Có lần ngồi cà phê với hai vợ chồng người bạn vừa trở về từ Úc, thật ra phải nói họ đi Việt Nam du lịch ít ngày rồi trở về Úc mới đúng. Tôi hỏi họ: “Ở bển mệt nhất là gì?”
Chị vợ thì nói không có chi mệt cả vì mọi thứ theo quy củ hết rồi. Còn anh chồng nói: “Ngán nhất là phải thức dậy mỗi sáng thôi. Ngoài ra anh thấy ổn cả.”
Tôi mỉm cười im lặng khi họ hỏi ngược lại mình. Ở Việt Nam quá nhiều thứ để ngán. Không biết nên nói cái nào. Vì ngay cả sống tôi cũng đang ngán. Nhưng nhìn chung, nếu nói một cách nhanh chóng khiến ai cũng gật gù thì tôi phán rằng: “Ở Việt Nam ngán nhất là khi nhắc đến chữ tiền.”
Thì nè, dầu bạn là người nhận hay cho, hoặc chả liên can gì. Nhưng chỉ cần nghe đến chữ tiền là thấy mệt. Nó là một thứ vô tri nhưng có thể là nguyên nhân tạo ra mọi thứ trên đời. Khôn và dại. Ðẹp hoặc xấu. Thương và ghét. Tình yêu, tình dục, tình bạn, tình thân lẫn kẻ thù. Sự sống lẫn cái chết. Tất cả mọi thứ đều được sơn son bằng đủ nguyên liệu màu nhiệm, nhưng không ai có thể phủ nhận được, tiền là nguyên liệu quan trọng nhất, quan trọng hơn cả nhân vật chính. Nghịch lý, nó lại là thứ con người luôn tìm cách tránh né, không dám nhắc đến trước mặt nhau trên mọi phương diện, hình thức. Họ luôn vỗ ngực: tình cảm là tất yếu, tiền bạc không thành vấn đề. Sau đó tự ngụy biện với bản thân rằng: có tiền chắc gì hạnh phúc? Bao nhiêu đại gia vẫn tự tử vì bế tắc đó thôi. Thật ra họ nghĩ đúng, nhưng chỉ đúng một nửa. Có tiền chưa chắc sẽ mua được hạnh phúc, nhưng chắc chắn khi có tiền, ta có thể thoải mái lựa chọn và mua cho mình một cái… bất hạnh theo ý thích.
Nhưng nếu suy luận theo nguyên lý trên, tôi có thể gián tiếp khẳng định tất cả con người ở Việt Nam đều… đau ruột. Trong thời kỳ đứa nhỏ lên 3 cũng biết nói câu “đồng tiền đi liền khúc ruột” thì… khúc ruột của dân Việt Nam ngày càng… mất giá. Cho nên dẫu có tiền có địa vị cỡ nào thì bạn cũng phải mua hoặc bán sự bất hạnh bằng giá trên trời. Xin thông qua vài con số được tổng hợp từ nhiều nguồn đáng tin về giá trị tiền Việt Nam theo các thời kỳ:
Khi Ðệ Nhất Cộng Hoà (~1950) ra đời ở miền Nam, tỷ suất chính thức cuả đồng bạc Việt Nam Cộng Hoà so với đồng Mỹ Kim là 35 đồng MIỀN NAM/USD. Rồi sau khi miền Bắc quyết định phát động chiến tranh ở “bên kia thế giới” (khi đó), tạo ra được gánh nặng ngân sách Miền Nam, đưa đến hậu quả là tỷ suất ngoại hối đã thay đổi thành 80 đồng MIỀN NAM/USD. Theo đà leo thang chiến tranh, với sự thành lập Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam (~1960), đồng bạc miền Nam lại phải giảm giá để bù đắp những chi phí cho cuộc chiến tự vệ, khiến mỗi USD lại phải gánh thêm 38 đồng, đưa đến 80 + 38 (đảm phụ quốc phòng) = 118 đồng MIỀN NAM/USD. Trong những ngày cuối cùng của Việt Nam Cộng Hoà, trước khi Sài Gòn thất thủ, do những hoảng loạn của thời cuộc, do nhu cầu bất ngờ của hàng trăm ngàn người tìm đường thoát thân vào cuối Tháng Tư đen (1975), tỷ xuất “chợ đen” của đồng bạc miền Nam đã xuống tận đáy (so với trước đó) từ 500 đến 1000 đồng MIỀN NAM/USD.
Qua những con số thống kê chính thức của tỷ suất đồng bạc miền Nam so với đồng Mỹ Kim (từ 35 đồng/USD, hạ xuống 80 đồng/USD, rồi hạ xuống nữa còn 118 đồng/USD hay thậm chí khi bị ép giá đến 500, 1000 đồng/USD). Nhưng dù sao đồng bạc thời đó quả thực vẫn còn giá trị quá cao, so với giá trị hôm nay, sau 41 năm “giải phóng Miền Nam”, “thống nhất đất nước”, chúng ta có 22,500 đồng VIỆT NAM đổi được 1 USD. Thử hỏi con người MIỀN NAM Việt Nam có bao nhiêu cái bao tử để mà “tiếc đứt ruột? bây giờ?
