Côn Minh & Bắc Kinh – TRẺ Archive

Trung Hoa (dường như) chưa từng thoát khỏi đêm trường trung cổ.

Phạm Thanh Nghiên

Gần hai mươi năm trước, tôi được Ðại Tá Phạm Văn Liễu gửi cho mấy tập hồi ký (Trả Ta Sông Núi) cùng lời yêu cầu viết một bài giới thiệu để tác phẩm của ông có thể được tìm đọc nhiều hơn. Tôi thưa lại rằng mình rất hân hạnh khi được nhờ cậy. Tuy nhiên, theo công tâm, tôi sẽ góp đôi lời về những trang sách mà tác giả đã đề cập đến những nhân vật quá cố (Ngô Ðình Diệm & Hoàng Cơ Minh) với quá nhiều hằn học.

Ông không đồng ý như thế nên chút duyên nợ, về chữ nghĩa, giữa chúng tôi đã không có cơ thành tựu. Từ đó đến nay – thỉnh thoảng – tôi vẫn được đọc thêm những cuốn hồi ký khác, của nhiều nhân vật khác.

Phần lớn những người Việt Nam đi làm cách mạng, hồi đầu thế kỷ trước, đều có lúc phải sang Trung Hoa lánh nạn. Họ thường đi qua ngả Vân Nam vì địa danh này giáp giới với miền Bắc nước mình.

Cảnh nghèo nàn trong những ngõ hẻm ở Côn Minh

Phạm Văn Liễu cũng thế. Là một đảng viên Việt Quốc ông đã phải lưu lạc đến Côn Minh (thủ phủ của Vân Nam) khi còn là một thanh niên, ở tuổi đôi mươi. Ông kể lại rằng khi đang bơ vơ nơi đất lạ quê người thì may mắn được một phú gia người Hoa cho tá túc. Không những thế (có lẽ vì cảm cái khí phách và nhân cách của chàng trai nước Việt) ông còn được vị ái nữ xinh đẹp, và cả gia đình, của vị đại gia này đem lòng thương mến.

Thiệt là quá đã!

Nếu tôi mà rơi vào hoàn cảnh tương tự thì cuộc đời cách mạng, tới đây, là … kể như rồi. Bôn ba làm chi, cho má nó khi. Làm rể người giầu – bất kể Tây/Tầu – là cơ hội hiếm, và (rất) không nên bỏ lỡ.

Quan điểm nhân sinh (nhỏ hẹp) của tôi, tất nhiên, cũng không được Phạm Văn Liễu đồng tình. Vì nghĩa lớn nên ông từ chối một cuộc sống ấm êm – bên cạnh mỹ nhân – và lại khoác áo lên đường, để lại biết bao là luyến thương (cùng sầu muộn) trong lòng người ở lại.

Tôi vốn hay thương vay khóc mướn nên cứ áy náy hoài về mối tình đầu (dang dở) của cô tiểu thư Trung Hoa, và có cảm tình mãi với đất Vân Nam. Và vì vậy nên ngay sau khi cầm được cái visa sang Tầu là tôi mua vé bay ngay đến Côn Minh.

Phi cơ hạ cánh giữa mưa. Nhìn núi đồi nhấp nhô và mờ nhạt xa xa khiến tôi cứ ngỡ như mình vừa đáp xuống phi trường Liên Khương, vào một chiều mưa (nào đó) chưa xa xôi lắm.

Cũng như Ðà Lạt, Côn Minh ở độ cao hai ngàn mét nên khí hậu rất dịu dàng. Cây cỏ xanh tươi, đất trời mát rượi. Xa lộ dẫn vào thành phố khá tân kỳ. Ðường rộng thênh thang. Hoa lá được chăm sóc kỹ càng, tử tế.

Tôi đã đặt phòng với giá rẻ nhất, chưa tới mười Mỹ kim, bao luôn ăn sáng. Phòng ngủ chung nhưng nhà trọ vắng khách nên chỉ có mình ên tui với mấy cái giường đôi, ngó trống trải thấy mà ái ngại.

Sau một giấc ngủ dài, tôi đeo máy ảnh đi loanh quanh khi trời chiều còn nắng. Ðường phố rộng rãi, được phân làn rõ ràng và trật tự. Côn Minh không thiếu ô tô, và có nét đặc thù là toàn xe hai bánh điện (e-bike) cùng rất nhiều xe đạp.

Bảng cảnh báo bằng tiếng Tầu và tiếng Anh

Tranh cổ động dán ở khắp nơi. Dù không đọc được tiếng Hoa nhưng tôi cũng đoán được nội dung “lành mạnh” qua sắc mầu tươi vui, và những nét vẽ đơn sơ mộc mạc: giữ vệ sinh chung, nhường nhịn người già, chăm sóc cây cảnh…

Ðiều đáng quý hơn hết là Côn Minh không chỉ làm đẹp bằng tranh cổ động. Du khách còn có thể thấy được “thiện chí” của thành phố này qua những con phố không bụi rác, và những nhà vệ sinh công cộng sạch sẽ (miễn phí) dù hơi khó tìm chút xíu.

Tuy nhiên, chỉ cần rời bỏ đại lộ với những cao ốc chọc trời và rẽ ngang vào bất cứ một con đường ngang nào khác là sẽ thấy ngay một Côn Minh khác. Nhà cửa cũ kỹ, mái ngói rêu phong, cái nghèo có thể nhìn thấu được qua những cánh cửa mở toang (giường tủ, bàn ghế bừa bộn, tuềnh toàng) và qua những khuôn mặt buồn phiền, cam chịu.

