Nói đến Zika là nói đến Brazil, và nói đến Brazil là nói đến Thế vận hội Rio. Trước và trong thời gian Thế vận hội diễn ra đã có rất nhiều những quan ngại cho rằng một số lực sĩ và khách du lịch trở về nhà sau Thế vận hội có thể làm tăng nhanh việc lây lan vi khuẩn Zika. Tuy nhiên, theo sự phân tích của các giới chức y tế Hoa Kỳ, nguy cơ này là tương đối thấp. Mặc dù vậy, nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Hoa Kỳ, hiện vẫn đang theo dõi sinh hoạt của các lực sĩ để xem có dấu hiệu bị nhiễm Zika hay không.
Với Thế vận hội Rio đã kết thúc, nay người ta chuyển hướng chú ý trở lại sự đe doạ về việc lây nhiễm Zika do muỗi ở bên trong nội địa nước Mỹ.
Loại muỗi vằn Aedes có mang vi khuẩn Zika đã xuất hiện ở Mỹ từ nhiều tháng trước, nhưng trường hợp lây nhiễm đầu tiên do muỗi được phát hiện tại Florida là vào đầu Tháng 8 vừa qua. Ðến nay, từ vùng ngoại ô nhỏ ở nam Florida, hiện tượng nhiễm Zika đã lây lan qua khu vực có nhiều khách du lịch nhất của thành phố Miami là South Beach. Do sự lây lan nhanh chóng này đã buộc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh dịch (CDC) đã ra thông cáo kêu gọi những phụ nữ đang mang thai không nên tới vùng nam Florida vào thời điểm này.
Trong suốt năm qua, sự lây lan Zika đã đạt đến mức báo động ở một số khu vực trên thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã lên tiếng công nhận vi khuẩn Zika chính là tác nhân gây ra hậu quả là hàng ngàn trẻ sơ sinh bị mang khuyết tật nghiêm trọng dị dạng đầu nhỏ (teo óc – microcephaly) và một số người lớn bị hội chứng rối loạn thần kinh (Guillain Barré Syndrome) dẫn đến hậu quả bệnh nhân bị tê liệt trong một thời gian ngắn. Hiện có hơn 50 quốc gia bị ảnh hưởng, với Brazil là tâm điểm của cơn bùng nổ căn bệnh này.
Cho đến gần đây, có thể nói Hoa Kỳ hầu như đã tránh được những trường hợp lây nhiễm trong nội địa, tuy nhiên, từ nhiều tháng trước, các giới chức y tế cho biết việc lây nhiễm Zika là không thể tránh được vì lý do là trong những tháng mùa hè, loài muỗi thường có khuynh hướng di chuyển lên hướng bắc. Cho dù có được chuẩn bị kỹ càng thế nào thì việc lây nhiễm bệnh do muỗi mang đến vẫn xảy ra.
Theo CDC, hiện đã phát hiện 2,487 trường hợp nhiễm Zika ở Mỹ là do bệnh nhân đi du lịch ở những khu vực Zika đang hoành hành; và 29 trường hợp lây nhiễm do muỗi, tất cả đều ở tại Florida. Ðồng thời có một trường hợp lây nhiễm do việc truyền máu và 22 trường hợp là qua đường tình dục.
Như vậy, việc lây nhiễm Zika nhiều nhất, và nguy hiểm nhất trong trường hợp căn bệnh lây lan mạnh, là do muỗi cắn. Và cách Zika lây lan dễ nhất, như đã được xác nghiệm, là qua đường máu. Do đó tuần qua, Cơ quan Kiểm soát Thực và Dược phẩm (FDA) đã kêu gọi phải thử nghiệm Zika trong tất cả các loại máu hiến và sản phẩm có máu trên toàn quốc trong nỗ lực đề phòng việc lây lan loại vi khuẩn này.
Có thể nói hậu quả nhiễm Zika gây ra không kém nghiêm trọng và việc lây lan thì khủng khiếp hơn so với vi khuẩn Ebola xảy ra cách đây mấy năm. Tuy nhiên, dường như người Mỹ có vẻ không lo ngại về Zika cho bằng Ebola. Lý do có lẽ là ở tâm lý.
Mặc dù các nhà khoa học đến nay vẫn đang đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi căn bản về vi khuẩn Zika, nhưng khám phá cho thấy thời gian nguy hiểm nhất đối với những phụ nữ đang mang thai là thời kỳ đầu sau khi đậu thai. Trong khoảng thời gian khi vừa bị nhiễm cho tới lúc thai nhi được sanh ra với dị dạng đầu nhỏ có thể là nhiều tháng, và đó có thể là lý do mà các giới chức suy đoán là trong quần chúng đến nay vẫn chưa ý thức đủ về tầm nguy hiểm của việc lây nhiễm Zika.
