp có nghĩa là “che lửa”. Đến thời Trung cổ, từ này thành “curfeu” và sau này thành “curfew”. Nghĩa nguyên thủy của từ này là để chỉ một đạo luật do William The Conqueror đặt ra, bắt tất cả đèn, lửa phải được che lại khi chuông đổ 8 giờ tối, để tránh hỏa hoạn có thể lan rộng nơi những cộng đồng sinh sống trong các ngôi nhà bằng gỗ.
Hình minh họa – NGUỒN FELLOWSHIPOFTHEMINDS.COM
PN