Tua tủa hai bên những con đường nhỏ là những ngõ hẻm sâu, vừa chỉ vừa lọt một chiếc xe đạp hay hai người đi bộ trái chiều. Cái gì chứ cảnh nghèo ở Á Châu thì tôi nhìn thấy hoài mà (ở Miên, ở Miến, ở Lào đều như vậy tuốt) nên không có hứng thú tiếp tục lần dò sâu vào những ngõ ngách khai khai, tôi tối, và âm ẩm của Côn Minh.

Trở ra đường lớn thì không thiếu hàng quán nhưng tôi không có thói quen ăn tiệm một mình nên mua một phần cơm chỉ hai món (đậu đũa xào và thịt heo kho trứng) hết mười lăm nhân dân tệ, cỡ hai MK, và một chai rượu nhỏ cùng giá. Tôi về lại nhà trọ, ngồi nhai trệu trạo vì bụng không thấy đói và rượu thì quá dở: đã nhạt phèo mà lại còn có vị hơi ngòn ngọt nữa. Thiệt là vô duyên hết biết luôn!

Tôi không vào được gmail, face book, hay youtube. Mấy trang mạng quen thuộc cũng không luôn nên nghĩ rằng có lẽ vì mình thuê chỗ ở quá rẻ tiền nên wifi yếu. Thôi thì đành mua rượu uống nữa, dù là rượu dở, rồi lăn ra ngủ nữa.

Sáng hôm sau tôi chạy ngay đi nơi khác, vào khách sạn có sao tử tế (Spring City Star Hotel) toạ lạc trên một con lộ lớn: No.636 Beijing Road, Panlong District 650051 China / Yunnan / Kunming.

Password ghi sẵn luôn trong thang máy. Văn minh chưa từng thấy. Nhận phòng xong là tôi mở laptop liền.

Tưởng sao? Cũng y như hôm qua thôi. No Gmail, no facebook, no youtube…, dù những hình ảnh quảng cáo khách sạn hay vé máy bay (Agoda, Travelgenio, Jetcost, Expedia, Cheapoair…) vẫn xuất hiện đều đều, và thử bấm chơi thì đều chạy vo vo.

Tới lúc đó tôi mới chợt nhớ ra rằng (thôi chết mẹ rồi) mình đang ở trong đất Tầu. Côn Minh đâu phải là Vientiane, Phnom Penh, Yangon, hay Bangkok. Ðây là thủ phủ của một tỉnh thuộc Trung Hoa Lục Ðịa, và bưng bít thông tin vốn là “chủ trương lớn” của mọi đảng CS mà. Thảo nào mà những người trẻ, ở nơi này, chả mấy ai chăm chăm cầm cái smart phone như nhiều nơi khác!

Rồi lại chợt nhớ đến Lưu Hiểu Ba, và câu nói lạc quan của ông khi còn tại thế: “Internet là món quà Chúa ban cho Trung Quốc. Nó là công cụ tốt nhất cho nhân dân Trung Quốc đang mơ ước vất đi sự nô lệ và đạt đến tự do.” Có lẽ vì món quà này quý báu quá nên Ðảng CS Trung Hoa phải nhất định “giằng lại” bằng mọi giá, kể cả cái giá là sự ngu dân để Nhà Nước dễ bề cai trị.

Internet là món quà Chúa ban cho dân Trung Quốc - (Lưu Hiểu Ba) — Internet là món quà Chúa ban cho dân Trung Quốc – (Lưu Hiểu Ba)

Thôi thì tạm quên Lưu Hiểu Ba, quên internet, và lại tiếp tục đi lòng vòng phố xá cho rộng tầm con mắt. Mắt tôi đụng toàn chữ Hán, đủ kích cỡ khác nhau nhưng đều đỏ rực như nhau – ngoại trừ tên mấy cái ngân hàng: China Construction Bank, Fudian Bank …

Gần muốn rã cẳng luôn tôi mới chợt thấy một cái bảng hiệu tiếng Anh (Travel Agency) mà mừng muốn rớt nước mắt luôn. Bây giờ thì tôi mới hiểu thế nào là cái tâm cảnh tha hương ngộ cố tri!

Tôi cần một hướng dẫn viên, cần thuê một cái xe hơi, hay ít ra thì cũng phải mướn được một cái e-bike (cùng với một cái bản đồ) để thăm thú Côn Minh cho biết sự tình. Chớ cứ đi bộ hoài, và xung quanh thì toàn là chữ Tầu không (chả hiểu cái con bà gì ráo trọi) thì chịu đời sao thấu?

Tôi hăm hở mở cửa bước vào cái văn phòng du lịch, với nụ cười tươi tắn, cùng một câu tiếng Anh thông dụng. Người đối diện đáp lại bằng tiếng Tầu. Tôi quay sang cô nhân viên ngồi kế, lặp lại câu nói vừa rồi. Cô này cũng trả lời bằng tiếng Hoa, nghe từa tựa y như cô trước.

Thiệt là hết thuốc!

Rõ ràng, tôi đang ở giữa một nhà tù lớn. Tuy không có chấn song nhưng cũng hoàn toàn bị cắt đứt mọi liên lạc với thế giới bên ngoài. No English, no facebook, no youtube, no Gmail … mà tôi thì chỉ có gmail và chưa bao giờ đụng tới điện thoại – bất kể loại nào.

Theo dự tính thì sau Côn Minh tôi sẽ đến Bắc Kinh vài bữa. Nhưng bây giờ thì tôi biết là mình sẽ trở lại Phnom Penh hay Bangkok vào chuyến bay sớm nhất – khuya nay, hay chậm lắm là sáng mai – với giá nào cũng được. Côn Minh hay Bắc Kinh thì chắc cũng đều như thế cả. Ðúng là cái đồ thổ tả!

TNT