Thomas Vinterberg (sinh ngày 19 tháng 5 năm 1969) là một đạo diễn Đan Mạch, cùng với Lars von Trier (sau đó có thêm hai đạo diễn khác là Kristian Levring, và Søren Kragh-Jacobsen tham gia), đồng sáng lập nên phong trào Dogme 95 trong đó nêu ra các quy tắc để đơn giản hóa việc sản xuất phim. Mục tiêu của Dogme 95 (hay Dogme 95 Collective, Dogme Brethren) là “làm thuần khiết” việc làm phim bằng cách từ chối các hiệu ứng đặc biệt, công nghệ phức tạp và những sự sửa đổi trong giai đoạn hậu kỳ, chỉ dựa trên những giá trị truyền thống của câu chuyện, diễn xuất, đề tài.
Các nhà làm phim tập trung vào câu chuyện và diễn xuất của các diễn viên. Họ tin rằng cách tiếp cận này có thể thu hút người xem tốt hơn, vì họ không bị xa lánh hoặc bị phân tâm bởi sự sản xuất quá mức.
Một vài quy tắc của Dogme 95, ví dụ: việc quay phải được thực hiện tại địa điểm, các đạo cụ và các khung cảnh dàn dựng, sắp xếp không được đưa vào (nếu có một đạo cụ cần thiết cho câu chuyện, phải tìm một địa điểm nơi có thể tìm thấy đạo cụ này); sử dụng ánh sáng tự nhiên, không chấp nhận ánh sáng đặc biệt; máy quay phải cầm tay, âm thanh không được tạo ra bên ngoài các hình ảnh và ngược lại; câu chuyện phim diễn ra ở đây và bây giờ v.v…
Lars von Trier và Thomas Vinterberg đã công bố phong trào Dogme tại hội nghị Le cinéma vers son deuxième siècle, tháng 3 năm 1995 tại Paris.
Bộ phim đầu tiên của Dogme (Dogme # 1) là Festen (tên tiếng Anh là The Celebration) của Thomas Vinterberg, ra mắt năm 1998. Nó được đánh giá cao và đoạt giải Jury tại LHP Cannes cùng năm. Bộ phim Idioterne (The Idiots) của Lars Von Trier, cũng được trình chiếu tại Cannes năm đó nhưng ít thành công hơn. Kể từ khi hai bộ phim trên được phát hành, một số đạo diễn khác đã làm phim dựa trên nguyên tắc Dogme.
Phong trào này đã tan rã vào năm 2005.
Cho đến nay, Thomas Vinterberg đã đạo diễn khoảng 14 phim trong đó có vài phim ngắn. Vinterberg là một đạo diễn tài năng nhưng các phim của ông làm không đều tay lắm, có những phim được đánh giá cao, đoạt nhiều giải thưởng tại các Liên hoan Đan Mạch và quốc tế như The Celebration (1998), Submarino (2010), The Hunt (2012) và Far from the Madding Crowd (2015), nhưng cũng có những phim bị xem là thất bại như It’s All About Love (2003), Dear Wendy (2005).
Bài viết này chỉ tập trung giới thiệu hai trong số các phim của Thomas Vinterberg, The Celebration (1998) và The Hunt (2012).
Như vừa đề cập ở trên, The Celebration, tựa phim đầy đủ ở Đan Mạch là Dogme # 1-Festen là bộ phim đầu tiên theo những nguyên tắc của Dogme 95.
Câu chuyện phim kể về một gia đình thuộc tầng lớp trên trong xã hội, tụ tập nhau lại để ăn mừng sinh nhật lần thứ 60 của người cha, Helge, một doanh nhân và là một nhân vật được kính trọng trong gia đình.
Toàn bộ thời gian của câu chuyện phim chỉ gói gọn trong cái ngày trước khi bữa tiệc diễn ra cho tới buổi sáng hôm sau. Trong khoảng thời gian cô đọng đó, những mặt trái, những bí mật kinh khủng của cái đại gia đình nhìn bên ngoài ấm êm và thành đạt ấy dần dần bộc lộ ra. Mỗi người đều có những “bộ xương trong tủ” và những vấn đề riêng trong hôn nhân, tình cảm, trong cuộc sống, nhưng bí mật bùng nổ nhất là lời cáo buộc của người con trai lớn Christian về việc người cha đã lạm dụng tình dục mình và cô em gái sinh đôi Linda (đã tự tử trước đó hai tháng) khi còn bé.
Mức độ vi phạm của người cha dần dần được phơi bày rõ ràng hơn. Hậu quả của những hành động đó là người con trai bị tổn thương nặng nề và không có khả năng thiết lập những mối quan hệ thân mật trong suốt cuộc đời mình, còn người em gái thì không thoát khỏi những ám ảnh và cuối cùng đã tự tử. Người cha, tất nhiên, đã phủ nhận những lời cáo buộc nhưng những người khác trong gia đình, họ hàng, cũng tìm cách chối bỏ sự thật bằng cách lôi Chritian ra khỏi bàn tiệc và tiếp tục tổ chức lễ kỷ niệm sinh nhật, phân đoạn này được quay với phong cách gần như siêu thực, như một sự tuyên án gay cấn về sự phủ nhận thường thấy trong các gia đình loạn luân.
