Tôi chỉ biết về đất nước tôi qua những hình ảnh của chiến tranh,
Một cuốn phim của Coppola và những chiếc trực thăng giận dữ…
(tiếp theo)
Chào Việt Nam. Bonjour Vietnam. Một ngày của Tháng Tư nghe lại ca khúc này lòng mình dâng lên bao cảm xúc -xót thương, tiếc nhớ biết bao đất nước sẽ không bao giờ được nhìn thấy lại. Ôi, dưới trời mây trắng kia…
‘Bonjour Vietnam’ từ đó đã thực sự làm nên một điều kỳ diệu: nối liền các bến bờ tâm cảm. Giờ đây, “Bonjour Vietnam” đã theo Quỳnh Anh đến Mỹ trong chương trình Tình Ca Việt Nam của Thúy Nga Paris. Một người Việt Nam định cư ở California, khi nghe bài hát “Bonjour Việt Nam” đã phải thốt lên như sau: “Bài hát với lời lẽ thật đơn giản, nhưng xúc động lạ kỳ…” Và bài hát cũng đã theo Quỳnh Anh về Việt Nam với bao xúc động
Nhà thơ Ðỗ Quý Toàn cũng từng nhận định: “Như một thông điệp về tình yêu đất nước, qua giọng ca Phạm Quỳnh Anh, “Bonjour Vietnam” tạo nhiều cảm xúc cho những người con xa quê hoài niệm về miền đất Mẹ Việt Nam. Thấp thoáng đâu đó trong lời ca, những đền đài cổ kính im lìm quanh năm như được sống lại. Hình ảnh ngôi chợ nổi, những chiếc thuyền tam bản lặng lờ trôi trong không gian u tịch… Tiếng chuông chùa như đang vang vọng lời cầu hồn cho những người nằm xuống bởi chiến tranh lại xé nát lòng người xa xứ… Và vượt lên trên mọi ký ức, bóng hình người phụ nữ còng lưng trên ruộng lúa từ ngàn năm qua giai điệu, lời ca của bài “Bonjour Vietnam” luôn khiến ta thương xót.”
Một lần nữa, chào Việt Nam. Chào Quỳnh Anh… Cô gái gốc Việt ấy là Phạm Quỳnh Anh, sinh ngày 16/1/1987 tại Bỉ. Cha mẹ Quỳnh Anh đều là người Việt Nam, cha cô từng là du học sinh tại Bỉ, sau đó ở lại làm bác sỹ, mẹ cô làm y tá tại bệnh viện. Với năng khiếu âm nhạc từ nhỏ, năm 2002, Phạm Quỳnh Anh đã vượt qua hơn 1000 thí sinh để giành giải nhất cuộc thi mang tên ‘Pour la gloire’ của đài truyền hình RTBF (Bỉ) khi mới 13 tuổi. Từ cuộc thi này, giọng ca gốc Việt may mắn gặp và cộng tác với nhạc sỹ tài năng Marc Lavoine. Năm 2005, Bonjour Vietnam – bài hát được nhạc sỹ Marc Lavoine sáng tác, Guy Balbert dịch sang tiếng Anh với tên Hello Vietnam, đã trở thành một hiện tượng kỳ lạ về sự thành công.
Chúng ta trở lại với Bùi Ðoàn. Năm 2016 cô đoạt giải Amerigo-Vespucci với tự truyện Le Silence De Mon Père (Sự im lặng của cha tôi). Và cũng với tác phẩm ấy đoạt giải Porte Dorée vinh danh bởi Viện Bảo Tàng về di dân Pháp. Bùi Ðoàn rất xúc động khi nghe Phạm Quỳnh Anh hát Bonjour Vietnam bằng tiếng Pháp. Cô ghi lại những cảm xúc của mình như sau:
“Mấy ngày nay, tình cờ, tôi được nghe một ca khúc, và, cái cảm giác như sóng vỡ bờ ấy đã làm tôi thẫn thờ trong giấc mộng du nào. Như một “người đi trên mây”, đọc một bài báo có hình ảnh của con đường cũ, đã rung động. Thế mà, nghe bản nhạc của một người ngoại quốc viết về quê hương mình, do một thiếu nữ Việt Nam nhưng phát âm Pháp ngữ rất chuẩn, lại bồi hồi và xao xuyến gấp bội. Những điệp khúc, như lời thiết tha. Những ngôn ngữ như lời thầm thì.
Dù rằng những hình ảnh như chiếc trực thăng cuồng nộ trên bầu trời làm tôi thấy có một điều gì lấn cấn trong tâm. Cái hình ảnh tuyên truyền của những người phản chiến thiên Cộng ấy đã thành một hình ảnh tiêu biểu cho chiến tranh chăng? Sao không có những hình ảnh khác như hầm chôn người ở Huế, hay đại lộ kinh hoàng ở Quảng Trị…?
Nhưng cảm giác ấy thoáng mau bởi vì người viết lời là một người ngoại quốc, không có tâm thức và trái tim Việt Nam.
