Kỳ 3
Người hùng
Harry Markopolos
Ma Ðớp (Madoff) làm chủ tịch công ty BLMIS (Bernard L. Madoff Investment Securities) ở Nữu Ước và MSIL (Madoff Securities International Ltd.) ở Luân Ðôn.
Trụ sở công ty đầu tư BLMIS của Ma Ðớp chiếm 3 tầng lầu 17, 18 và 19 của tòa cao ốc Lipstick Building (còn được gọi là 53rd at Third vì nằm ở góc đường Third Avenue và 53rd Street) ở địa chỉ số 885 Third Avenue, Manhattan, New York. Cao ốc thương mãi này có 34 tầng, chiều cao 138m, hoàn tất năm 1986 có hình dáng bầu cạnh, vách ngoài trám đá hoa cương, mỗi tầng viền ngang màu son đỏ nên trông giống như một thỏi son thoa môi với ba khúc nhỏ dần từ dưới lên trên để cho ánh nắng chiếu xuống đường phố. Tầng trệt của cao ốc này được cấu tạo với một góc cạnh mặt tiền trống trải để dành lối cho số lượng đông đảo người đi bộ. Lầu 17 là đầu não bộ chỉ huy và là nơi bí mật ngụy tạo những bảng tường trình trương mục định kỳ. Lầu 18 và 19 là nơi làm việc của nhân viên, nơi giao tiếp khách hàng ngây thơ mang tiền đến cúng cho Ma Ðớp.
Nhưng tại sao tiền của khách hàng ký thác Ma Ðớp không đầu tư một xu teng suốt hai mươi năm mà SEC không biết thì thật là chuyện lạ. Chẳng có một cổ phần nào mua vào hay bán ra. Chẳng phải ông ta bòn rút một ít chỗ này, ăn chặn một ít chỗ kia để dễ dàng qua mặt mọi người. Ðàng này ông ta nuốt trọn gói, thế mà không ai hay biết.
Lý do thứ nhất, ông là một người có thành tích đứng đắn, có uy tín và có cái mã bề ngoài của một con người đứng đắn đàng hoàng, giao thiệp rộng, quen biết nhiều tai to mặt lớn trong giới tài phiệt và chính trị, tích cực tham gia các hoạt động xã hội từ thiện và gây quỹ cho các cuộc vận động tranh cử. Riêng nội cái chức cựu chủ tịch thị trường chứng khoán Nasdaq (National Association of Securities Dealers Automated Quotations) cũng đủ ăn tiền. Ông ta tạo ra được cho mình cái vẻ bất cần, rằng “vì nể sự quen biết và sự giới thiệu của các bạn thân tín của chúng tôi, thấy quý vị năn nỉ quá, công ty chúng tôi nhận tiền đầu tư của quý vị để làm phước đấy!” Ông ta đã khéo léo mua được sự tin cậy của mọi người.
Lý do thứ hai, công ty đầu tư chứng khoán BLMIS của Ma Ðớp có tay trong giúp đỡ nên có thể qua mặt các cuộc thanh kiểm (auditing) của SEC. Trong 15 năm qua, SEC xét sổ sách công ty của Ma Ðớp năm bảy lượt. Chuyên gia phân tích tài chính Harry Markopolos được chương trình truyền hình “60 Minutes” phỏng vấn; ông cho biết từ năm 2000 đến năm 2008, ông đã gửi tài liệu báo động đỏ cho SEC 5 lần. SEC động thủ quá chậm trễ hoặc có thể nói là bất lực; lý do tại sao vẫn còn là một dấu hỏi lớn. Em trai của Bernard (Bernie) Madoff là Peter Madoff, 63 tuổi, vừa nắm chức phó giám đốc pháp lý (CCO, chief compliance officer) của BLMIS vừa là chủ tịch của Financial Industry Regulatory Authority Inc. (gọi tắt là FINRA), một cơ quan thẩm quyền giám sát việc thực thi điều luật trong ngành kỹ nghệ tài chánh. Con gái của Peter Madoff là Shana là một luật sư làm nhân viên pháp lý (compliance officer) cho cha cô và bác cô, trong khi chồng cô là luật sư Eric Swanson thì làm nhân viên pháp lý cho SEC làm việc trong toán điều tra Ma Ðớp và “không thấy có gì sai trái”. Chủ tịch SEC, ông Christopher Cox và tổng thanh tra của SEC, ông David Kotz, đang tìm hiểu nguyên nhân vì sao các nhân viên SEC không phát hiện được mánh khóe của Madoff. Sự liên hệ phối ngẫu giữa cặp vợ chồng Eric và Shana Swanson này đang bị đặt nghi vấn vì vi phạm nguyên tắc xung đột quyền lợi (conflict of interest).
Ngày 18 Tháng Ba, 2009, kế toán trưởng David Friehling của Ma Ðớp ra nộp mình và nhận tội gian lận sổ sách với nhà chức trách. Friehling là một kế toán viên độc lập và không phải là một nhân viên của công ty BLMIS của Ma Ðớp. Friehling là thanh kiểm viên có nhiệm vụ phê chuẩn và chứng thực bảng tổng kết thường niên của Ma Ðớp để nạp cho SEC và gửi đi cho khách hàng đầu tư trong suốt thời gian từ 1991 đến năm 2008. David Friehling 49 tuổi (sinh năm 1950) theo như tội trạng đành ngồi tù bóc lịch 105 năm vì đã “vi phạm trầm trọng sự tin cậy của công chúng đầu tư” (serious breach of the investing public’s trust).
