CON DÊ TẾ THẦN
Tin tức thời sự VN trong thời gian qua thường hay đề cập đến những trường hợp của Trịnh Xuân Thanh, Võ Kim Cự, hoặc Ðinh La Thăng…, coi họ như những con “dê tế thần”, hoặc những con “Tốt thí”. Những từ ngữ này mang ý nghĩa gì?
Con dê tế thần hay còn gọi là Con dê gánh tội là thuật ngữ chỉ về con dê trong một lễ tế của người Do Thái cổ được kể lại trong sách Lê Vi Ký (sách thứ ba trong Kinh thánh Do Thái và Cựu Ước, theo sau quyển Sáng thế và Xuất hành).
Trong ngày lễ Sa-ba-át (Sabath), cộng đồng Do Thái đặc biệt tiến dâng hai con dê đực trước bàn thờ. Một vị tư tế sẽ bắt thăm chọn giữa hai con: một thăm về phần Chúa, một thăm về phần Azazel.
Sau đó, người ta dẫn con dê còn sống tới. Vị tư tế đặt hai tay lên đầu con dê này, rồi xưng thú trên nó tất cả lỗi lầm của toàn dân. Ông trút tất cả những tội lỗi đó lên mình con dê gánh tội.
Rồi vị tư tế sẽ nhờ một người phục dịch dẫn con dê này vào sa mạc, nơi đồng vắng hoang vu để thả nó ra, cho nó trốn thoát.
Lê-vi Ký 16:22 chép: Vậy là, con dê đực đó sẽ gánh trên mình các tội ác của dân Do Thái ra nơi hoang địa.
Số phận con dê bị đẩy vào sa mạc, vì phải gánh tội cho cộng đồng mà nó phải sống trong đói khát và sợ hãi, và cuối cùng sẽ chết trong đau đớn, có khi là kiệt sức vì đói khát, có khi bị phanh thây bởi một con sư tử hay một đàn sói dữ tợn.
CON TỐT THÍ
Tốt là quân cờ có số đông nhất trên bàn cờ Tướng, nhưng cũng là quân thứ yếu nhất. 5 con Tốt dàn thành một hàng ngang, gần ranh giới sông Hà để bảo vệ sự tấn công của quân đối phương.
Tuy nhiều, nhưng so với các quân cờ khác thì Tốt có đường đi và sức tung hoành hạn hẹp, chỉ đi theo chiều thẳng đứng và ăn quân từng bước một. Khi Tốt qua được sông, chúng có thể đi và ăn theo chiều ngang. Lúc đi đến hết bàn cờ, chúng được gọi là Tốt lụt.
Tốt được coi là quân nhỏ nhoi trong bàn cờ Tướng, rất dễ bị lãng quên và thường bị đem ra làm vật thí mạng để bảo vệ cho các quân cờ khác.
Có người ví von mình sinh ra giống như thân phận con Tốt: Chỉ được phép tiến lên chiến đấu, không có quyền thoái lui, dù một bước, song thân phận lại nhỏ nhoi nhất. Lúc thắng trận, không ai chú ý vinh danh, nhưng lúc không còn cần thiết nữa, người ta vứt bỏ đi, dùng làm vật hy sinh cho kẻ khác…
Ðem những thuật ngữ nói trên áp dụng cho những lãnh đạo bị thất sủng ở VN thực ra chỉ đúng một nửa: Họ là những vật thí mạng cho chế độ, nhưng không vô tội như con dê bị gánh tội cho cả cộng đồng, như những con tốt trên bàn cờ chỉ biết lo bảo vệ giang sơn.