Lời Tòa soạn: Cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ đã kết thúc, nước Mỹ đã có một tân tổng thống đúng với truyền thống dân chủ của mình, dù có không ít sự vui mừng lẫn thất vọng, không chỉ của công dân Mỹ mà còn cả những ai ở những quốc gia khác quan tâm đến chính trị. Bài viết sau đây là một trong những quan điểm khác biệt của một người trẻ về kết quả bầu cử tại Mỹ- cô Di Nguyễn, hiện đang sinh sống và học đại học tại Anh Quốc.
Sáng thứ 4, 9/11, tôi thức dậy, nhìn ra cửa sổ thấy đường bất ngờ ngập trắng tuyết.
Vài phút sau đó, tôi nghe tin Donald Trump đã đắc cử Tổng thống Mỹ.
Cảm giác đầu tiên là choáng váng, không thể tin vào tai mình. Tới lớp, mọi người có cùng câu hỏi: Tại sao? Tại sao? Tại sao? Chuyện gì xảy ra với nước Mỹ? Với người Mỹ?
Sau cơn shock là buồn và thất vọng.
Thất vọng đầu tiên vì đến 2016 Mỹ vẫn chưa có nữ tổng thống đầu tiên. Tôi không quá ngưỡng mộ Hillary Clinton; nếu là công dân Mỹ, tôi sẽ không bầu cho Clinton chỉ vì là nữ, và không kết luận rằng Clinton không chiến thắng chỉ vì vấn đề giới tính, nhưng chuyện phân biệt không phải không có. Như Nicholas Kristof đã viết trên tờ The New York Times, nếu Hillary Clinton cũng qua vài lần hôn nhân, cũng dùng từ ngữ không phù hợp nói về con mình, cũng khoe khoang về chuyện sờ soạng đàn ông, cũng bị cáo buộc xâm hại tình dục và có cả chục vụ kiện chờ ra tòa, cũng bình phẩm về ngoại hình 1 ứng cử viên khác, cũng hoàn toàn không có kinh nghiệm, cũng phát ngôn bừa bãi, cũng có thái độ phân biệt chủng tộc, cũng tuyên bố có thể đứng giữa Fifth Avenue bắn ai đó và vẫn không mất phiếu bầu…, nói chung, nếu Hillary Clinton cũng làm tất cả những chuyện Trump đã làm, Clinton sẽ không bao giờ đi xa được trong chiến dịch bầu cử, khoan nói chuyện trở thành Tổng thống Mỹ1. Nói theo kiểu một người bạn của tôi, cuộc bầu cử ở Mỹ vừa rồi như nhảy xà, với Hillary Clinton cao tới 2m còn với Trump chỉ ngang mắt cá chân.
Quan trọng hơn, tôi thất vọng vì một người như Donald Trump lại trở thành Tổng thống Mỹ.
Thứ nhất, về phương diện chính trị, Trump không chỉ thiếu kinh nghiệm mà còn thiếu kiến thức và không có hiểu biết gì về lịch sử hay tình hình thế giới, đặc biệt khu vực Trung Ðông. Chỉ cần gõ “Donald Trump’s ignorance”, Google sẽ cho gần 1 triệu rưỡi kết quả2. Trump thường nhấn mạnh ý “America first”, vừa chống dân nhập cư3, vừa không muốn giúp đỡ hỗ trợ các nước khác, Trump thu hút được nhiều người Mỹ da trắng ít học và không thành đạt trong xã hội, những người cảm thấy mình bị đẩy ra rìa4, Trump dường như không biết 2 điều rất căn bản:
- Lịch sử Mỹ khác các quốc gia khác ở chỗ ngay từ đầu Mỹ đã là quốc gia của dân nhập cư, nước Mỹ được thành lập và xây dựng bởi người dân đa quốc gia đa chủng tộc đa văn hóa, và trở thành vững mạnh như ngày nay vì thu hút được tinh hoa từ các nước khác;
- Mạnh đến mấy, cường quốc số một thế giới vẫn không thể tồn tại không có đồng minh.
Không chỉ thiếu kiến thức và không có kế hoạch hay chính sách cụ thể, Trump quá nóng nảy, hành động theo cảm tính, hễ bị chỉ trích hay trêu chọc đều phải lồng lộn lên đáp trả cho bằng được như trẻ con (chỉ chừa mỗi Michelle Obama), không có chính kiến vững vàng, lúc nói này lúc nói khác, hoặc nói xong lại bảo mình đùa – nói chung hoàn toàn không có tố chất lãnh đạo một quốc gia.