Thậm chí khi bệnh nhân đã bị nhiễm Zika, thì triệu chứng có thể cũng chỉ mang cảm giác như bị cúm xoàng, và phần đông những người đã nhiễm bệnh cũng không nhận thấy có bất kỳ dấu hiệu nào khác. Tuy vậy, hậu quả mà các phụ nữ mang thai bị nhiễm bệnh có thể khôn lường. Ngoài hậu quả biến chứng teo não ở các trẻ sơ sinh, các nhà nghiên cứu cho tới nay vẫn chưa biết chắc là các trẻ sơ sinh với một phần não bị hoại có thể sống được bao lâu. Cũng có một số trường hợp bị mù và sự phát triển bất bình thường ở các khớp xương có thể có phần liên quan đến Zika.
Tại tiểu bang Texas mới đây đã chứng nghiệm trường hợp tử vong đầu tiên có liên quan đến Zika ở một bé sơ sinh được sinh ra với dị dạng đầu nhỏ do nhiễm vi khuẩn này. Ðứa bé qua đời sau khi được sanh ra chỉ trong một thời gian rất ngắn.
Tuy nhiên, có một sự việc hết sức đặc biệt hiện đang được các bác sĩ theo dõi rất kỹ. Ðó là trường hợp của bé Micaela khoảng hai tháng tuổi từng bị nhiễm Zika từ khi còn trong bụng mẹ, nhưng em không bị teo não và đầu không bị dị dạng sau khi được sinh ra.
Bà mẹ Maria Fernanda Ramirez Bolivar cho hay là khi sanh ra trông em rất bình thường như những đứa trẻ khác, nhưng các bác sĩ cho biết tình trạng sức khoẻ của em thì không được như vậy.
Ramirez Bolivar bị nhiễm vi khuẩn Zika trong khi về thăm quê hương Venezuela vào lúc bà có thai được ba tháng. Sau khi sanh, bé Micaela bị hư nhẹ một bên mắt và một phần cơ thể em bị cứng đờ.
Các phim siêu âm được thực hiện trong khi Ramirez Bolivar đang mang thai tại Venezuela và Miami cho thấy tất cả trong tình trạng bình thường. Tuy nhiên, sau khi sanh, máy rà hình (scan) cho thấy não của Micaela có một vết như vết sẹo. Ðây là hiện tượng của não bị hoá vôi, và sau này, nếu còn sống, có thể đưa đến tình trạng động kinh. Dự đoán sức khoẻ tương lai của em đến nay vẫn chưa được thẩm định rõ ràng. Việc mà các bác sĩ có thể làm hiện nay là theo dõi sát sức khoẻ của em trong vòng năm đến sáu năm tới.
Cho đến nay vẫn chưa có một loại thuốc chủng ngừa hay cách chữa trị Zika, tuy nhiên, từ đầu Tháng 8, các nhà nghiên cứu thuộc chính phủ liên bang thông báo đã cho tiến hành cuộc thử nghiệm thuốc chủng ngừa lâm sàng đầu tiên trên cơ thể của người. Cuộc thử nghiệm này bao gồm ít nhất 80 tình nguyện viên khoẻ mạnh có độ tuổi từ 18 đến 35 tại ba địa điểm ở Mỹ: Trung tâm Nghiên cứu Y tế Lâm sàng Quốc gia (NIH) tại Bethesda, Maryland; Trung tâm Phát triển Thuốc chủng ngừa tại Ðại học Y Khoa Maryland; và Ðại học Emory tại Atlanta.
Loại chủng ngừa này có chứa di tố (gene) của chất đạm vi khuẩn Zika. Sau khi thuốc được tiêm vào cánh tay của một người nào đó, các tế bào trong cơ thể đọc được di tố này và bắt đầu sản xuất chất đạm Zika. Mục đích của thuốc chủng ngừa này là khởi động cơ thể để tạo ra phản ứng miễn nhiễm để sau đó ngăn chặn việc lây nhiễm từ chính con vi khuẩn Zika thật.
Nếu cuộc thử nghiệm này cho thấy có hiệu quả, các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ mở rộng cuộc thử nghiệm đến những quốc gia đang bị ảnh hưởng của Zika vào đầu năm 2017. Tuy nhiên, để tìm ra được một loại thuốc chủng ngừa là một tiến trình mất thời gian, có thể kéo dài hàng chục năm và tốn hàng trăm triệu Mỹ kim. Ðó là lý do vì sao nhiều công ty bào chế thuốc tư nhân không còn thực hiện những cuộc nghiên cứu cho những thuốc chủng ngừa mới mà chỉ dồn nỗ lực vào việc phát triển những thuốc mới dựa trên những thuốc chủng ngừa đã có sẵn.
Việc phòng ngừa lây nhiễm Zika hiệu nghiệm nhất hiện nay là đừng để có những vũng nước đọng hay những chậu chứa nước quanh nhà tạo cơ hội cho muỗi sinh sản. Ðồng thời khi ra ngoài trời nên sử dụng các loại thuốc xịt hoặc bôi trên da để ngăn chống bị muỗi cắn. Theo một nghiên cứu của tạp chí Consumer Reports, hầu hết các loại thuốc chống muỗi cắn đều có hiệu quả tốt.
VH