Lối đi hun hút sâu không rộng, chỉ có thể lên xuống từng người một. Nếu là tình nhân thì nàng bước trước chàng theo sau, trên những bậc cầu thang nhỏ. Mọi người chờ đợi đến lúc có thể bước qua khung cửa hẹp ở trên lầu, có thể thoải mái đứng ngoài bao lơn, nhìn ra chung quanh bốn bề âm vang sóng biển. Quán cà phê cổ xưa ở thành phố Huntington Beach, dường như chỉ trang trí rêu xanh màu thời gian trên tường gạch. Ðêm xuống ngọn hải đăng sừng sững ở đằng trước chiếu sáng, có thể nhìn thấy bóng những con tàu thinh lặng ngủ giữa trùng dương.
Quán treo cái biển rất nhỏ đề hai chữ Flagon, cơ hồ không ai lưu ý. Nhưng nếu nhìn thấy nhất định mọi người sẽ ngạc nhiên. Flagon theo tự điển là thùng chứa rượu, hay chí ít cũng là bình đựng khoảng 1.13 lít rượu …Nhưng quán cà phê sao lại có tên là Flagon? Tôi hỏi chủ nhân mới biết: Ngày xưa Flagon là quán rượu, nơi ngư dân sau những giờ chài lưới đến nghỉ ngơi ăn uống. Có nguồn gốc liên quan đến rượu và những người đi biển, chẳng trách bàn ghế trong quán mỗi thứ một kiểu, không cái nào giống cái nào. Tất cả đều bằng gỗ lên nước bóng loáng, ngồi rất êm và rất vững chắc, có lẽ vì đã được thử sức lâu dài cùng thời gian.
Quen thấy khung cửa lớn của những quán cà phê ở phố thị, hay chí ít cũng phải giống cánh cửa rộng mở của cà phê Starbucks, tôi bất ngờ trước khung cửa hẹp, bậc thang nhỏ, lối đi không rộng của Flagon khi đến đây lần đầu. Và càng bất ngờ hơn, vì tầng lầu trên cao lộng gió là một không gian mênh mông như biển. Flagon đông người nhưng rất riêng tư. Ðèn trong quán không quá sáng cũng không quá tối, đủ để người này nhìn thấy bóng của người kia soi trên vách, lúc nghiêng đầu, lúc kề vai, lúc vuốt tóc, lúc đưa tay, trông rất ngộ nghĩnh, rất dễ thương. Ở đây mùa đông ấm áp, mùa hè mát mẻ, mùa thu trăng sáng, mùa xuân hoa lá xinh tươi. Thực đơn liệt kê nhiều loại cà phê, có cả bia và rượu vang. Thức ăn toàn đồ biển, nhưng cũng có thịt bò nướng tiêu hay beefsteak. Nói ngắn gọn Flagon hội đủ ba yếu tố thiên thời-địa lợi-nhân hòa, dễ dàng thu hút người địa phương và người của những thành phố lân cận.
Nhưng điều tôi thích nhất chính là lối đi không rộng, cầu thang nhỏ, dẫn vào khung cửa hẹp mở ra vùng trời bao la ở trên lầu. Ðứng tại lối vào Flagon, người nào cũng gần như có thể nhìn rõ mặt nhau, chẳng ai chen lấn. Ngược lại họ sẵn sàng bước lui nhường đường, nếu có ai vì bất cứ lý do nào đó muốn lên trước. Lối đi-khung cửa-cầu thang đều hẹp, nhưng chắc chắn đây là nơi bình yên chim hót, là nơi có những người tử tế, cư xử nhã nhặn, tế nhị và điềm đạm. Khác hẳn những con đường thênh thang nhưng có nhiều bất trắc, có nhiều kẻ vô lương ở giữa chợ đời. Tôi từng chứng kiến cảnh người ta tranh giành một chỗ đậu xe, ngay tại trung tâm thương mại South Coast, thuộc thành phố Santa Ana. Họ lớn tiếng cãi nhau, mặc dù đã có người bảo vệ xuất hiện can gián. Chẳng hiểu vì sao giữa đại lộ thênh thang, giữa giòng đời xuôi ngược rẽ phải quẹo trái muôn ngàn lối, người ta lại không thể nhường nhau. Rất nhiều tai nạn giao thông thảm khốc dẫn đến tử vong, cũng chỉ vì tranh giành một tấc đường, cũng chỉ vì hơn thua một sát na rồ ga chạy trước. Nhìn rộng hơn ra ngoài xã hội, rất nhiều người bị tán gia bại sản, chỉ vì những kẻ có dã tâm không muốn chừa cho họ một con đường sống. Rất nhiều người phải chịu hiểm họa và đau khổ, chỉ vì mưu mô thâm độc của những kẻ tráo trở, chuyên đổi trắng thay đen. Phải chăng vì luật chơi của cuộc đời là mạnh được yếu thua, là ở hiền không gặp lành, là bóng tối luôn bủa vây ánh sáng, là sự thật luôn bị bẻ cong, nên người ta đành cam tâm đẩy đời nhau xuống vực thẳm.
