Cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2016 đã kết thúc ngoài sự tiên liệu của hầu hết tất cả mọi người. Từ các chuyên gia phân tích chính trị cho đến các cơ quan truyền thông uy tín. Trước ngày bầu cử, mọi cuộc khảo sát đều tiên đoán xác suất bà Clinton sẽ đạt được số 270 phiếu cử-tri-đoàn (electoral vote) để thắng cử là khá cao, khoảng 80%. Trong khi đó ông Trump chỉ có khoảng 20% hy vọng. Thậm chí vài nơi còn cho rằng bà sẽ thắng lớn.
Vậy mà đến giờ chót ông Trump đã lật ngược được thế cờ và thắng vẻ vang trước sự bàng hoàng và kinh ngạc của nhiều người, không những tại Mỹ mà còn khắp nơi trên thế giới. Ðể giúp độc giả hiểu thêm về kết quả bầu cử, sau đây là một vài con số thống kê từ các nguồn như Associated Press, Pew Research, New York Times, v.v…
Trước hết, tỉ lệ dân chúng đi bầu lần này khoảng 55%, tức là gần nửa đã ngồi nhà. Nhóm cử tri quan trọng nhất là khối Mỹ trắng, chiếm khoảng 70% số phiếu. Khối này được chia làm hai nhóm: Nam và Nữ. Ông Trump được đa số đàn ông Mỹ trắng ủng hộ, cao hơn nhiều so với những người ủng hộ bà Clinton.
Về phía phụ nữ, đa số đàn bà Mỹ trắng chuộng ông Trump (55%) hơn bà Clinton (45%). Tuy nhiên, nếu tính tất cả mọi sắc tộc và màu da thì 12% phụ nữ chuộng bà Clinton hơn Trump; và ngược lại 12% đàn ông bầu cho Trump hơn cho Clinton. 24 điểm khác biệt này là khoảng cách lớn nhất trong vòng 60 năm nay, từ khi bắt đầu có thống kê về giới tính trong các cuộc bầu cử tổng thống.
Ðặc biệt, nhiều phụ nữ cho biết mặc dù không đồng ý với tư cách của ông Trump, họ vẫn bầu cho ông ta vì họ nghĩ ông ta có thể đem lại những thay đổi mà bà Clinton không thể làm được, nhất là khi Lưỡng Viện Quốc Hội nằm trong tay đảng Cộng Hoà.
Về phía nam giới, ông Trump đã thu hút được phần đông đàn ông trung niên và lớn tuổi không có bằng đại học. Ngoài ra, số thanh niên Mỹ trắng có bằng đại học cũng chuộng Trump hơn Clinton. Ngược lại, nữ cử tri có bằng đại học ủng hộ bà Hillary nhiều hơn.
Một số các tiểu bang xưa nay là thành trì vững chắc của đảng Dân Chủ lần này đã rơi vào tay Trump – Pennsylvania, Michigan, Wisconsin. Hai tiểu bang trung dung thuộc hàng nặng ký là Ohio và Florida cũng nghiêng theo vào những ngày cuối.
Khác với mùa bầu cử 2012, một số lớn những người từng bầu cho Obama trong hai kỳ trước đã chuyển qua bầu cho Trump thay vì cho bà Hillary. Số phiếu này không phải ít. Có thể nói đây là thành phần cử tri nòng cốt đã giúp ông Trump lật ngược thế cờ vì họ đã đóng góp hơn 80 phiếu đại-cử-tri, đủ để ông Trump qua mặt bà Clinton.
Sau khi tổng kết, có 209 trong số 2,000 quận hạt (county) từng bầu cho Obama hai lần (2008 và 2012) đã đổi sang bầu cho Trump năm 2016. Ðồng thời, 194 trong số 207 quận chỉ bầu cho Obama một lần (2008 hoặc 2012) kỳ này đã đổi sang bầu cho Trump. Ngoài ra, 80% các lá phiếu từ Obama nhảy qua Trump là của cử tri Mỹ trắng, đa số lớn tuổi. Ðây không phải do ngẫu nhiên mà là một nước cờ được tính toán cẩn thận bởi đội ngũ kỹ thuật và chiến thuật của phe Trump, với trung tâm dữ liệu database đặt tại San Antonio, Texas.
Khoảng đầu Tháng Mười, một số chuyên viên của Trump bắt đầu để ý thấy trong số những người đi bầu sớm có rất nhiều người Mỹ trắng cao niên. Các mô hình tái tạo trên computer (simulation model) trước đó không chấm tỉ lệ cử tri này cao lắm. Thế là các chuyên gia quyết định thay đổi mô hình để tìm một lộ trình đưa đến 270 đại-cử-tri. Sau khi thử nghiệm nhiều tình huống khác nhau, họ phát hiện rằng sẽ có cơ hội nếu Trump thắng được những tiểu bang vùng Trung-Tây, nơi có nhiều người Mỹ trắng già; nơi tỉ lệ thất nghiệp cao vì lệ thuộc vào kỹ nghệ nặng như thép, than; nơi đảng Dân Chủ không thèm vận động.