Chính vì chứng “đứt ruột kinh niên” đó mà hiện nay những kẻ tiền nhiều ở Việt Nam đều tìm cách đi khỏi nơi này. Ngày xưa, cách đây cỡ mười mấy năm trước, dân mình còn kén cá chọn canh, có đi cũng phải Mỹ, Úc, Châu Âu này kia, còn không thì ở Việt Nam cho sướng, giờ thì đi được là kéo nhau đi ráo. Nhà nhà, người người khoe quốc tịch nước ngoài với một niềm tự hào lấp lánh. Tôi tin niềm vui đó là thật, chắc chắn nó chân thật hơn niềm hoan hỉ của một anh nào đó khoe cái thẻ Ðảng viên vừa tậu và những thao thao bất tuyệt về tương lai sáng chói. Giờ ra mấy quán cafe, nhà hàng, quán ăn, thậm chí tiệm vịt lộn vỉa hè, bất cứ khi nào cũng có thể “bị” nghe lén chuyện người này đi Mỹ, người kia lấy ngoại kiều như một lời tán thưởng lẫn ước ao. Ðó là những người hạnh phúc nhất.
Nói đến tiền thì có lẽ nói đến mấy chục… chế độ cũng không hết. Mỗi ngày những câu chuyện về nó càng ly kỳ hơn, khó nhai hơn. Ví dụ như cả tuần nay cả Việt Nam sôi sục khi đọc tin một phụ nữ tự thuê người chặt tay chặt chân của chính mình với giá 50 triệu để mong lấy được 3 tỷ 400 triệu Việt Nam đồng tiền bảo hiểm. Người ta bâu vô xâu xé người phụ nữ tội nghiệp (được cho là điên) kia, lẫn đất nước (chính xác là chế độ) đã sản sinh ra (những người như) cô. Họ thi nhau phẫn nộ, dè bỉu, cười cợt lẫn mắng nhau vì một người xa lạ, cuối cùng thì sao? Cũng sẽ lãng quên, đâm đầu vô những việc điên hơn, ngu ngốc hơn để kiếm tiền rồi xài tiền. Thật ra tôi thấy cô kia thật đáng thương lẫn rất đáng khâm phục. Ðáng thương vì đã quá tự tin vào màn đánh cuộc với số phận, trong khi ai cũng biết, trong thế giới “cờ bạc” các công ty bảo hiểm là những tay chơi gian lận vô địch. Tôi tin chính người phụ nữ kia cũng biết vậy nên đã tự bỏ tiền ra để “được hy sinh” nửa cuộc đời còn lại cho cuộc chơi này. Tôi thật lòng khâm phục cô – một con bạc rất yêu nghề. Dẫu biết đó là tình yêu mù quáng, NHƯNG là một tình yêu TỰ CHỦ. Nó xứng đáng hơn gấp bao nhiêu lần các vị đại lãnh đạo bụng to, các đại nhà báo lẫn nhà đạo đức nhảy xuống biển Hà Tĩnh, Quảng Bình kêu gọi “ăn hải sản là yêu nước” ngay giữa tâm bão cá chết vì Formosa để chứng minh BIỂN KHÔNG NHIỄM ÐỘC. Sau đó 2 tháng, chính họ cũng là người đứng ra kêu gọi lòng KHOAN DUNG cho Formosa sau khi lãnh đạo cty này cúi đầu nhận lỗi và nhét tiền vào ngân khố. Ngay sau đó 2 tháng, thêm một lần nữa họ lại thi nhau nhào ra biển ngày 19/8/2016 vừa qua, để thay khoa học chứng minh biển sạch, cá ngon, mà bất chấp có thể chính họ sẽ là những nạn nhân tiếp theo. Họ bất chấp thân thể để hoàn thành nhiệm vụ được giao một cách đầy lo âu. Có chết, họ cũng phải chết trong sự im lặng. Rõ ràng họ cũng vì tiền nhưng chưa bao giờ được tự chủ chọn cách hy sinh.
Ôi thân phận con người Việt Nam ngày càng rẻ mạt, nó mất giá nhanh chóng, gấp ngàn lần đồng tiền Việt Nam. So với việc một người mẹ tự tử để lấy tiền cho con đi học năm 2014, thì hai câu chuyện trên không là cái cục gạch gì. Người Việt Nam thực sự đang bị nhốt trong một câu chuyện toàn những nhân vật phản diện, tâm tính biến thái, tàn khốc, tâm hồn què quặt, thể xác mệt mỏi và bộ óc đông lạnh. Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Nam Cao… nếu còn sống thì họ đừng mơ được nổi tiếng thậm chí được dòm đến. Chí Phèo rạch mặt ăn vạ chẳng là cái đinh rỉ gì trong thời này!
Ngay lúc này, Sài Gòn gần sáng, trong khi Du Uyên sốt ruột vì trễ hẹn (hoài) với chú Nam, người pha cà phê và chịu trách nhiệm bài vở của Trẻ Magazine, thì cư dân mạng vẫn đang sôi sục bởi chuyện người phụ nữ bất hạnh kia; họ tranh cãi, tranh luận và cả khởi tố. Người thì bảo phải xử nghiêm cổ. Người thì bảo phải bỏ tù tên hàng xóm dám ôm 50 triệu để chặt tay chân người ta. Người lại đòi lôi chế độ ra xử. Kẻ đa nghi lại ngờ rằng đây là mánh của bọn bảo hiểm hoặc bọn cho vay. Chả ai quan tâm hung thủ thật sự, đang rung đùi cười khẩy với lớp vỏ bọc lầm lì. Hắn tên là TIỀN. Là khởi nguồn cho mọi thứ. Là con dao của tay sát thủ, đang nằm im trên ngực nạn nhân.
Dạ thưa chú Nam, hổng phải con, mà tất cả tội lỗi đều do thằng TIỀN, còn con tên cúng cơm là Duyên (xé ra làm hai là Du Uyên), hổng dính dáng gì tới nó, tuy rằng người ta hay nói: Tiền Duyên.
DU