Nhiều người mới bắt đầu chụp ảnh phong cảnh lên trên mạng xem Youtube video và “học lóm” về kỹ thuật đó. Phần đông những chỗ đó đều đề nghị họ dùng khẩu độ f/22 để lấy tối đa chiều sâu trường cảnh. Trong khi khẩu độ hẹp hơn sẽ ảnh hưởng tới chiều sâu trường cảnh, f/22 chưa hẳn là giải đáp tốt nhất. Có nhiều yếu tố liên quan khác để bạn có thể dùng một f-stop rộng hơn và đi đến cùng kết quả.
Có một số lý do cho điều này, và mỗi lý do đều liên quan tới độ sắc nét trên ảnh của bạn.
f/22 không phải bén lắm
Không ống kính nào, bất kể mắc tiền cỡ nào, có độ sắc nét tối đa ở khẩu độ nhỏ nhất và rộng nhất. Trong thực tế, điểm “ngọt” cho nhiều ống kính – điểm để cho bạn độ sắc nét tốt nhất – rộng hơn f/22 nhiều. Nói chung, f/11 và f/8 là những điểm ngọt thông thường, tùy theo ống kính nào.
Ðiều này có nghĩa là nếu bạn tự động chọn f/22 khi chụp phong cảnh, bạn không tạo cho mình một lợi thế trong lãnh vực độ bén. Ðồng ý rằng bạn có lẽ sẽ đạt được nhiều chiều sâu trường cảnh ở khẩu độ f/22 hơn ở f/11, sự khác biệt về độ bén còn cách xa hơn nhiều.
Một f-stop rộng hơn có nghĩa là tốc độ cửa chập nhanh hơn
Dĩ nhiên, nếu bạn chụp ở khẩu độ rộng hơn f/22, bạn sẽ có dư ánh sáng để đổi qua tốc độ cao hơn luôn. Trường hợp này thuận tiện cho những lúc bị gió mạnh và bạn cần chụp lấy những vật di chuyển như hoa, cỏ, cành, bị gió đưa đẩy. Chụp ở khẩu f/22 có thể cần thiết tốc độ khoảng 1/30 giây, trong khi với khẩu độ f/11 bạn có thể tăng tốc lên khoảng 1/125 giây (và vẫn giữ độ sáng như nhau).
Một tốc độ cửa chập nhanh hơn có nghĩa máy ít bị rung hơn
Nếu dùng tốc độ nhanh hơn, ảnh ít bị nhòe hơn vì lý do máy rung. Mặc dù nếu bạn dùng chân tripod có thể sẽ giải quyết vấn đề này, nhưng trong nhiều trường hợp, chụp phong cảnh sẽ dễ hơn nếu bạn cầm máy trên tay cho tiện di chuyển. Hơn nữa, khi dùng một ống kính tele, tốc độ chậm sẽ gây đến chuyện ảnh bị nhòa.
Vậy mình có bao giờ dùng f/22 hay không?
Tất nhiên! Sẽ có những lúc bạn tình cờ gặp một vật trong khung cảnh đòi hỏi kiểu hình chụp closeup. Trong trường hợp này, khoảng cách ngắn giữa ống kính và chủ thể sẽ bắt buộc bạn giảm khẩu độ f-stop càng tối thiểu càng tốt. Nếu không, depth of field (DOF) của bạn chắc sẽ không đủ sâu để cho mọi vật trong khung rõ nét.
Tuy nhiên, trong đa số trường hợp phong cảnh với những vật trong cảnh ở khoảng cách xa hơn, bạn có thể mở khẩu độ lớn hơn – lớn hơn bạn có thể nghĩ. Thật ra, nếu bạn dùng một ống kính wide-angle, như 24mm f/2.8 và không có vật nào trong cảnh gần từ 10 feet trở lại, bạn có thể mở ống kính lên tuốt f/2.8 và vẫn có được chiều sâu DOF rất tốt. Thực tế là bạn chưa chắc sẽ phân biệt được sự khác biệt giữa f/2.8 và f/22 trong phương diện DOF ở khoảng cách đó.
Vì cả hai mức của ống kính và khoảng cách giữa ống kính và chủ thể đều ảnh hưởng tới DOF, trường hợp tương tự không áp dụng đến những ống kính loại tele. Qua gương kính, chủ thể cần phải ở xa hơn để có được DOF tốt ở những khẩu độ rộng hơn. Cho nên, nếu bạn chụp ở khoảng cách 10 feet với một ống kính tele, f/2.8 sẽ nhìn thấy khác một trời một vực với f/22. Nhưng nếu bạn chụp một dãy núi cách xa cả dặm, bạn có thể dùng khẩu f/2.8 mà vẫn giữ được chiều sâu trường cảnh nhiều như chụp ở khẩu f/22.
AN