Lời Giới Thiệu: Mặc dù là một nghệ sĩ lớn của nền âm nhạc Mỹ, nổi danh từ thời 70, nhưng Todd Rundgren vẫn là một tên tuổi xa lạ đối với đại đa số người Việt. Ít ai biết Todd đã từng tổ chức gây quỹ cho thuyền nhân Việt Nam vào cuối thập niên 70. Nhân dịp Todd đến Texas trình diễn tại Houston và San Antonio, chúng tôi đã được hân hạnh phỏng vấn Todd cho loạt bài hai kỳ trên báo Trẻ về người nhạc sĩ đa tài và độc đáo này. Tuần này mời các bạn đọc sơ lược tiểu sử Todd Rundgren.
Phần 1
Sinh ngày 22/6/1948 gần thành phố Philadelphia, tiểu bang Pennsylvania, Todd Rundgren bắt đầu chơi nhạc từ hồi còn ở trung học, vào lúc ban Beatles đang tung hoành trên radio và ảnh hưởng mạnh đến giới thanh thiếu niên thời bấy giờ. Sau khi ra trường, Todd gia nhập một ban nhạc blues tên Woody’s Truck Stop và chơi guitar. Ít lâu sau Todd cùng vài người bạn lập ban nhạc rock Nazz, theo mốt các ban nhạc từ Anh Quốc như The Who. Nazz chỉ ra được hai dĩa thì rã đám, nhưng trong số đó có sáng tác đầu tay của Todd tựa là “Hello, It’s Me” sau này trở thành bản nhạc nổi tiếng nhất của Rundgren.
Sau khi rời ban Nazz, Todd được mướn làm chuyên viên kỹ thuật thâu thanh cho Albert Grossman, nhà quản lý các nghệ sĩ dân nhạc (folk) tên tuổi thời bấy giờ như Bob Dylan, Gordon Lightfoot, Peter Paul & Mary, v.v. Không lâu sau đó Rundgren trở thành một nhà sản xuất (producer) có hạng và đã gặt hái nhiều dĩa #1 cho các ban nhạc như The Band, Grand Funk Railroad, Patti Smith, Hall & Oates, XTC… Trong số đó có một dĩa đạt được doanh thu cao nhất trong lịch sử, đó là dĩa “Bat Out Of Hell” của ca sĩ Meatloaf. Nhờ vậy Todd có thể sống thoải mái bằng nghề sản xuất dĩa cho thiên hạ. Thậm chí, khi George Harrison (Beatles) bận lo cho buổi Concert For Bangladesh để gây quỹ cho người tị nạn năm 1971, Todd đã được mướn để hoàn tất dĩa “Straight Up” của ban nhạc Badfinger mà George là nhà sản xuất. Và Todd đã giúp Badfinger đạt thành công với bài “Day After Day”.
Năm 1970, Todd Rundgren cho ra đời dĩa nhạc đầu tiên của chính mình, “Runt” — thật ra chỉ để “chơi cho vui” thôi, vì nghề tay mặt của anh vẫn là sản xuất dĩa hát cho người khác. Không ngờ “Runt” lại có một bài leo lên đến hạng #20 trên bảng Billboard, tựa là “We Gotta Get You A Woman”, thế là Todd Rundgren nghiễm nhiên trở thành một ca sĩ được nhiều người biết đến. Sẵn trớn, anh cho ra thêm hai dĩa nữa “The Ballad of Todd Rundgren” (1971) và “Something/Anything?” (1972), thường được viết tắt là “S/A” và cũng là dĩa nhạc thành công nhất của Rundgren. Dĩa “S/A” là dĩa đôi (double album), có bốn mặt cả thảy. Trong ba mặt đầu, Todd một mình chơi tất cả các nhạc cụ (đàn, trống, piano, saxophone v.v.) và hát bè cho chính mình, cũng như tự lo phần kỹ thuật âm thanh và sản xuất. Sau này nhiều nghệ sĩ đa năng khác cũng bắt chước kiểu làm nhạc một mình như Todd, nổi tiếng nhất là Stevie Wonder và Prince.
