“Tranh ông lần này khác, vì tranh ông đi về trừu tượng. Lâu nay ta quen với lối tranh hình tượng. Thấy một họa sĩ vẽ mèo, ta thấy rõ là họa sĩ vẽ con mèo chứ không phải con chó. Trong khi nhìn vào một bức tranh trừu tượng, ta thấy khác. Khi một họa sĩ vẽ trừu tượng họ gạt bỏ những gì không cần thiết, điều họ gạt bỏ đầu tiên là hình tượng…”
Ðó là một phần trong bài họa sĩ Ann Phong phát biểu bên dưới, trong buổi triển lãm tranh Cao Bá Minh. Tôi dự nhiều buổi triển lãm tranh mà chưa lần nào khách thưởng ngoạn được hướng dẫn tỉ mỉ và kỹ càng trong thể thức xem tranh trừu tượng như thế.
Vào hai ngày 19, 20 tháng 11 năm 2016 vừa qua, khách thưởng tranh đã được mời đến để tìm hiểu và thưởng lãm một loạt tranh mới của họa sĩ Cao Bá Minh. Buổi triển lãm được khai mạc vào ngày Thứ Sáu 18 tại phòng sinh hoạt Việt Báo, có tiệc trà và chương trình nhạc thính phòng. Các Pianist Ðỗ Bằng Lăng, Ngô Diễm Uyên, Guitarist Nguyễn Thái Minh và ca sĩ Bích Liên cùng đến phụ giúp khiến bầu không khí phòng tranh phong phú hơn. Mắt người thưởng ngoạn không những được ngập sâu trong nghệ thuật thị giác mà tai còn được vỗ về khoan thai với nghệ thuật âm thanh và cung nhạc cổ điển, tiền chiến. Các tác phẩm của Phạm Duy, Cung Tiến, và một số nhạc phẩm cổ điển Tây Phương được trình diễn.
Ngay từ phút phòng tranh mở cửa, đã có rất nhiều quan khách và thân hữu ghé qua phòng tranh. Trong giới hội họa có họa sĩ Ann Phong, ông bà Nguyên Khai, Nguyễn Việt Hùng… Bên văn nghệ sĩ có ông bà nhạc sĩ Cung Tiến, nhà văn Nhã Ca, tài tử Kiều Chinh, ông bà Y Sa, Vũ Quí Hạo Nhiên, nhà văn Ðặng Phú Phong, Ðặng Thơ Thơ, Hồ Như, Nguyễn Thị Ngọc Lan v.v…
Sau buổi tiệc trà tiếp tân, Bà Lê Ðình Y Sa, giám đốc điều hành hội VAALA – Vietnamese American Arts & Letters Association, đã giới thiệu họa sĩ Cao Bá Minh và bà Ann Phong, chủ tịch hội đồng quản trị của VAALA lên nói chuyện về họa phẩm và tác giả.
Họa sĩ Cao Bá Minh sinh năm 1942 tại Hải Dương, Việt Nam. Ông tự học hội họa, không qua trường lớp mỹ thuật nào. Cao Bá Minh đã từng triển lãm nhiều nơi tại Việt Nam trước 1975.
Sau khi định cư tại Hoa Kỳ vào năm 1991, ông tiếp tục sống với hội họa. Cao Bá Minh đã từng triển lãm tại trường Truman College, Chicago, Illinois, ở Orientations Gallery và The Campagna Center của thành phố Alexandria, Virginia, và ở Nhà Bảo Tàng Nghệ Thuật Chicago, Illinois, và nhiều phòng tranh tại quận Cam, nơi ông đang cư ngụ.
Bức “Chân Dung Của Một Người Lính Sau Chiến Tranh” (“Portrait of a Soldier After War”) của Cao Bá Minh vẽ năm 1993, hiện nay thuộc bộ sưu tập của Nhà Bảo Tàng Cựu Chiến Binh Việt Nam ở Chicago. Lần triển lãm gần đây nhất của họa sĩ Cao Bá Minh do Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ (VAALA) tổ chức vào năm 2013.
Họa sĩ Cao Bá Minh đã nói về Chủ đề “Vô hạn” của loạt tranh mới sáng tác lần này. Sự gợi hứng đến từ mối tương quan giữa con người và vũ trụ. Con người là một tế bào trong vũ trụ, không thể tách rời khỏi vũ trụ. Chính vì thế giới mênh mông không có giới hạn nên chúng ta hòa nhập vào một không gian mới và từ đó con người mình không bị giới hạn nên vấn đề sáng tác còn mãi. Ông thêm, nếu mọi người thích loạt tranh này trong vài năm nữa ông sẽ có một cuộc triển lãm mới khác.
Phần giới thiệu và phân tích tranh Cao Bá Minh của họa sĩ Ann Phong đã khiến cử tọa tán thưởng và theo dõi một cách say mê. Ngoài công việc giảng dạy hội họa ở trường đại học Cal Poly- Pomona, bà còn là một họa sĩ sáng tác. Bài phân tích của bà kỹ lưỡng, dễ hiểu và có tác dụng hướng dẫn khách thưởng ngoạn xem tranh, nhất là tranh trừu tượng, một cách sâu sắc.
