Từ ngày mở cõi về phương Nam xa xôi của người Việt, tiền nhân đã dần lìa xa thủ đô ngàn đời Thăng Long bên dòng sông Hồng. Dòng sông như nhắc nhở người Việt về nguồn cội văn minh lúa nước của cha ông từ ngàn xưa.
Hành trình về phương Nam trong công cuộc mở cõi lịch sử, người Việt vượt ngàn dặm đường qua rừng núi hoang vu chập chùng. Những truông dài hiểm hóc, sông sâu, đèo cao trắc trở và những vùng cát nóng, khô cằn trải dài bao la của miền Trung.
Những bước chân âm thầm theo tiếng vó ngựa chinh chiến đi xa mãi về phương Nam. Rừng núi và cồn cát khô cằn lùi dần về phía sau. Tiền nhân đã đặt chân đến bình nguyên phương Nam xanh tươi giữa các dòng sông ngọt ngào phù sa.
Tại nơi giao hòa của hai con sông bắt nguồn trên mảnh đất miền Nam trù phú, sông Sài Gòn và sông Ðồng Nai, các vị Chúa nhà Nguyễn đã sáng suốt lựa chọn nơi chốn thuận lợi cho thủ phủ phương Nam. Họ đã thiết lập Gia Ðịnh Thành trên vùng đất địa linh nhân kiệt này, nền móng ban đầu cho thành phố Saigon những năm về sau.
Từ những thuở ban đầu đó, vùng đất nằm giữa hai con sông lớn, như hai mạch sống nối liền giao thương giữa những miền đất mới được chinh phục bởi người Việt. Các sản vật phong phú, tươi tốt của vùng trung du Ðông Nam và lúa gạo, tôm cá, cây trái của đồng bằng rộng lớn phì nhiều phía Nam được vận chuyển thông suốt đến nơi đây.
Trong 300 năm hình thành và phát triển, một thời gian không quá dài khi so sánh với lịch sử hơn 4,000 năm của Việt Nam. Sài Gòn đã trở thành thủ phủ thương mại, buôn bán trù phú ở phương Nam. Một thành phố sinh ra và phát triển song song với lịch sử Nam tiến mở cõi của người Việt. Từ đó tinh thần phóng khoáng và cởi mở được nuôi dưỡng bằng làn sóng những người di dân đến Sài Gòn từ khắp mọi miền đất nước.
Tinh túy tốt đẹp thuở ban đầu này luôn được cư dân mới và cũ hun đúc qua nhiều thế kỷ. Sài Gòn luôn chào đón những mảnh đời tha phương đến từ bất cứ nơi đâu, những cư dân lưu vong vì quê hương cũ bị chiến tranh binh biến, vì những ngày thiên tai cơ cực, trốn tránh những nơi chốn bạo tàn, đói khổ… Họ đã đem đến Saigon những nét đẹp về nền văn hóa và phong tục nơi chốn sinh sống của mình. Những hạt giống tinh tuyền đến từ khắp phương trời đó đã nẩy nở, phát triển và hòa lẫn vào dòng văn hóa lâu đời của đất Việt. Những giao thoa và hội tụ chọn lọc trên miền đất địa linh nhân kiệt đó, sau bao cuộc bể dâu, dù phát triển trong âm thầm hay bừng sáng đã tạo nên linh hồn và phong cách của thành phố và con người Sài Gòn.
Sự đa dạng về văn hóa, tôn giáo, lối sống và sự trù phú, giàu có của đồng bằng sông Cửu Long và vùng Ðông Nam bộ, khiến người Pháp đã tìm đến khai thác vùng đất này. Họ chấp nhận vị trí của Saigon như thủ phủ của miền đất phía Nam. Họ không buộc Sài Gòn rập theo khuôn mẫu quốc. Họ mang những tinh túy của Paris hoa lệ, của sông Seine, của Montmartre, phổ vào hồn phố Sài Gòn Á đông, và làm Sài Gòn nổi tiếng cho đến tận những năm đầu của thế kỷ 21.
Ông bí thư của thành phố mới đây tuyên bố luyến tiếc về những ngày vàng son cũ của Sài Gòn, và ông này nói quyết tâm giành lại ngôi vị số một ở Ðông Nam Á của nó vào những năm đầu thế kỷ. Ðiều gì khiến ông phải nuối tiếc sau 40 năm?
Khi Thủ tướng Lý Quang Diệu, người đã kiến tạo nên một Singapore lừng lẫy, đến thăm miền Nam VN, ông đã từng mơ ước đất nước của ông được như Sài Gòn. Người Thái, Nam Hàn, Malaysia đều có cảm nhận như vậy.
Ðến Saigon hôm nay, du khách có thể nghe đủ tiếng nói của ba miền Nam, Trung, Bắc trên đường phố.
Sài Gòn là nơi đến của du khách từ khắp các lục địa. Nhiều người đến và chọn Saigon như quê hương thứ hai trong sự hòa nhập không chút khó khăn.
Từ thời nhà Nguyễn, Gia Ðịnh Thành và thành phố Sài Gòn về sau, đã trải qua nhiều cuộc đổi thay dâu bể, binh biến tang tóc, gắn liền với lịch sử đau thương của đất nước. Những tưởng biến cố năm 75 đã làm Sài Gòn mất tên vĩnh viễn, nhưng không, cái tên Sài Gòn đã chứng tỏ một sức sống mạnh mẽ, và như một thỏi nam châm có sức hút đặc biệt. Sau hơn 40 năm, qua nhiều năm dài chìm trong bóng tối và quên lãng, Sài Gòn ngày nay vẫn được các công ty quốc doanh của nhà nước cộng sản hay tư nhân ở Việt Nam chọn dùng làm tên cho những thương hiệu lớn, nổi bật trên thị trường như: Saigon Coop, Saigon Trade (Satra), Saigon Bank, Saigon University, Saigon Beer, Saigon Hotel, Miss Saigon, Saigon Fuel, Saigon Tourist, Saigon Plaza, Saigon Trade Center …
Những ý định xóa đi tên Sài Gòn với bề dầy lịch sử 300 năm phát triển, và cố làm quên lãng tinh thần phóng khoáng, hào hoa, lịch lãm của Saigon đã bị thất bại.
Người dân Sài Gòn vẫn tự hào về nguồn gốc, về cái tên của một thành phố, từng một thời nổi tiếng đẹp và quyến rũ dưới vùng trời Viễn Ðông.
Vì sao cho đến ngày nay Sài Gòn vẫn có sức quyến rũ mạnh mẽ đến như vậy, thành phố từng là thủ đô của bên thua cuộc Miền Nam Việt Nam?
VP