Vì thế mà Ma Ðớp vẫn tiếp tục làm ăn bất chính bòn rút tiền của thiên hạ bất chấp có sự nghi ngờ và lên tiếng báo động từ năm 1999 của Harry Markopolos, một phân tích gia tài chính chuyên nghiệp và một giảo nghiệm viên hữu thệ về gian lận đầu tư có bằng cấp CFA (Chartered Financial Analyst) và CFE (Certified Fraud Examiner).
Harry Markopolos 52 tuổi, từng làm việc cho công ty quản trị đầu tư Rampart Investment Management Co. ở Boston từ 1991 đến 2004 và là điều tra viên tài chánh. Sếp của Harry hỏi anh rằng công ty của Madoff đầu tư thế quái nào mà có thể mang lời về đều đều trung bình hơn 10% mỗi năm, bất kể thị trường chứng khoán trồi hay sụt và tại sao công ty của mình làm không được như thế. Harry nghe sếp nói vậy liền dốc công sức theo dõi, nghiên cứu và phân tích lề lối đầu tư của Ma Ðớp (với sự trợ giúp của một nhà toán học) và đã đi đến kết luận rằng việc đầu tư mang lãi trung bình 12% mỗi năm của Ma Ðớp là vô khả thi và không tưởng; điều đó có nghĩa là Ma Ðớp làm ăn gian lận bịp bợm. Phải mất gần mười năm SEC mới nắm đủ bằng chứng truy tố Ma Ðớp. Sau khi Ma Ðớp bị bắt và ngồi tù, ngày 11 Tháng Hai năm 2009, Markopolos được Hiệp Hội Phân Tích Gia Ðầu Tư Boston vinh danh và trao tặng một còi trọng tài bằng bạc. Từ nay trở đi, mỗi khi chàng rút còi ra thổi một cái, SEC hoặc IRS hoặc FBI chắc chắn sẽ nghiêm túc lắng nghe, xắn tay áo lên và lẹ làng đi tóm kẻ gian chứ không còn khinh thường cho rằng chàng chỉ là “the boy who cried wolf”, một thằng bé hay mách lẻo cứ hở có một chút chuyện gì cũng kêu réo nữa.
Ngày nay, Harry đã trở thành anh hùng đối với giới tài chính đầu tư và giới truyền thông đua nhau săn đón chàng. Ðã có vài đại diện nhà xuất bản, hãng phim tiếp xúc với Harry với đề nghị chàng viết sách và làm thành phim nhưng coi bộ Harry không thích hào quang mà chỉ muốn duy trì sự riêng tư cá nhân và cuộc sống yên lặng bình thường mà thôi.
Dân ghiền xem xi nê nếu đã từng xem qua phim Wall Street năm 1987 do Michael Douglas đóng vai chính nhận xét rằng nhân vật Gordon Gekko trong phim gợi liên tưởng rất nhiều đến hình ảnh của siêu lừa Ma Ðớp. Các nhà làm phim ở thủ đô điện ảnh Hollywood đâu chịu bỏ qua câu chuyện ly kỳ hấp dẫn này nên mới vừa trình chiếu hai bộ phim mới về Ma Ðớp, một là The Wizard of Lies do diễn viên Robert De Niro thủ vai Ma Ðớp; hai là phim Madoff với diễn viên Richard Dreyfuss thủ vai Ma Ðớp. Ðây cũng là phim truyện truyền hình với bốn kỳ chiếu (episodes), mỗi kỳ một giờ, dựng dựa theo quyển sách The Madoff Chronicles của Brian Ross.
Ðối với quần chúng khán giả, họ tò mò xem phim về cuộc đời Ma Ðớp như xem một tấn tuồng đầy kịch tính khá hấp dẫn. Nhưng đối với hậu duệ giòng họ Madoff thì đó có thể lại là một vết thương âm ỉ cứ khơi nhắc lại mãi, một mối nhục gia đình mà họ muốn quên đi, muốn xa lánh, muốn xóa tan trong tâm trí.
Con trai lớn của Ma Ðớp là Mark Madoff treo cổ tự tử bằng dây dắt chó ngày 11-12-2010 ở tuổi 46 vì không thể chịu nổi nỗi nhục gia đình và sự dính líu đến cái họ đồng nghĩa với một điều xấu xa. Chính vì lẽ đó, sau cái chết của Mark, vợ và 4 đứa con của Mark đã lấy họ mới là Morgan. Mark được hỏa thiêu và tang lễ diễn ra trong vòng riêng tư kín đáo.
Người vợ hơn nửa thế kỷ của Ma Ðớp là Ruth cảm thấy nhục nhã nên mỗi khi đi ra đường cứ sợ người ta nhận ra mình. Chỉ vào tù thăm chồng vài lần lúc ban đầu, nhưng sau cái chết của Mark, bà chấm dứt liên lạc với chồng, coi đó như là một cuộc ly dị còn hôn thú.
Con trai út là Andrew Madoff chết vì bệnh ung thư máu ngày 3-9-2014 ở tuổi 48 sau sáu năm muốn xa lánh với cái họ Ma Ðớp oan gia và nỗi oán hận người cha gian ngoa. Trong một cuộc phỏng vấn cho chương trình truyền hình “60 Minutes” năm 2011 do Morley Safer phụ trách, Andrew nói là đã bị người cha lợi dụng như một tấm bình phong. “Ðiều đó không thể nào tha thứ. Không người cha nào nên làm như thế với con mình.”
Tôi thắc mắc ông siêu lừa Ma Ðớp trong tù có được cho xem những phim này không.
CA