Nhưng cái lớp vỏ êm ấm bên ngoài đã bị xé toạc. Buổi sáng hôm sau, người cha sau khi thừa nhận sự sai trái của mình và tình yêu đối với các con, đã bị người con trai út buộc phải rời khỏi bàn để cho những người khác có thể tiếp tục bữa ăn sáng, và biết rằng lần tụ tập đó cũng có thể là lần cuối cùng.
Theo đúng nguyên tắc của Dogme 95, bộ phim tập trung vào câu chuyện và diễn xuất của các diễn viên. Từng chi tiết, từng sự thay đổi, chuyển biến tinh tế, lúc bùng nổ, lúc dồn nén, lúc căng, lúc chùng trong tâm lý của các nhân vật được thể hiện đầy thuyết phục qua diễn xuất đều tay của dàn diễn viên. Cá nhân người viết chỉ thấy băn khoăn với người mẹ, mà theo tố cáo của người con trai là đã từng chứng kiến những gì chồng mình làm với các con nhưng không có phản ứng gì, cho tới lúc con tố cáo vẫn lên tiếng bảo vệ chồng, đòi con phải xin lỗi, nhưng cuối cùng lại được các con chấp nhận như đứng về cùng một phe.
The Celebration nhận được khá nhiều giải thưởng quốc tế, ví dụ: Jury Prize tại Cannes Film Festival (1998):, Best Foreign Film tại Los Angeles Film Critics Association Awards (1998) và Los Angeles Film Critics Association Awards (1998) v.v…
Một bộ phim được đánh giá rất cao khác của Thomas Vinterberg là The Hunt (tựa tiếng Đan Mạch là Jagten), sản xuất năm 2012. Bộ phim cũng lại liên quan đến sự lạm dụng tình dục trẻ con nhưng là từ một lời cáo buộc không có thật.
Trẻ em không nói dối. Người lớn thường nghĩ vậy, nên những lời nói của cô bé Klara ở lứa tuổi nhà trẻ đã được những người lớn tin ngay rằng Lucas, một giáo viên mẫu giáo được ưa thích, đã có những hành vi không đúng đắn, kể cả lạm dụng tình dục cô bé. Không những thế, câu chuyện còn được đẩy đi xa hơn rằng “nạn nhân” có thể không phải chỉ một. Lucas bị cộng đồng xa lánh, xua đuổi như một kẻ ấu dâm bệnh hoạn. Trong một ngôi làng nhỏ với một cộng đồng gắn bó, nơi không ai có thể giữ được bất kỳ bí mật nào, sự hận thù, định kiến và xa lánh biến Lucas thành một con sói cô độc và có lúc tưởng chừng tình hình vượt qua sự kiểm soát.
The Hunt cho người xem thấy sự mong manh của niềm tin và các mối quan hệ.
Dù sau một thời gian, mọi chuyện đã lắng xuống, một số các quan hệ đã được nối lại bình thường với Lucas, ngay cả tình bạn với Theo-cha của cô bé Klara, nhưng ranh giới mong manh giữa niềm tin và nghi ngờ vẫn còn đó. Cái kết của phim, khi Lucas đang đi săn, một người nào đó không rõ là ai đã bắn vào anh, như một sự cảnh cáo hơn là chủ tâm giết, nhưng cũng đủ nhắc cho Lucas nhớ rằng đối với một số người, anh vẫn không được “tha bổng”!
Cũng như The Celebration, điểm mạnh của The Hunt là kịch bản, câu chuyện, từng chi tiết nhỏ và diễn xuất tinh tế của các diễn viên. (Trong cả hai phim, Thomas Vinterberg đểu tham gia viết kịch bản cùng với một tác giả khác).
Mads Mikkelsen trong vai chính Lucas, là một trong những diễn viên tài năng không chỉ của Đan Mạch mà anh còn được biết đến qua rất nhiều vai diễn trong những bộ phim của các nước khác, ví dụ vai nhân vật phản diện Le Chiffre trong bộ phim về James Bond Casino Royale (2006) của Hollywood, vai Igor Stravinsky trong bộ phim Pháp “Coco Chanel & Igor Stravinsky hay vai Dr. Hannibal Lecter trong loạt phim truyền hình Hannibal của Mỹ …Khuôn mặt của Mads Mikkelsen thường khiến anh được nhận những vai phản diện nhiều hơn, nhưng với bộ phim The Hunt và nhiều phim khác sau này, Mads Mikkelsen đã cho thấy sự hóa thân đa dạng của mình.
The Hunt đã nhận được vô số đề cử và giải thưởng tại các Liên hoan phim khác nhau, trong đó có đề cử Best Foreign Language Film tại Oscars 2014 và tại Golden Globe Awards 2014, giành được giải Cành Cọ Vàng (Palme d’Or), Prize of the Ecumenical Jury và Best Actor cho Mads Mikkelsen tại Cannes Film Festival năm 2012 v.v…
Chỉ với hai bộ phim đầy ám ảnh này, chưa cần kể đến những phim khác, đã đủ để cho cái tên Thomas Vinterberg được nhớ đến.
Cùng với Lars Von Trier, Susan Bier, Nicolas Winding Refn…, Thomas Vinterberg là những khuôn mặt đạo diễn điện ảnh đương đại tài năng, được biết đến rộng rãi trên thế giới của Đan Mạch.
SC