Tôi chỉ biết về đất nước tôi qua những hình ảnh của chiến tranh,
Một cuốn phim của Coppola và những chiếc trực thăng giận dữ…
Hai câu trong lời ca dịch từ bài hát Chào Việt Nam-Bonjour Vietnam của Marc Lavoine qua tiếng hát của Phạm Quỳnh Anh. Hôm nay một ngày của Tháng Tư nghe lại ca khúc này lòng mình dâng lên bao cảm xúc -xót thương, tiếc nhớ biết bao đất nước sẽ không bao giờ được nhìn thấy lại. Ôi, dưới trời mây trắng kia…
Vâng. Phải nói lên thôi. Và xin tìm hiểu trọn ca từ bài hát.
Racontes moi ce mot étrange et difficile à prononcer
Que je porte depuis que je suis née
Racontes moi le vieil empire et le trait de mes yeux bridés
Qui disent mieux que moi ce que tu n’oses me dire
Je ne sais de toi que des images de la guerre
Un film de Coppola et des hélicoptères en colère.
Un jour j’irai là bas
Un jour dire bonjour à mon âme.
Un jour j’irai là bas
Pour te dire bonjour Việt Nam
Hãy nói với tôi về cái tên lạ và khó phát âm
Mà tôi đã mang từ lúc mới chào đời
Hãy kể tôi nghe về vương triều xưa cũ và đôi mắt xếch của tôi
Nó nói rõ hơn về tôi về những gì người không dám nói cho tôi biết
Tôi chỉ biết về người qua những hình ảnh của chiến tranh,
Một cuốn phim của Coppola và những chiếc trực thăng giận dữ…
Một ngày kia, tôi sẽ đến nơi ấy để chào linh hồn tôi
Một ngày kia, tôi sẽ đến nơi ấy để cất tiếng chào Việt Nam…
Hãy nói cho tôi nghe về màu da của tôi về mái tóc và đôi chân nhỏ
Ðã mang tôi đi từ lúc tôi còn thơ
Hãy kể tôi nghe về căn nhà, con đường, hãy kể tôi nghe những điều tôi chưa biết
Về những phiên chợ nổi trên sông và những chiếc tam bản bằng gỗ.
Tôi chỉ biết quê hương qua những hình ảnh của chiến tranh
Một cuốn phim của Copolla và những chiếc trực thăng giận dữ
Một ngày kia tôi sẽ trở về nơi đó
Ðể nói lời chào linh hồn tôi
Một ngày kia tôi sẽ về nơi đó
Ðể nói lời chào Việt Nam
Chào những đền đài và những tượng Phật bằng đá thấp thoáng hình bóng những người cha của tôi
Những người đàn bà cúi mình trên ruộng lúa là những người mẹ của tôi
Trong lời cầu nguyện, trong ánh sáng tôi thấy lại những người anh
Tất cả chạm đến linh hồn tôi, cội nguồn của tôi, đất nước tôi
Một ngày kia tôi sẽ trở về nơi đó
Một ngày kia tôi sẽ nói lời chào linh hồn tôi
Một ngày kia tôi sẽ về nơi đó
Ðể nói lời chào Việt Nam
Tới đây xin thưa rõ: “Bonjour Việt Nam” (Chào Việt Nam), lời ca bằng tiếng Pháp, do một người con gái gốc Việt Nam hát lên, đã đến với Nguyễn và bạn đọc người Việt nhiều nơi trên thế giới vào một ngày của tháng 2. 2006:
Je ne connais de mon pays que des photos de la guerre,
Un film de Coppola, [et] des hélicoptères en colère…
Tôi chỉ biết Việt Nam qua những hình ảnh về chiến tranh / Một cuốn phim của Copolla và những chiếc trực thăng giận dữ …
Với Phạm Quỳnh Anh – nói đúng ra là với Marc Lavoine người sáng tác ca khúc, ông đã thay cô nói lên- Việt Nam -đất nước của đầm lầy và sương muối này- chỉ có thế. Nhưng cái nhìn của cô muốn vượt qua những hình ảnh dữ dằn vừa nói, để đi sâu vào những thực tại ẩn kín, những vang và bóng nói với cô về cội nguồn của mình. Chẳng hạn nét sắc của đôi mắt cô, màu da của cô, màu tóc và đôi chân nhỏ bé của cô… Tất cả những cái đó cô đã mang trên mình từ lúc mới chào đời. Tại sao, tại sao thế nhỉ? Có một ý nghĩa nào ẩn ở bên trong không? Và tại sao cô thấy mình có liên hệ với những phiên chợ nổi, những chiếc tam bản (sampans) trên dòng sông Cửu Long. Và những ngôi chùa với những pho tượng Phật bằng đá kia nữa gợi nhớ những người cha đã khuất… Và rồi, những bóng hình phụ nữ cúi xuống ruộng đồng, họ có phải là những người mẹ của cô không? Trong lời nguyện cầu, trong vùng sáng dội lại từ quá khứ, cô lại nhìn thấy ở đó hình ảnh những người anh của mình. Tất cả những bóng hình đó chạm tới đáy hồn cô, cội rễ của cô, vùng thổ ngơi của cô…
Les temples et les Bouddhas de pierre pour mes pères,
Les femmes courbées dans les rizières pour mes mères,
Dans la prière, dans la lumière, revoir mes frères,
Toucher mon âme, mes racines, ma terre…
Un jour, j’irai là bas, un jour dire bonjour à mon âme.