Theo một số người, tôi không cần quan tâm và không việc gì phải lo lắng. Tôi vốn sống ở Na Uy, tháng 9 vừa rồi chuyển sang Anh, xét ra sẽ không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chuyện ai trở thành Tổng thống Mỹ. Nhưng Tổng thống Mỹ, ngay cả khi quyền lực phần nào bị kìm hãm trong hệ thống dân chủ, vẫn có ảnh hưởng tới Anh, tới Na Uy, tới Việt Nam, vẫn có thể tác động đến cả thế giới.
Thứ 2 khiến tôi thực sự thất vọng khi nghe kết quả là cách hành xử, quan điểm và nhân cách của Donald Trump. Với tôi, Trump hội tụ tất cả những thứ tôi khinh bỉ và ghê tởm ở một người đàn ông: không đơn thuần chỉ coi thường phụ nữ, hay bình luận về ngoại hình phụ nữ, bao gồm Hillary Clinton, có vài phát biểu không phù hợp về chính con gái mình Ivanka, gọi phụ nữ là heo hoặc chó hoặc thô bỉ nhắc tới kinh nguyệt, mà đi xa hơn, Trump huênh hoang về chuyện sờ soạng phụ nữ, bảo là người nổi tiếng muốn làm gì cũng được, rồi bảo đó chỉ là cách nói trong phòng thay đồ, và có hơn cả chục vụ kiện xâm hại tình dục chờ ra tòa, và khi bị cáo buộc lạm dụng tình dục, chối bằng cách đả kích ngoại hình của người tố cáo, hoặc đề cập chuyện người tố cáo là diễn viên film khiêu dâm, cho thấy Trump vừa chỉ đánh giá phụ nữ qua bề ngoài, vừa hoàn toàn không hiểu khái niệm đồng thuận (consent).
Ngoài chuyện phân biệt giới tính, Trump kỳ thị chủng tộc, trêu chọc người tàn tật, đả kích truyền thông, muốn cấm nhà báo, mỗi lần thua lại bảo hệ thống Mỹ gian lận và chỉ chấp nhận kết quả nếu mình thắng, kêu gọi Nga hack email của Hillary Clinton, ca ngợi Putin, ủng hộ tra tấn tù nhân, khen Saddam Hussein, khen nhà nước Trung Quốc mạnh mẽ vì đàn áp Thiên An Môn…-nói chung, không chỉ thô lỗ mà thực sự đi ngược lại với mọi giá trị dân chủ, tự do và bình đẳng.
Người Mỹ có thể bầu cho Trump vì rất nhiều lý do, trong đó có lý do không liên quan đến Trump như chán ngán sự mềm mỏng của Obama hoặc chống lại Clinton – ủng hộ Trump không có nghĩa bạn cũng phân biệt chủng tộc hay phân biệt nam nữ, nhưng tôi cho rằng, khi một người đã có niềm tin rõ ràng và quyết liệt vào tự do và bình đẳng, vào sự tôn trọng với mỗi cá nhân bất kể màu da, nguồn gốc, tôn giáo, giới tính, thiên hướng tình dục…, người đó khó lòng chấp nhận Trump. Trong khi tôi biết vài người Việt và thấy nhiều người Việt trên facebook, vì bất kỳ lý do gì tôi không thể lý giải, ủng hộ Trump và sung sướng với kết quả bầu cử; ở Na Uy rồi ở Anh, tính luôn cả bạn bè ở các nước xung quanh, tôi không biết bất kỳ người dân Châu Âu nào ủng hộ Trump.
Chiến thắng của Trump không chỉ có tác động thực tế, qua chính sách trong 4 năm tới, mà còn có ý nghĩa biểu tượng – bầu cho Trump là chấp nhận con người Trump, chấp nhận mọi câu nói, cách hành xử và thái độ trước nay của Trump. Tôi không lo Trump sẽ làm gì nhiều bằng Trump, trực tiếp hoặc gián tiếp, khuyến khích người khác làm gì – ngay sau bầu cử, đã có nhiều kẻ dựa vào chiến thắng của Trump để tấn công những người không phải da trắng5, y như những chuyện diễn ra ở Anh ngay sau Brexit6. Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu nối tiếp vấn đề chủng tộc sẽ là giới tính—nhiều kẻ tấn công, lạm dụng tình dục hoặc cưỡng hiếp phụ nữ chỉ vì một kẻ vừa bị cáo buộc nhiều lần vừa chính miệng mình khoe đã xâm hại phụ nữ giờ đây trở thành lãnh đạo cả nước Mỹ.
Tôi không vì Donald Trump mà mất niềm tin vào hệ thống dân chủ. Nhưng tôi thực sự thất vọng. Còn tương lai? Trump sẽ làm gì với vai trò tổng thống, và chuyện gì sẽ xảy ra với nước Mỹ và thế giới? Không ai biết được. Nhưng tôi chẳng mấy lạc quan.
DN