Hơn 1/3 dân số thế giới sử dụng internet hàng ngày. Riêng ở Hoa Kỳ, tỷ lệ người dùng so với dân số là 87%, còn Việt Nam có tới 44%. Tuy số người sử dụng nhiều như vậy, nhưng một số khá đông chỉ có những khái niệm lờ mờ về mạng lưới toàn cầu này. Họ thường nêu lên câu hỏi: Internet là gì và hoạt động như thế nào? Ai là chủ của Internet và ai trả tiền cho ai để có đất (website) trên internet? Những máy chủ internet nằm ở đâu và kết nối với máy của mình ra sao? Internet truyền đi bằng vô tuyến hay có dây?
Khởi đầu Internet là vào năm 1964, trường đại học UCLA gởi mấy hàng chữ cho Stanford Research Institute. Ngày xưa gởi tin nhanh nhất là đánh điện tín. Bây giờ gởi data nhanh nhất là email. Nhưng nhanh là một chuyện còn người nhận có xé bao thơ ra đọc hay không là chuyện khác. Ở tại Mỹ gởi cái email về Việt Nam chỉ mất có mấy giây là tới.
2. Ai là chủ của Internet
Nói cho gọn thì không ai làm chủ Internet hết. Internet được chia ra cho nhiều công ty khác nhau. Nói chung thì không có một cá nhân nào hay một tổ chức nào làm chủ Internet cả mà nó được điều hành trên khắp thế giới. Chỉ có những cơ quan điều hành thôi.
Thí dụ như cơ quan quản lý IP. Muốn nối computer tại nhà vào Internet thì các bạn phải có Unique Public IP Address, Internet Protocol address. Cái IP tổng quát được điều hành do Internet Assigned Numbers Authority (IANA) cho toàn cầu. Từ đó đưa ra làm năm địa phương. Cái IP của các bạn do hãng Internet service providers tư nhân chỉ định cho các bạn, có khi nó là fixed IP (cố định), có khi nó thay đổi được tức là dynamic IP. Cho nên khi các bạn gởi email hay log vô một webpage nào đó, người ta có thể biết được các bạn là ai, cũng như cư trú nơi nào trên thế giới. Nói chung các bạn gởi email đến tôi, nếu muốn, tôi có thể tìm được các bạn và biết đại khái là ai, ngoài cái tên trong email address có khi rất vô nghĩa, nhưng việc tìm kiếm này hơi mất công.
3. Muốn thành lập một webpage thì phải mua domain name. Công ty quản lý ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) cấp tên miền, chịu trách nhiệm chung trong việc quản lý DNS (domain name system). Để cho dễ hiểu thì domain name mang chữ cuối cùng là tên quốc gia.
Thí dụ như Canada thì chữ cuối tên là .ca, domain name của nước Úc thì chữ cuối là .au, nước Pháp là .fr, nước Việt Nam là .vn. Thí dụ như “www.netregistry.com.au”; “www.cira.ca”. Nếu webpage nằm trên đất Mỹ thì được miễn chữ chót chỉ quốc gia. Nó có nhiệm vụ quản trị tên miền gốc, giao quyền điều hành mỗi domain name cấp cao nhất cho một cơ quan đăng ký tên miền.
Đối với domain name quốc gia cấp cao nhất, cơ quan đăng ký domain name thường do chính quyền của quốc gia đó thành lập. ICANN giữ vai trò cố vấn trong các cơ quan đó nhưng không được can thiệp vào các điều khoản và điều kiện về việc ủy quyền domain name của mỗi cơ quan đăng ký domain name cấp quốc gia. Dưới tên miền quốc gia là tên nhóm:
.com là commercial, .org là tổ chức thường vô vị lợi, .gov là của chánh phủ mỗi quốc gia, .net là network nói chung, .edu là của trường học…
4. Ai trả tiền cho ai
Thường muốn mua domain name thì trả tiền cho tổ chức quản trị một số lệ phí thường rất nhỏ. Còn chúng ta xài Internet phải trả tiền hàng tháng là trả tiền cho hãng Internet provider (cung cấp dịch vụ), nó có thể là Comcast, là Time Warner, là AT&T, là Juno, là Verizon… nhiều lắm. Các hãng nầy nối nhà các bạn vào network nên họ tính tiền đường dây cable hay dây điện thoại mà họ làm chủ, phí tổn máy móc và tiền lời… Tiền mua domain name chỉ là lệ phí nhỏ, nhưng tiền nối vào internet là của hãng thương mại nên họ tính rất cao.
Nói là máy chủ thì thật là khó hiểu, thường nó là một hệ thống network của hãng AT&T hay Comcast, hay Juno… Còn data thì được lưu trữ cùng khắp, thường trong hard disk của các network, lớn lắm. Chỗ chứa cũng là nhiều hard disk hợp lại mà thôi. Còn nói chuyện hard disk nối với nhau ra sao để có sức chứa thật lớn thì rắc rối hơn, nên xin được bỏ qua.
Khi một data nào đó bỏ vào Internet rồi thì vô phương rút lại hay đính chánh, lý do là nó được nhiều computer download về chứa cùng khắp mọi nơi, không rút lại được. Nếu dễ dàng lấy xuống thì chánh phủ Mỹ đâu có chới với với vụ Wikileaks. Nội cái vụ tung tin sai về 9 người Việt Nam làm vẻ vang dân Việt năm 2011, gia đình em Khang (số 5) đính chánh hoài mà có được đâu. Phe ta cứ vậy mà đưa đi tới khuya đâu cần biết là làm hại người khác. Một toa thuốc email trời đánh đưa ra hại người thì có cả trăm webpage đăng lên. Nếu webpage nầy biết sai và có hại nên lấy xuống thì webpage khác mọc ra đăng tiếp. Cho là tất cả các webpage Việt Nam lấy xuống hết thì phe ta lục trong email cũ mang ra tung lên Internet. Thành thử Internet ngày nay y như con sông Thị Nghè, những thứ có ích thì hiếm, còn rác bẩn thì trôi lềnh bềnh.
PN (Nguồn: Quán Ven Đường)