Tốc độ là một trong vài yếu tố chánh tạo nên thể thao. Có vô thiên lủng những trò tranh tài đặt trên căn bản ai nhanh ai chậm. Ngay cả 1 cuộc thi “tào lao” như cõng… vợ vượt sông (Wife Carrying) mà chúng tôi đã có giới thiệu thì bên thắng cuộc là đội mất ít thời gian nhất trong khi ông “chồng” cõng “vợ” vượt qua đoạn đường dài 253.5m hay 831 feet. Tuần này, xin mời bạn cùng chúng tôi điểm lược một trò chơi tốc độ cũng thuộc loại thể thao lạ, không chánh thức là đua xe đi chợ.
Tuy trong Anh ngữ, đua xe đi chợ có thể gọi là “Shopping Cart Race”, nhưng trên thực tế trò chơi này lại thường được nhắc đến qua cái tên khá lạ tai là “IDIOTAROD”. Chữ này có nguồn cơn từ thuật ngữ Idi-tarod (tác giả cố ý viết rời cho rõ khác biệt duy nhất là chữ A thế vào chỗ dấu gạch ngang). Idi-tarod là trò chơi đua xe chó kéo có mặt đã lâu. Ðây là một trong những cuộc đua gian khổ nhất từ xưa đến nay đi qua hàng ngàn dặm đường rừng băng giá của tiểu bang giới tuyến Alaska. Còn IDIOTAROD là trò thi đua hiện đại, mới hình thành vài chục năm qua. Tên trò thể thao này mang tính cách chơi chữ, khi thêm vào chữ O tạo nên 2 vế “IDIOT” và “AROD” thành ra Idiotarod. Có lẽ “Arod” để gợi nhắc ý nghĩa chạy đua, nhưng là một trò “ngốc nghếch” hoặc dành cho kẻ “idiot” (nghĩa là người ngốc nghếch). Thay vì chó kéo xe như trò chơi Idi-tarod nguyên thủy, thì Idiotarod có những… “người ngốc” thay chó tranh đua đẩy xe đi chợ Shopping Cart xem ai nhanh chân hơn ai. Cuộc thi này thiên hình vạn trạng về khuôn khổ nghi cách. Ðường dài đủ loại nhưng thường gặp nhất là 1 cây số hoặc 1½ mile (2,414 m). Có khi Idiotarod diễn ra ngay tại bãi đậu xe của các chợ, nhưng không nhất thiết luôn luôn phải như vậy. Ðội đua có thể gồm một người đẩy một người ngồi lọt thỏm trong xe; có thể nhiều người đẩy một người; có thể 1 người/nhóm đẩy cùng 1 cái Shopping Cart được trang trí riêng biệt cho một mục đích nào đó; cũng có thể 1 người/nhóm đẩy Shopping Cart chứa đầy thực phẩm nhất là đồ hộp. Thiên hình vạn trạng nhưng có lẽ một điểm chung được giữ là mọi thành viên trong đội phải chạm vào chiếc xe đẩy vào mọi lúc không được rời, cho dù chạm cách nào cũng được: tay, chân, cùi chỏ, bụng, lưng, hay… mông, v.v…
Cuộc thi Idiotarod đầu tiên được ghi nhận chánh thức diễn ra tại thành phố San Francisco tiểu bang California vào năm 1994. Cuộc đua này có có tên là “Urban Iditarod” (Urban nghĩa là thành thị) để phân biệt với trò chơi chó kéo Idi-tarod chỉ chạy đường rừng. Về sau, trò chơi lan ra ít nhất 20 thành phố lớn tại Hoa Kỳ lẫn Canada, trong đó có thành phố Chicago tiểu bang Illinois (với cuộc thi mang hỗn danh CHIditarod), thành phố Cincinnati tiểu bang Ohio (hỗn danh CINCIditarod), thành phố New York tiểu bang cùng tên, thành phố Denver tiểu bang Colorado, thành phố Portland tiểu bang Oregon, thành phố Vancouver bên Canada… Nhiều nơi có tổ chức các cuộc thi chạy đua xe đi chợ mỗi năm trải qua nhiều năm liền. Các cuộc đua Idiotarod thường thu hút hằng chục tới hằng trăm đội, có khi lên đến 5 người mỗi đội, cần vài trăm đến vài ngàn tình nguyện viên, có khi diễn ra trong thời tiết băng hàn tuyết giá… Thường khi người thắng cuộc đẩy xe trong khoảng thời gian ngắn nhất. Nhưng Idiotarod không chỉ thuần túy một cuộc đua tốc độ đồng đội, mà còn mang nhiều ý nghĩa khác. Ðã thấy những so sánh trò chơi Idiotarod với cuộc thi hóa trang/diễn hành Halloween. Và ngoài không khí hội hè, giải trí, Idiotarod còn một nét độc đáo nữa là thường được tổ chức như các sinh hoạt từ thiện, làm việc nghĩa.
Ngoài San Francisco, tại Hoa Kỳ ngày nay có một cuộc thi đẩy xe đi chợ mỗi năm rất quen thuộc khác là CHIditarod. Thành phố chủ nhà Chicago tiểu bang Illinois hãnh diện gọi CHIditarod là sự kiện thể thao quyên góp thực phẩm lớn nhất trên thế giới. Mỗi đội thi ngoài cải trang càng… dị hợm càng tốt, còn phải đẩy chiếc xe Shopping Cart với tối thiểu 65 pound thực phẩm vượt qua đoạn đường dài gần 5 dặm. Năm vừa qua, Chicago đã kỷ niệm 10 năm tổ chức cuộc thi. Khởi sự lần đầu năm 2006, đến nay cuộc thi CHIditarod đã góp phần quyên góp trên $100,000 và hơn 100,000 pound thực phẩm cho Chicago Anti-Hunger Federation và các tổ chức từ thiện khác. Trò chơi Idiotarod vào năm 2008 cũng từng lên phim Carts Of Darkness của Murray Siple, nhà đạo diễn chuyên về các trò thể thao phi chánh thống hoặc hết sức nguy hiểm. Truyện phim xoay quanh một nhóm người vô gia cư Vancouver dùng Shopping Cart đi thu lượm ve chai đem bán vừa như một cách mưu sinh, vừa như một trò chơi giải khuây, đua nhau tuôn xe ào ạt trên những con đường đồi dốc trong thành phố, có lúc tốc độ lên gần 40 mph. Phim này đã thắng giải Leo Award dành cho phim tài liệu hay nhất (1 loại giải Oscar của tỉnh bang British Columbia).
Mặc dù mang cái tên ít nhiều mỉa mai, trò chơi Idiotarod không hẳn mang tính cách “idiot”. Nó mang tính sáng tạo, tận dụng một công cụ nguyên thủy tạo ra nhằm mục đích đi chợ chứa vật dụng, thực phẩm, để tạo nên một khung cảnh đua tranh vừa mang tính cách hội hè, nghệ thuật, vừa góp phần làm việc nghĩa. Nó cũng không phải là trò thể thao lạ lùng nhất xưa nay. Cùng với Wife Carrying, trò chơi cõng… vợ vượt sông vượt sình, Idiotarod thuộc về loại thể thao lạ, không chánh thức, vui vui bên lề, nhẹ nhàng, giải trí nhưng vẫn nhiều người xem.
TTD