Un jour, j’irai là bas [pour] te dire bonjour, Vietnam.
Một ngày kia tôi sẽ về nơi đó / Một ngày kia tôi sẽ cất tiếng chào linh hồn tôi / Một ngày kia tôi sẽ về nơi đó, nói lời chào Việt Nam…
Nguyễn đã viết những dòng trên cách đây mươi năm khi lần đầu tiên biết tới ca khúc Bonjour Vietnam và tiếng hát Phạm Quỳnh Anh. Hôm nay sở dĩ Nguyễn nhắc lại là do mới đọc một bài viết của Nguyễn Mạnh Trinh về nhà báo/nhà văn nữ Bùi Ðoàn. Bùi Ðoàn cô gái xinh đẹp ấy, cũng có cha mẹ Việt Nam, sinh ra và lớn lên ở ngoại quốc (nước Pháp) và cũng có những thao thức về nguồn cội của mình.
Ðến đây, trước khi nói về những trang viết của Bùi Ðoàn, thiết tưởng cũng nên nhắc lại hành trình của bài hát “Bonjour Vietnam”: Vào tháng 1 năm 2006, người Việt Nam ở nhiều nơi trên thế giới, qua mạng lưới internet toàn cầu, đã truyền đến nhau một bản nhạc tiếng Pháp có cái tên “Bonjour Vietnam” do ca nhạc sĩ Marc Lavoine sáng tác. Người ta nhìn thấy hình ảnh của một cô ca sĩ trẻ với gương mặt trong sáng và thuần Việt và mang một cái tên Việt Nam, Phạm Quỳnh Anh.
“Bonjour Vietnam” và Phạm Quỳnh Anh được những người sử dụng internet chuyển cho nhau qua Yahoo Messenger hay email, và dường như ngay lập tức sự kiện này trở thành trung tâm của một số diễn đàn trên mạng lưới toàn cầu. Nhiều người đã nhanh chóng dịch bản nhạc này ra tiếng Anh, tiếng Việt. “Bonjour Vietnam” bỗng trở thành cái cớ để cảm xúc của những người con xa quê hoài niệm về đất mẹ Việt Nam. Và thật kỳ lạ, dù bản nhạc khi ấy chưa được phát hành chính thức, nhưng nó đã được lan truyền như một thông điệp về tình yêu Việt Nam.
Nói về hành trình của Bonjour Vietnam, Quỳnh Anh cho biết: “… Marc Lavoine đã viết cho tôi những bản nhạc đầu tiên, kể cả bài “Bonjour Vietnam”. Bài hát này thật ra đã tạo nên câu chuyện cho riêng nó rồi. Do một sự tình cờ, bản ghi âm thử được đưa lên Internet. Vài ngày sau, cộng đồng người Việt trên khắp thế giới có lẽ đã nghe và rất xúc động với thông điệp của bài hát. Vâng, tôi hy vọng câu chuyện sẽ còn tiếp diễn và đưa tôi đến với nhiều nơi khác, người khác…”
(xem tiếp kỳ tới)