Thập niên 1920 tại Algeria, ngài Abraham Sfar – một giáo sĩ tính tình vui vẻ – sống với con gái Zlabya cùng hai thú cưng của ông: Chú mèo gầy gò lông xám không tên, và chú vẹt biết nói. Ghen tị với vẹt, mèo xám đã “xơi” chú vẹt. Sau sự cố rất đáng ân hận này, mèo xám bỗng nhiên nói được tiếng người. Vốn rất yêu quý Zlabya, từ lúc biết nói mèo xám suốt ngày quanh quẩn bên cô chủ nhỏ. Nhưng giáo sĩ Sfar cho rằng nhàn cư vi bất thiện; sợ chú mèo sẽ nói linh tinh những chuyện trên trời dưới đất, gây ảnh hưởng không tốt cho Zlabya, ngài buộc chú phải học bộ kinh Torah và Talmud. Nếu học hành chăm chỉ có kết quả tốt, chú mới được phép chơi đùa, trò chuyện với Zlabya. Dù bối rối trước muôn vàn điều luật ghi trong kinh Thánh, mèo xám vẫn chịu khó nghiên cứu để được phép thủ thỉ thì thầm, hay nằm gọn trong lòng cô chủ đáng yêu của mình.
Một lá thư bất ngờ gửi tới, cho biết: Giáo sĩ Sfar chỉ có thể tiếp tục công việc tế tự, nếu ngài vượt qua kỳ thi viết thư bằng tiếng Pháp. Ðể giúp đỡ chủ nhân của mình, mèo xám đã cầu xin Chúa. Kết quả giáo sĩ Sfar trúng tuyển, nhưng chú mèo của ngài từ nay không thể nói được tiếng người. Sự thay đổi chẳng làm mất đi tình cảm giữa giáo sĩ Sfar và chú linh miêu. Cùng với họa sĩ người Nga gốc Do Thái, ngài Sfar và mèo xám tham dự cuộc hành trình tìm kiếm thành thánh Jerusalem tại thủ đô Addis Ababa thuộc xứ sở Ethiopia, nơi người da đen và người Do Thái cùng chung sống. Trên đường phiêu bạt họ gặp bộ lạc du mục người Ả Rập của một hoàng tử, chứng kiến cảnh đổ máu kinh hoàng, đi qua nơi được tin là cổ thành xưa, một địa điểm đã trở thành câu chuyện được truyền tụng trong các gia đình từ thế hệ này sang thế hệ khác, và là nguồn gốc để nghiên cứu lịch sử. Chuyến đi của họ khiến người xem nhớ lại “Cuộc phiêu lưu của Tintin đến Châu Phi – Tintin in the Congo,” câu chuyện bằng tranh của họa sĩ bậc thầy Georges Prosper Remi, người nổi tiếng khắp thế giới dưới bút danh Hergé
“The Rabbi’s Cat,” tựa đề tiếng Pháp “Le Chat du Rabbin,” là bộ phim hoạt hình thuộc thể loại phiêu lưu, dựa trên tập truyện bằng tranh cùng tên rất nổi tiếng của họa sĩ người Pháp Joann Sfar. Ông cũng là đạo diễn đã thực hiện “Le Chat du Rabbin,” đoạt giải Césars* dành cho phim hoạt hình hay nhất năm 2012 của Pháp, và nhận được hai đề cử của giải thưởng Annie lần thứ 40. Các nhân vật trong “The Rabbi’s Cat” dẫn đưa khán giả thâm nhập vào đường nét kiến trúc, văn hóa, đời sống, tôn giáo của những người Do Thái sinh trưởng ở Phi Châu hay ở những nơi khác. Trên từng cây số đời, đoàn lữ hành của giáo sĩ Sfar phát giác rất nhiều câu hỏi có liên quan đến đức tin, nghệ thuật và sự thật. Câu chuyện như bánh xe quay vòng tròn, bắt đầu từ đất nước Algeria đến Ethiopia, sau đó lại trở về đúng nơi khởi hành. Tâm trạng của các nhân vật lúc buồn lúc vui, khi chân thành khi dối trá. Xen lẫn giữa những cảnh tượng kinh hoàng, là phút giây sóng yên bể lặng. Bàng bạc trong đối thoại của các nhân vật là câu chuyện thần học, những lời cầu kinh vô cùng thánh thiện và cũng rất đời thường.
Hình ảnh ốm nhom, cao lênh khênh, bộ lông trơ trụi, con mắt xanh lè của mèo xám; khuôn mặt đầy đặn của giáo sĩ Sfar; vẻ yêu kiều của tiểu thư Zlabya,v.v… Tất cả những đường nét này vô tình phá vỡ mọi quy luật về tỷ lệ, về thứ tự, về cách đánh bóng các mảng sáng tối, nhưng chính là bút pháp độc đáo của họa sĩ kiêm đạo diễn Joan Sfar. Vị giáo sĩ và chú mèo xám của ông nếu tách riêng không có vẻ quyến rũ, nhưng những câu chuyện xảy ra chung quanh đời sống của hai nhân vật này, chính là điểm đặc biệt khiến người xem không thể cưỡng lại sự thu hút của họ. Các nhân vật khác cũng vậy; nhìn tiểu thư Zlabya thôi khán giả chưa “ngộ cảm,” nhưng khi cô dạo phím dương cầm hay chuyện trò với người khác, nét thanh xuân của Zlabya trên màn bạc quả nhiên bất tận.
“The Rabbi’s Cat” giống như quyển giáo khoa mở vội, nhiều chương sách chồng chéo lên nhau có đôi chút rối loạn, nhưng vẫn lôi cuốn người xem. Ðiều này chứng tỏ Joan Sfar có khả năng chuyển câu chuyện từ tranh vẽ lên màn bạc, bằng những bước nhảy bất ngờ nhưng tuyệt đẹp, khiến cả phim ảnh lẫn tập truyện đều hấp dẫn, bằng những đặc tính riêng. Trên hết mọi sự, khán giả nhận ra khát vọng tìm kiếm cội nguồn tín lý của những người Algeria gốc Do Thái. Họ đã tự hỏi: Ðời còn ý nghĩa gì, khi một người có đức tin nhưng lại ở trong thế giới không thể chia sẻ tín ngưỡng của mình, một ẩn dụ chống phân biệt chủng tộc. Ðây chính là thông điệp của “The Rabbi’s Cat.”
Tôi xem lại “The Rabbi’s Cat,” tự suy nghĩ về xã hội Hoa Kỳ hôm nay, đang bị chao đảo vì phân biệt chủng tộc. Mới tối hôm qua, ngày 7 tháng 7 năm 2016, 5 nhân viên cảnh sát Dallas bị thiệt mạng, 7 người khác bị thương, vì kẻ tấn công bắn tỉa Micah Xavier Johnson. Một vụ tấn công mà Tổng Thống Hoa Kỳ Barack Obama nhận định là “luẩn quẩn, tính toán, hèn hạ – Vicious, Calculated, Despicable Attack” – có thể nói ngắn gọn là thảm kịch kinh hoàng, giết người vô nghĩa.
HV – 12:57pm Thứ Sáu ngày 08 tháng 07 năm 2016
* Giải Césars của Pháp tương đương với giải Oscars của Hoa Kỳ