Tôi nhìn qua khung cửa hẹp của Flagon. Lối đi không rộng, bậc thang thật nhỏ, khung cửa rõ hẹp, nhưng chưa bao giờ xảy ra bạo động, cũng chẳng có bàn chân thô bạo nào giẫm đạp lên bàn chân nhỏ bé của bất cứ ai. Ở đây gần như không có sự khác biệt giữa người chài lưới thân hình vạm vỡ thô kệch nước da sạm nâu vì gió biển, và người thương gia sang trọng hình dung tướng mạo thanh lịch. Cũng chẳng có sự khác biệt giữa những anh chàng hình xăm trổ đầy người, và các cậu sinh viên mặt mũi khôi ngô, tuấn tú. Càng không có sự khác biệt giữa một nàng tomboy và một cô gái yêu kiều thùy mị. Họ đều là những người thân thiện chờ đợi, nhẹ nhàng điềm tĩnh đi trên từng bậc thang nhỏ, bước qua khung cửa hẹp để vào tầng lầu có không gian mênh mông như biển. Những người đến Flagon không phải là những người không có khí khái, không có đảm lược, hay không biết buồn vui sướng khổ. Họ là những người đã đang trải nghiệm thực tế cuộc đời rất thật, theo trách nhiệm và bổn phận riêng. Nhưng chẳng hiểu sao ngay trong lối đi hạn hẹp này, họ mặc nhiên chứng tỏ họ là người tử tế, là người lịch lãm, là người được thụ hưởng một nền giáo dục hoàn mỹ – những người mà thời đại này từng lo ngại càng ngày càng quý hiếm, có nguy cơ sẽ bị tuyệt chủng.
Vì sao những người tốt đẹp tử tế lại có nguy cơ sẽ bị tuyệt chủng. Vì sao những điều được mệnh danh là chân-thiện-mỹ sắp sửa biến mất trên cõi đời này. Nếu một sớm mai nào đó thức dậy, tôi và chúng ta không còn thấy giọt sương tinh khiết đọng trên cành lá, không còn nghe tiếng chim hót giữa bình minh, không còn gặp mặt trời công chính rực sáng ở phương đông… Thì thế giới này đi về đâu? Ai cũng thích những cánh đồng thẳng cánh cò bay, thích những chân trời rộng mở, thích sông núi biển hồ thác suối, thích cảnh gió mát trăng thanh, thích hoa thơm cỏ biếc. Ai cũng như ai đều chào đời và được đón tiếp như những người con cưng của vũ trụ, mà cõi lòng lại đóng kín tối tăm. Vì sao cõi người ta lại biển lận với đất trời như vậy. Vì sao cõi người ta lại quá hẹp hòi như vậy. Hiểm họa hay bất trắc nào khiến nhân chi sơ tính bổn thiện, trở thành nhân chi sơ tính bổn ác. Dễ quên, dễ hồ nghi, dễ phỉnh phờ lừa dối, phải chăng là vốn liếng cõi người ta tự góp nhặt để sinh tồn.
Tôi nhớ trong“Khung Cửa Hẹp.” [“La Porte Étroite”; “Strait Is the Gate” ] André Gide viết: “Khung cửa hẹp, lối đi ngặt nghèo có thể dẫn vào đời, hay ít ra cũng tìm thấy cuộc đời. Strait is the gate, and narrow is the way, which leadeth unto life, and few there be that find it.” Hiểu theo tâm tình của tác giả, tôi vui mừng tự nhủ: Phải chăng thế giới vẫn dư đầy chân-thiện-mỹ, bởi vì những người từng bước qua con đường rất nhỏ như khung cửa hẹp tại Flagon, đã chứng tỏ họ là người đáng yêu đáng quý. Họ đã tìm thấy, đã nhận biết giá trị vô biên của cuộc đời, bằng tấm lòng trong sáng như gương không vướng bụi.
HV – 1:40am Thứ Sáu ngày 2 tháng 12 năm 2016