Dĩa “S/A” có hai bài top hit, “I Saw The Light” và “Hello, It’s Me”. Danh tiếng của Rundgren bắt đầu nổi như cồn, và người ta so sánh anh với nữ nhạc sĩ Carole King đang thao túng làn sóng AM radio thời ấy. Nhưng điều này chỉ khiến Rundgren muốn tách xa khỏi thế giới nhạc pop. Thế là Rundgren quay 180 độ và tung ra dĩa “A Wizard, A True Star” (1973), viết tắt là AWATS, đầy những âm thanh lạ lùng, những bài nhạc không mang bất cứ sắc thái nào của nhạc pop, không bài nào có khả năng lọt vào Top 40.
Mở màn bằng bài “International Feel” với tiếng synthesizer điện tử, AWATS kéo dài gần 55 phút, tức là hơn dĩa nhựa bình thường gần 10 phút, đòi hỏi những kỹ xảo thu thanh đặc biệt mà Todd phải tốn nhiều công sức để hoàn tất. Kết quả là AWATS không những không bán chạy mà còn làm cho Todd mất khá nhiều người hâm mộ.
Nhưng ngược lại, từ đó về sau Todd đã thu hút được một số fan mới, tuy con số này nhỏ hơn nhiều nhưng họ lại thuộc thành phần thích nghe nhạc hay, có chiều sâu. Hơn thế nữa, các nhạc sĩ cùng thời bắt đầu chú ý đến Todd, và dĩa AWATS cho tới bây giờ vẫn được xem như một sáng tạo âm nhạc có một không hai, với tầm ảnh hưởng sâu rộng vượt thời gian. Từ đó về sau Todd chuyên làm nhạc cho mình chứ không chạy theo thị hiếu của khán thính giả nữa.
Rất nhiều nhạc sĩ trẻ thời nay, kể cả Trent Reznor của Nine Inch Nails, coi AWATS như một album kinh điển chẳng khác nào “Sgt Pepper’s” của Beatles. Năm 2009, một công ty tư nhân do fan của Todd thành lập mang tên Rundgren Radio đã thuyết phục được Todd chơi lại toàn bộ dĩa AWATS từ đầu đến cuối trên sân khấu, và mang đi tour không những ở Mỹ mà còn sang cả Âu Châu!
Ngoài những dĩa nhạc solo, Todd Rundgren còn lập một ban nhạc mang tên Utopia–thật ra là hai ban nhạc khác nhau với hai phong cách hoàn toàn khác biệt. Phiên bản Utopia thứ nhất, ra đời vào những năm cuối thập niên 70, chơi một loại nhạc được gọi là progressive rock (prog-rock), thiên về jazz và nhạc tự do không lời, với những bản nhạc dài 20-30 phút, cấu trúc cầu kỳ phức tạp. Phiên bản Utopia thứ nhì ra đời trong thập niên 80, thời kỳ của MTV, với dòng nhạc mệnh danh power-pop, tức là nhạc pop nhưng chơi theo phong cách rock, với những ngón đàn guitar nảy lửa do Todd đảm nhiệm. Utopia 2 còn có một lượng khán giả hâm mộ khá đông ở Nhật, và có một bài tên “Hiroshima”, nói về việc Mỹ thả bom nguyên tử trong Ðệ Nhị Thế Chiến.
Không những là một nhạc sĩ sáng tác và một tay đàn guitar cừ khôi, Todd Rundgren còn là một nhà khoa học, luôn luôn tìm tòi và thử nghiệm các kỹ thuật điện tử mới nhất để tìm cách áp dụng chúng cho mục đích làm nhạc và thâu thanh. Trong thập niên 80 Todd đã viết nhu liệu cho hãng Apple Computers để vẽ graphics và làm video cho nhạc của mình. Khi MTV mới ra đời, trong ngày đầu tiên họ đã trình chiếu music video của không ai khác hơn là Todd Rundgren.
Giữa thập niên 1990 Todd đã cho ra đời dĩa nhạc CD-Interactive đầu tiên, “No World Order”, cho phép người nghe thay đổi những bản nhạc bằng cách pha trộn các thành phần của bài nhạc theo ý mình muốn nếu họ có máy hát CD-I của hãng Philips, tạo nên vô số phiên bản khác nhau, không cái nào giống cái nào. Todd còn đi tiên phong trong việc bán nhạc online vào năm 1995, thời kỳ phôi thai của Internet, bằng cách thiết kế một website tên Patronet để các thành viên trong fan club của mình có thể ghi danh và download nhạc mà không cần phải mua dĩa. Phương cách lạ lùng mới mẻ này lập tức bị các nhà phát hành dĩa chống đối dữ dội. Mãi đến khi Steve Jobs cho ra đời hệ thống iTunes, khoảng mười năm sau đó, thì thị trường nhạc online mới thật sự bùng nổ.