“Tranh ông lần này khác, vì tranh ông đi về trừu tượng. Lâu nay ta quen với lối tranh hình tượng. Thấy một họa sĩ vẽ mèo, ta thấy rõ là họa sĩ vẽ con mèo chứ không phải con chó. Trong khi nhìn vào một bức tranh trừu tượng, ta thấy khác. Khi một họa sĩ vẽ trừu tượng họ gạt bỏ những gì không cần thiết , điều họ gạt bỏ đầu tiên là hình tượng. Cái đẹp của một bức tranh trừu tượng là cách họ đi vào tranh họ. Cái đẹp và những yếu tố chính nằm trong đường nét, màu sắc, độ đậm lợt, kết cấu của một bức tranh. Khi Ann hỏi CBM tại sao lại chọn chủ đề “Vô hạn” . Ông trả lời, vô hạn đối với ông có nghĩa là “Thời gian”. Trời cho ông bao nhiêu thời gian thì bấy nhiêu thời gian ông có thể dùng nó để vẽ, nên nó vô hạn. Tuy nhiên, riêng đối với Ann thì, Picasso có nói “Ðiều mình vẽ không quan trọng bằng tiến trình lúc mình vẽ”. Nghĩa là cách ông vẽ như thế nào. Ông chọn những phong cách khác nhau. Lần này ông chọn trừu tượng. Khi nhìn vào một bức tranh trừu tượng bạn không thấy Phật, không thấy chủ đề, nó không phải là điều họa sĩ muốn nhấn mạnh. Mỗi đường đi, mỗi nét cọ và màu sắc ông dùng chính là cái đẹp mà ông ta đã chọn lựa. Do đó khi bạn nhìn vào tranh ông trong những thời kỳ khác nhau, chúng ta thấy ông sáng tác những bức tranh lợt màu trước những bức tranh đậm màu. Khi nhìn những bức tranh của CBM, Ann thấy được cái “Vô hạn”, không những trong thời gian như anh nói mà Ann còn thấy được cái “Vô hạn” trong không gian của bức tranh. Tức là khi quý vị đứng gần một bức tranh, quý vị sẽ thành một phần tử ở trong tranh đó. Bởi vì bức tranh ấy không có hình, không có dạng, mọi góc cạnh trong tranh biến thành một điểm tụ. Khi quý vị di động thì điểm tụ của mắt quý vị di chuyển khi nhìn theo bức tranh. Bố cục của tranh được gọi là bố cục mở có nghĩa là không có điểm chính, không có điểm phụ. Chỗ nào quý vị nhìn vào đó là điểm chính. Có người nhìn vào tranh CBM nói là khó hiểu. Thực ra tranh trừu tượng không phải để hiểu. Do đó khi xem tranh trừu tượng không nên tìm hiểu về câu chuyện đằng sau bức tranh mà phải đi theo cảm hứng của người họa sĩ khi họ cầm cọ họ xài màu như thế nào, đường đi của nét cọ ra sao. Trong tranh CBM có chiều sâu của nét cọ, cái không gian trong bức tranh. Một bức tranh khi nhìn gần, quý vị sẽ thấy những màu sắc đằng trước. Nếu để ý, quý vị sẽ thấy những màu sắc đằng sau sẽ hiện ra, tạo nên chiều sâu của bức tranh. Những chiều sâu này có được, do CBM đã cạo màu mà thành. Tỷ như trong màu xanh, ẩn màu vàng, trong màu xanh ẩn màu cam, trong màu xanh ẩn màu trắng. Thế nên khi xem tranh trừu tượng, ta nên đi theo cảm xúc của mình. Khi một người họa sĩ hay CBM vẽ, ông không nhắm vào người, cảnh, vật hay một cái gì hết. Nếu hỏi ông, khi vẽ ông có thấy trước bố cục bức tranh ra sao không? Ông nói, ông không thấy gì hết, chỉ thấy trước mặt tấm canvas trống và ông bắt đầu bỏ màu lên, bỏ bao nhiêu và kéo nó bao xa, ông sẽ quyết định vào lúc đó. Khi ông vẽ, cái màu trước nói chuyện với cái màu sau và màu sau nữa. Ðó là cuộc đối thoại giữa họa sĩ và tranh ông. Còn quý vị? Khi đối thoại với tranh ông, có người thấy một cánh rừng, người thấy một bình bông hay đám mây. Nếu hỏi CBM ông sẽ nói không, đó là do quý vị thấy, chứ không phải ông ấy thấy. Vì vậy loạt tranh trừu tượng quý vị xem hôm nay thuộc loại mở, tức cánh cửa nghệ thuật mở mời quý vị đi vào. Quý vị muốn bắt tay ai, người nào trước, người nào sau, tùy quý vị. Xong quý vị đứng lại, lúc đó sẽ thấy màu sắc nói chuyện với mình. Nó rất mở rộng. Khi quý vị xem tranh, cứ để lòng mở rộng. Mỗi người có một cảm xúc khác nhau. Khi người họa sĩ vẽ thì đó là cảm xúc riêng của ông ta, nhưng khi mình xem tranh lúc đó là cảm xúc riêng của mình.
Những bức mới hôm nay có màu đậm hơn. Ðối với Ann đó là cách ông đã bỏ đường cũ để tìm một con đường mới. Khi tìm con đường mới ấy, ông đã có can đảm bỏ những gì đã làm ông nổi tiếng, vì ông đã nổi tiếng với những màu nhẹ. Sự thay đổi màu sắc đi đôi với cảm xúc mới. Người xem tranh mỗi người có một cảm xúc riêng biệt. Nghệ thuật tạo hình đương đại hôm nay hay ở chỗ đó, nhất là mỗi người xem tranh có con mắt và kinh nghiệm sống khác nhau nên cảm xúc khác nhau. Ann hy vọng khi xem tranh mọi người thấy được điều đó”.
Khách xem tranh ra về lòng phơi phới, được xem, mua tranh, nghe nhạc thưởng trà, rượu, bánh và tấm lòng yêu nghệ thuật được vỗ về thật trìu mến.
TTT