Lời của Bonjour Việt Nam có nét bình dị nhưng nói lên được cái tâm cảm nhớ nhung quê hương của những người xa xứ. Có thể nói tuy Marc Lavoine là người ngoài nhưng như mang tâm cảm của người ở bên trong đã sống cùng, đã thở với và chung nỗi niềm.
Trường hợp Marc Lavoine và “Bonjour Việt Nam” là một điều đặc biệt. Dù bản nhạc chưa được hoàn chỉnh lắm theo như tác giả, nhưng khi được Phạm Quỳnh Anh hát thì được ngưỡng mộ rất nhiều. Ít có bản nhạc gây ra tâm cảm phấn khích cho người nghe như thế.
Vào website Google.com, search ở Phạm Quỳnh Anh, tôi download và in ra tới gần cả trăm trang những nhận xét của mọi người bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Tất cả như cùng chia sẻ với người viết nhạc và người trình bày nhạc một tâm cảm lạ lùng, của những nỗi niềm mà khi nghĩ lại, giống cá nhân tôi. Nghĩa là, của một đại dương bề mặt thì yên tĩnh nhưng ở bề sâu dưới đáy thì lại cuồn cuộn vỡ bờ. Không hẳn là tình hoài hương, cũng không hoàn toàn là những lời than trách, nhưng trong âm điệu, có một điều gì trong veo, của tình tự dân tộc sâu lắng xuống, thành cung bậc làm cho thăng hoa những suy tư, những liên cảm.
Ðiệp khúc “Un jour, j’irai là bas” (Một ngày nào, tôi sẽ trở về nơi chốn đó) nhắc đi nhắc lại thật đã trong không gian chùng xuống những dây thần kinh rung động. Nghe đi nghe lại, vẫn chưa chán, mà đôi khi, còn làm kéo dài thêm cái giây phút của một người còn nuối tiếc một điều gì linh thiêng lắm mà nhất thời chưa định hình được. Lời nhạc lôi vào một cảnh thổ nào, tuy quen thuộc nhưng vẫn thấy hấp dẫn bởi những bất ngờ sẽ gặp, sẽ đến. Lãnh thổ của những người thích chơi vơi, phiêu lưu trong cái bềnh bồng của quá khứ lung linh trong tâm tư. Nghe Phạm Quỳnh Anh hát, tưởng như một người của một xứ nói tiếng Pháp hát, nếu không có chữ Việt Nam với phát âm nghe rõ dấu nặng của chữ Việt. Nhưng lại có một cảm giác xen vào, nếu nghe Phạm Quỳnh Anh, một cô bé sống và lớn lên ở xứ người mà hát được bằng ngôn ngữ Việt Nam thì hay biết bao! Dù rằng, cô bé ấy đã đi song hàng giữa hai nền văn hóa, giữa hai đời sống và hai ý niệm…
Marc Lavoine đã gửi gắm những điều gì trong nốt nhạc và ca từ của “Bonjour Việt Nam”? Thực ra, từ hình ảnh, đến ngôn ngữ đều bình dị… Bản nhạc như thôi thúc một buổi trở về. Có một lời hứa hẹn. Tôi sẽ về. Sẽ về để thấy yêu vô vàn quê hương. Ðể thay người cha thắp nén nhang thơm lên bàn thờ Phật để nguyện cầu những điều tốt đẹp nhất. Ðể thay lời người mẹ, ân cần nhắc nhở tới những thiếu phụ gập mình dưới đồng sâu, khổ cực một đời. Câu văn trong Quốc Văn Giáo Khoa Thư vẫn còn âm vang: “Không có nơi nào đẹp bằng quê hương.” Dù rằng, quê hương ấy tả tơi vì bom đạn, vì khói lửa làm đen tối cả một khoảng trời. Chuyện chiến tranh bây giờ đã thành quá khứ, nhưng cái bóng đen ấy vẫn còn ám ảnh nhiều người. Vẫn còn những bi thảm tiếp tục. Vẫn còn những chia phân trong hồn người…
Riêng với tôi, cảm xúc đã tạo cho mình những câu tự vấn. Người đi? Người ở? Người về? Tôi có phải là người thật lòng yêu quê hương xứ sở không? Hay chỉ là trong đầu môi chót lưỡi? Ai mà chẳng muốn về thăm quê nhà. Ai mà chẳng yêu đất nước và mong mỏi quốc gia hùng cường tân tiến? Thế mà, sao bây giờ, tôi chỉ tự hứa với mình. Sẽ có một ngày trở về. Còn bây giờ, thì chưa … (trích theo Nguyễn Mạnh Trinh)
Bây giờ chúng ta trở lại với Bonjour Vietnam
Hãy nói cho tôi nghe về màu da của tôi về mái tóc và đôi chân nhỏ
Ðã mang tôi đi từ lúc tôi còn thơ
Hãy kể tôi nghe về căn nhà, con đường, hãy kể tôi nghe những điều tôi chưa biết
Về những phiên chợ nổi trên sông và những chiếc tam bản bằng gỗ.
Tôi chỉ biết quê hương qua những hình ảnh của chiến tranh
Một cuốn phim của Copolla và những chiếc trực thăng giận dữ
Và nghe Phạm Quỳnh Anh hát
https://www.youtube.com/watch?v=uJ-t9PM4nbs
TN