Liền lập tức, một số thông điệp quảng cáo mới được tung ra, nhắm ngay vào nhóm cử tri đó. Ông Trump bắt đầu đi vận động ở những vùng mà mấy chục năm nay chưa bao giờ bầu cho ứng cử viên Cộng Hoà – ở bất cứ chức vụ nào. Ðây là một nước cờ táo bạo. Các chuyên gia phân tích chính trị, và luôn cả phe Clinton, đều cho là ông Trump đã phí tiền vô ích. Thế nhưng rốt cuộc chính nhờ những lá phiếu đó mà Donald Trump đã mở đường máu vượt qua bức tường xanh (the Blue Wall) của Clinton, và nhân đà đó gom luôn Florida, tiểu bang “chiến địa” (battleground) mà phe nào cũng cần nếu muốn có hy vọng thắng.
Nói đến Florida phải nhắc đến khối cử tri Latino, đang được xem là nhóm thiểu số lớn mạnh nhất và có thể sẽ lay chuyển được tình hình chính trị ở Mỹ. Trước ngày bầu cử, cơ quan thống kê Latino Decisions tiên đoán người Latino (Mễ, Cuban, Puerto Rican, Dominican v.v…) sẽ nghiêng mạnh về phía Dân Chủ. Thế nhưng một số lớn đã bỏ phiếu cho ông Trump. Cuối cùng thì số phiếu Latino cho bà Clinton lần này còn ít hơn cho ông Obama lần trước. Không những vậy, tỉ lệ người da đen bầu cho bà Clinton cũng thấp hơn là cho ông Obama năm 2008 và 2012.
Riêng về các cộng đồng Á Châu thì theo NY Times, 65% bầu cho bà Clinton và 29% cho Trump. Rất tiếc chúng tôi chưa có những số liệu riêng cho các sắc dân Á Châu để xem người Việt ta đã bầu ra sao. Hy vọng trong những tuần lễ tới các nhóm khảo sát như National Asian American Survey sẽ có thêm dữ liệu như họ từng làm cho các kỳ bầu cử tổng thống trước đây. Tuy nhiên, tại vùng Orange County nơi có đông người Việt sinh sống, ta được biết đây là lần đầu tiên kể từ năm 1972 quận hạt này đã bầu cho đảng Dân Chủ thay vì Cộng Hoà.
Hiện nay tiểu bang California chưa hoàn tất việc đếm phiếu, nhưng cho đến giờ phút này bà Clinton đã kiếm được nhiều phiếu phổ thông toàn quốc (popular votes) hơn ông Trump – gần 700,000 phiếu và có thể lên cao hơn nữa. Nhưng nếu tính số phiếu đại-cử-tri (electoral votes) thì ông Trump thắng đậm 290-232.
Ðây là lần thứ năm trong lịch sử Hoa Kỳ một ứng cử viên nhiều phiếu phổ thông hơn lại thua. Lần gần đây nhất là năm 2000 khi Al Gore dù có hơn 500,000 phiếu nhưng đã thua George Bush vì không lấy được Florida.
Kỳ bầu cử này Florida cũng đã làm nên lịch sử một lần nữa khi đã đưa người phụ nữ gốc Việt đầu tiên vào Hạ Viện Hoa Kỳ – bà Stephanie Murphy, tên Việt là Ðặng thị Ngọc Dung. Bà Dung (DC) đã thắng áp đảo ông John Mica (CH), một dân biểu kỳ cựu của District 7. Thật là một niềm hãnh diện cho người Việt nói chung cũng như cho phụ nữ Việt nói riêng.
Cuộc bầu cử 2016 là một cơn chấn động chính trị lớn, có ảnh hưởng toàn cầu. Nó sẽ còn được các chuyên gia, sử gia nghiên cứu và phân tách trong nhiều năm nữa. Chưa gì đã có nhiều dấu hiệu cho thấy con đường trước mặt tân Tổng thống Trump sẽ gặp nhiều trở ngại, chông gai – kỳ thị chủng tộc gia tăng, dân chúng xuống đường biểu tình… Ðây là những hiện tượng chưa từng xảy ra trong lịch sử Hoa Kỳ. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi dòng sự kiện này và đóng góp những thông tin quan trọng cho độc giả trong những ngày tháng tới.
IB