Về mặt trình diễn, Todd còn là nhạc sĩ đầu tiên dùng toàn đèn LED cho các chương trình live show của mình từ những năm đầu của thế kỷ 21. Trong tour mới nhất của mình, Todd tiếp tục khai thác các kỹ thuật hiện đại như dựng hai màn ảnh LED song song trên sân khấu và đặt ban nhạc vào giữa, trong khi đó mình và hai người nữ ca sĩ đứng riêng ở phía trước, tạo nên ảo giác 3-D.
Dĩa mới nhất của Rundgren, mang tên “White Knight” (Bạch-Y Hiệp-Sĩ), cũng không giống bất kỳ dĩa nào của Todd từ xưa đến nay. Mỗi bài nhạc là một sự cộng tác giữa Todd với một nghệ sĩ khác. Nhưng chúng không phải là những bản song ca kiểu như Tony Bennett với Lady Gaga, mà là một hình thức trao đổi nghệ thuật. Vì Todd sống trên đảo Kauai, xa đất liền, nên anh và các cộng tác viên phải dùng internet để liên lạc và làm nhạc chung, kể cả việc sáng tác và hoà âm.
Todd cho biết cái chết của David Bowie và Prince năm ngoái làm anh cảm thấy mình có bổn phận làm một album không chỉ cho riêng mình như anh từng làm từ hồi AWATS cho tới nay, mà phải mang một thông điệp rõ rệt đến với nhiều người hơn, nhất là sau khi cuộc bầu cử Tổng thống 2016 đã làm nhiều người mất niềm tin vào hệ thống chính trị của nước Mỹ. Do đó anh đã liên lạc một số nghệ sĩ anh quen biết và mời họ cộng tác. Tất nhiên không ai từ chối.
Trong số mười mấy người đó có những nghệ sĩ cùng lứa với Todd như Joe Walsh (The Eagles), Donald Fagen (Steely Dan), Daryl Hall (Hall and Oates). Nhưng phần đông là các nghệ sĩ thuộc thế hệ trẻ hơn–như Robyn, Dâm Funk, Joe Satriani, luôn cả con trai út của Todd là Rebop Rundgren.
Khác với nhiều siêu sao nhạc rock khác, Todd có một đời sống gia đình rất ổn định. Ngoài ba người con trai, Todd còn có hai người con nuôi—một trai một gái. Cô con gái này là con của Steven Tyler, ca sĩ của ban nhạc Aerosmith, một người cha không được đàng hoàng cho lắm. Vì vậy Todd đã nuôi cô bé như con ruột từ lúc mới sinh ra. Mãi đến khi Liv Rundgren lên 12 tuổi cô bé mới biết cha ruột của mình là ai và đổi tên họ lại cho đúng. Ngày nay Liv Tyler là một tài tử điện ảnh, từng đóng nhiều phim lớn như “Lord Of The Rings”, nhưng cô vẫn xem Todd và các người anh nuôi của mình như gia đình.
Tháng 6, 2008, vợ của Todd—Michele tổ chức một tuần lễ sinh nhật 60 cho chồng trên đảo Kauai, ngay trong khuôn viên của căn nhà do Todd tự tay vẽ kiểu. Bà gởi thư mời fan từ khắp nơi tựu về để dựng lều cắm trại và chung vui, gọi nó là Toddstock, dựa theo mô hình Woodstock năm 1969. Ngoài fan từ Mỹ còn có fan đến từ những nước xa xôi như Anh, Úc, Tân Tây Lan, Nhật Bản, tổng cộng khoảng hơn hai trăm người. Sự kiện này đã được quay thành phim. Những người tham dự Toddstock ngày nay đã trở thành một nhóm bạn vô cùng thân thiết trên Facebook cũng như ngoài đời, không khác gì một đại gia đình. Họ đang sốt ruột chờ xem tháng 6 năm tới Todd sẽ làm gì để ăn mừng “thất thập cổ lai hy”…
Kỳ tới: Cuộc phỏng vấn với nhạc sĩ Todd Rundgren về chương trình gây quỹ cho thuyền nhân năm 79, hành trình của Todd về phương Ðông, Ringo All-Starr Band, tổ chức thiện nguyện Spirit of Harmony Foundation, Toddstock 70 (?), hình ảnh “White Knight” tại Houston…
IB